Jain_Satyaprakash 1950 03

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 9

એક ૬ ] સૈ. આ. અનુસાર સંસ્કૃતિનું રેખાદર્શન ૧૭૫
છે. જૈનના રાજ્યની વિશિષ્ટતાઓમાં એક એ છે કે તેમાં એક સુંદર Bibliography ( આધારભૂત ગ્રન્થની સૂચી) આપેલી છે.
પ્રસ્તુત ગ્રન્યને છ વિભાગમાં વહેંચી નાંખવામાં આવ્યો છે. (૧) જૈન સંઘ અને જૈન આગમ સાહિત્યનું ઐતિહાસિક દૃષ્ટિએ વિહંગાવલોકન કર્યું છે. (૨) પ્રાચીન ભારતીય રાજ્યવ્યવસ્થા (૩) પ્રાચીન ભારતીય આર્થિક વ્યવસ્થા (૪) સામાજિકજીવન (૫) જૈન આગમાં મળતી ભૌગોલિક અભ્યાસની સામગ્રી (૬) કેટલાક મુખ્ય મુખ્ય રાજાઓ અને રાજવંશાવલિઓ.
જૈન સાહિત્યમાંથી વીણી વીણીને એકઠી કરેલી આ હકીકત જૈન અને અજેન-બને વિદ્વાને અગત્યની છે અને પ્રસ્તુત ગ્રંથનું સરળ હિંડી કે ગુજરાતી ભાષાંતર જલદીથી સસ્તુ છપાય એ યોગ્ય જ ગણાશે.
- પ્રસ્તુત ગ્રન્થમાં કેટલીક ખામીઓ પણ છેઃ આગ, ભાગે, ચૂર્ણિઓ ટીકાઓ બધાં એક સમયનાં નથી. તેથી પ્રત્યેક વિષયની માહિતી એકઠી કરતી વખતે ઐતિહાસિક દષ્ટિ ઉપર વધુ ભાર દેવા હોત તે ઠીક થાત. જેને સાહિત્યમાં ઉપદેશાત્મક અને લેકવાર્તારૂપ જે પ્રસંગે અને લખાણ હોય તેની ઐતિહાસિક દૃષ્ટિએ પૂર્ણ વિચાર કર્યા વિના આધારભૂત પ્રાચીન હકીકત તરીકે એકઠી કરતાં ડરવું જોઈએ. કેટલીક નાની બાબત એવી છે કે જે બાબતમાં એમણે રજૂ કરેલાં મતો જૂનાં અને હવે સ્વીકાર્ય નહિ એવાં છે. દા. તરીકે પૃ. ૧૨૦ પરની નોંધમાં કહાપ (કા૫ણુ) બાબતની હકીકત હવે સ્વીકાર્ય નથી. પૃ. ૯૧ ઉપરની નેધમાં પંડ્રદેશ અને કલાક બાબતની હકીકત પણ વિશ્વસનીય ગણતી નથી. કેટલીક અગત્યની હકીકતે ઉમેરી શકાત જેવી કે આયારાંગ સૂત્ર, ૨, ૫, ૧. માં જાદી જાદી બનાવટનાં વસ્ત્રોની યાદી છે જે અગત્યની છે તે પૃ. ૯૭ ઉપર ઉમેરી શકાત.
તૂપ અને ચૈત્યના આગમગત વર્ણન વિસ્તારથી બતાવવા જેવાં હતાં. પૃ. ૧૮૭થી ૫. ૧૯૧ ઉપર architectire એ વિષય નીચે) , મોતીચંદે શોધી કાઢ્યું છે તે મુજબ મથુરાના સ્તૂપના અવશેષોને રાયપરોણીયના વણને સાથે અભ્યાસ કરવાથી જૈન સ્તૂપને હૂબહૂ ખ્યાલ આપણને આવી શકે છે. વળી પ્રાચીન ભારતીય ymbols ને આપણે જે સાઓથી ઓળખતા આવ્યા છીએ તેને આ સાહિત્યની મદદથી બદલવી જોઈએ, જેવી કે Taarne symbols ને નંદીપદ તરીકે ઓળખવે જોઈએ. કેટલીક નવી સંજ્ઞાઓ મળે છે. જેવી કેઃ તિલકરત્ન, મહાપુંડરીક વગેરે.
આ ગ્રંથમાંથી ગુજરાતના ઇતિહાસ અને સભ્યતાના અભ્યાસકે સહેલાઈથી ગુજ* રાત, તેના શહેરો વગેરે બાબતોની હકીકત તારવી શકે છે, આ રીતે આ પુસ્તા જુદા જુદા વિષયના અભ્યાસકોને ઉપકારક થઈ પડે છે.