Jain_Satyaprakash 1950 03

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 8

૧૩૪ ] શ્રી જૈન સત્ય પ્રકાશ
[ વર્ષ ૧૫ આવી જ રીતે જૈન સાહિત્યમાં રહેલી સામગ્રીની વૈજ્ઞાનિક દષ્ટિએ છણાવટ પૂરતી થઈ નથી. આવા અભ્યાસમાં આગમ સાહિત્ય એ મુખ્ય છે. આમ સાહિત્યને આનુષંગિક આપણે આગમની નિયુક્તિએ, ભાળે, ચૂર્ણિઓ અને ટીકાઓ પણ આ અભ્યાસમાં સાથે જ ગણી લેવાની છે. આ રીતે બૌદ્ધ સાહિત્યને ઠીક ઠીક અભ્યાસ થયો છે. જેના આમ સાહિત્યને આ રીતે અભ્યાસ કરી પ્રસિદ્ધ કરવા માટે છે. જગદીશચંદ્ર જૈનને અભિનંદન ઘટે છે.
લેખકે આ સાહિત્યને ઘણો ઊંડે અભ્યાસ કર્યો છે અને એમના લખાણની વિશિષ્ટતા એ છે કે આધુનિક બીજા વિદ્વાનોના અભ્યાસપૂર્ણ ગ્રંથ કે લેખને પણ સાથે જ અભ્યાસ કરે તેઓ ચૂકયા નથી. વળી બૌદ્ધ અને બ્રાહાણુ સાહિત્યના આવા અભ્યાસમાં મળતી એવી જ બાબતની જૈન સાહિત્યના પૂરાવાઓ સાથે સરખામણી કરી બતાવી છે. પ્રસ્તુત પુસ્તકની શૈલી સરળ અને સુંદર હોવાથી પુસ્તક બધું આકર્ષક બને છે. જો કે પ્રસિહકર્તાએ કિંમત ઘણી વધારે રાખી છે છતાં એમાં જે ભારેભાર હકીકત એકઠી થયેલી છે તેથી આપણે કિંમત બાબતનો અસંતોષ નરમ બને છે. (તારાપોરવાળા અને ન્યુબુક કંપનીનાં પ્રકારને ઘણાં મેવા જેવામાં આવ્યાં છે.)
પ્રસ્તુત ગ્રંથ વિષે વધુ વિવેચન કરતાં પહેલાં એક અગત્યની બાબતને નિર્દેશ કરી લઉં. આ અભ્યાસ આગમોની પ્રસિદ્ધ આવૃત્તિઓ ઉપરથી છે. જો કે અપ્રસિદ્ધ એવા કેટલાક ગ્રન્થને ઉપયોગ થયેલો છે પણ જ્યાં ગ્રંથ પ્રસિદ્ધ થયેલ હોય ત્યાં છપાયેલાં મસ્તાને જ આધાર લેવાયો છે. હવે જૈન આગમ સાહિત્યની આવૃત્તિ વૈજ્ઞાનિક દ્રષ્ટિએ સોધિત નથી. એની ભાષાની દૃષ્ટિએ ખબર છણાવટ થયેલી નથી. આ એક એવી મેટી ખામી છે જે હજુ સુધી સહુ કોઈને આગમ સાહિત્યના આધારે કોઈ વિષયમાં પૂરાવા રજુ કરતાં કે સમયનિર્ણ કરતાં ખચકાવે છે. આ એક એવી ખામી છે કે જેને લીધે આધુનિક વિદ્વાને આ સાહિત્ય તરફ ખેંચાતા નથી.
આથી જ, જૈન સંસ્થાઓ, દાનપતિઓ વગેરેની ફરજ છે કે આ સાહિત્યની Citical editions સંશોધન આવૃત્તિઓ વહેલી તકે છપાવવી અને એમાં વિદ્વાનોના હાથે પ્રત્યેક ગ્રન્થની હરેક બાબતની વૈજ્ઞાનિક દૃષ્ટિએ છણાવટ કરતી પ્રસ્તાવનાઓ હેવી કોઈએ. સદભાગ્ય મુનિ શ્રીપુણ્યવિજયજીએ આ કાર્ય છેટલા કેટલાંક વર્ષોથી હાથ લીધું છે. આશા છે કે જૈન સમાજ એમને આ કાર્યમાં ખૂબ સહકાર આપશે અને જેને વિદ્વાનોને પણ પૂરો સાથ મળશે. ઉપલબ્ધ આગમન Chronological order નવી દષ્ટિએ નિણત કરવાનો પ્રયાસ થ જોઈએ. જેમ કે આચારાંગના એક વિભાગને સહુથી જાનો ગણવામાં આવે છે. આવા પ્રયાસના પરિણામે પ્રાચીન ભારતીય સંસ્કૃતિના અભ્યાચમાં જૈન સાહિત્યને અભ્યાસ કરવાની રહેલી ખામી દૂર થઈ જશે. આ ટૂક લેખમાં એની અગત્યતા લંબાણથી દર્શાવી શકાય તેમ નથી. આ બાબતમાં પ્રસ્તુત ગ્રન્થમાં છે. અને પૃ. ૩૬-૪૩ ઉપર નેધેિલી બાબતો જોઈ જવા ભલામણ છે.?
૧ જુઓ પૃ. ૪૨ ઉ૫ર “The age of every part of the Jaina Sutras should
be judged on its own merits with the help of other literature,"