Jain_Satyaprakash 1950 02

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 9

અંક ૫] શાન્તિ નામક સૂરિઓ
૧૧૧ સમઈ પરણત ટીકાને ઉગ વિચારકલિકામાં કરાયો છે. આ ટીકાના કર્તા અભયદેવસૂરિને સમય વિ. સં. ૯૫૦થી ૧૦૫૦ની વચમાને ગણાય છે, એટલે આ ટીકાકાર પછી વિચારકલિકાના કર્તા શાન્તિસૂરિ થયા એમ આપણે કહી શકીએ.
વિચારકલિકા (પૃ. ૭૭)માં અનન્તકીર્તિ તેમજ અનન્તવીર્યનાં નામ છે, જે આ અનન્તવીર્ય સર્વશસિદ્ધિના કર્તા જ હોય તે એઓ વિ. સ. ૮૪૦થી ૧૦૮રના શાળામાં થઈ ગયા એમ શ્રી. નાથુરામ પ્રેમીનું કહેવું છે. *
પ્રભાચન્દ્રસૂરિને સમય વિ. સં. ૧૦૩૭ થી ૧૧૨૨ ને છે એમ ન્યાયકુમુદચન્દ્ર (ભા. ૨)ની પ્રસ્તાવના (પૃ. ૫૮ ) માં ઉલ્લેખ છે. પ્રસ્તુત અનન્તવીર્ય એમની પૂર્વ થઈ ગયેલા છે એમ શ્રી મહેન્દ્રકુમારનું માનવું છે.
ન્યાયાવતારના વાતિકની ૨૩, ૨૫, ૨૯, ૩૦, ૩૧ અને ૩૪ એ છ કારિકાઓ ઉત્પાદાદિસિદ્ધિની ટીકામાં ઉદ્દધૃત કરાઈ છે. જુઓ આ ટીકાનાં ૫ત્ર કર ને ૧૩૨, ૨૨, ૨૬, ૨૮, ૨૮ અને ૧૧૯. આ ઉપરથી વાતિકકાર વિ. સં. ૧૨૦૭ પહેલાં થયાનું સિદ્ધ થાય છે.
વાર્તિકની ૫૩ મી કારિકા વાદી દેવસૂરિકૃત સ્યાદ્વાદરત્નાકર (પૃ. ૧૨૩૨, વસ્તુતઃ ૧૦૩૨) માં જોવાય છે. આ સુરિ વિ. સં. ૧૧૭૪ માં આચાર્ય બન્યા અને વિ. સં. ૧૨૨૬માં સ્વર્ગે સંચર્યા. જે ઉપર્યુક્ત કારિકા વાતિકકારની જ હોય અને એ સ્યાદ્વાદરત્નાકરમાં ઉદ્દધૃત કરાયેલી જ હોય તે આ હકીક્તને આધારે વાર્તિકકારને લગભગ વિ. સં. ૧૧૭૫ની આસપાસમાં થયેલા માની શકાય.
ન્યાયાવતારના ઉપર સિહષિની ટીકા છે અને એના ઉપર દેવભદ્રનું ટિપ્પણુ છે. વિસાવસયભાસની બૃહદવૃત્તિ નામે શિષ્યહિતા “માલધારી ” હેમચન્દ્રસૂરિએ વિ. સં. ૧૧૭૫ માં પૂર્ણ કરી. દેવભદ્રસૂરિએ મલધારી પાસે ભણતાં ભણતાં કરેલા ટિપ્પણ (પૃ. ૧૨) માં વાર્તિકની ચોથી કારિકા જવાય છે. આથી પણ ઉપરનું અનુમાન સમર્ષિત થાય છે. આ પ્રમાણેને ઊહાપોહ કરી માલવણિયાએ વાતિકકાર અને વૃત્તિકારને અભિન્ન ગણી એમના સમય વિ. સં. ૧૭૫થી ૧૧૭૫તે નિર્ધારિત કર્યો છે. પં. લાલચંદે આ શાન્તિસૂરિને સમય ૧૧ થી ૧૨ મી સદીના મધ્ય ભાગ માન્યો છે, એટલે આમ આ બાબતમાં બંને એકમત છે.
૧ આ ટીકાનું સંપાદન-કાર્ય પં. સુખલાલ અને પં. બેચરદાસે કર્યું છે. એમાં મહત્વની કેટલીક ભૂલો છે એમ મુનિ શ્રીજબૂવિજયજીનું કહેવું છે. વિશેષમાં સાંભળ્યા મુજબ એમણે પં. સુખલાલને આ ભૂલો કેટલાયે વખત થયાં બતાવી પણ છે. તે એનું શુદ્ધિપત્રક હવે તો સત્વર પ્રસિદ્ધ થવું ઘટે. જેથી આના અભ્યાસીને સુગમતા રહે. સાથે સાથે વિદાય લ્લભ મુનિ શ્રી પુણ્યવિજયજીને પણ મારી સાદર વિજ્ઞપ્તિ છે કે આગાદ્ધારકને હાથે સંપાદિત થયેલી આગમાની આવૃત્તિમાં જે અશુદ્ધિઓ હોવાનું એઓ અવારનવાર કહે છે તેનું શુદ્ધિપત્રક તેઓ વિના વિલંબે પ્રસિદ્ધ કરે છે જેથી આગળ ઉપર એમણે હાથે તૈયાર થતાં સંરકરણની પ્રસિદ્ધિ સુધી આના સામાન્ય અભ્યાસીઓને રાહ જોવી ન પડે.