Book Title: Jain_Satyaprakash 1950 02
Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧ર૮ ] શ્રી જૈન સત્ય પ્રકાશ
[ વર્ષ ૧૫ સમ્રાટ અશોની પહેલાંના હજી સુધી માત્ર બે નાના શિલાલેખે મળ્યા છે, જેમા એક અજમેરના બાલી ગામથી મળે છે તે બ્રાહ્મી લિપિને જૈન લેખ છે. અને બીજે નેપાલની તળેટીના પિઝાવા નામક સ્થાપના એક સૂપમાંથી મળેલા પાત્ર પર ઉકીર્ણ છે. જે પાત્રમાં બુદ્ધદેવનાં અસ્થિ રાખવામાં આવેલાં હતાં. જેનેના એ અતિપ્રાચીન શિલાલેખમાં આ પ્રમાણેને ઉલ્લેખ છે.
વીર [ ] ૨ ભાવ [૪]–પ્રથમ પંક્તિ
તુરિતિ 1 લિ–બીજી પંક્તિ.
આ લેખમાં ઉલેખાયેલું ૮૪ મું વર્ષ જેનેના અંતિમ તીર્થકર શ્રી મહાવીરસ્વાતીના નિર્વાણુ સંવત નું દેવું જોઈએ એવું પુરાતત્ત્વજ્ઞાએ ઉલ્લેખ્યું છે. અને તેથી આ લેખનું ઇ. સ. પૂર્વે (૫૭-૮૪= ) ૪૪૨ મું વર્ષ ગણાય.
ભારતવર્ષના ઈતિહાસમાં આટલો પ્રાચીન લેખ કઈ પણ ધર્મને મળી આવ્યો નથી. અને તેથી શિલાલેખમાં આ લેખ સૌથી પહેલો મનાય છે. જે આવો કોઈ લેખ બીજા ધર્મને મળી આવ્યા હોત તો ઈતિહાસકારો, એના ઉપર સેંકડે અનુસંધાને ગોઠવી ગ્રંથોના ગ્રંથ લખત. પણ એ લેખ જૈનોન છે એથી જ માત્ર સંગ્રહસ્થાનની શાભારૂપ બની રહ્યો છે.
આ શિલાલેખની લિપિ અશોકના લેખોનો લિપિથી પહેલાંની છે કેમકે વીરાજ ના થી અક્ષરમાંની ની માત્રાનું જે ચિહ્યું છે તે ન તો અશોકના લેખમાં કે ન પાછળના કોઈ પણ લેખમાં મળી આવે
બ્રાહ્મી લિપિ ભારતની પ્રાચીન લિપિ છે. અશથી પૂર્વના જેને “સમવાયાંમસત્ર' માં તથા પાછળના બનેલા બૌદ્ધોના “લલિતવિસ્તરા' ગ્રંથમાં બ્રાહ્મી ઉપરાંત ઘણી લિપિઓનાં નામો મળે છે. પરંતુ તેને કોઈ પણ લેખ હજી સુધી મળ્યો નથી. તેનું કારણ કદાચ એમ હોય કે પ્રાચીન કાળમાં જ બધી અસ્ત થઈ ગઈ હોય. અને તેનું સ્થાન અશોકના સમયની બ્રાહ્મીએ લીધું હોય, ઈ. સ. પૂર્વની પાંચમી શતાબ્દિથી પહેલાંની બ્રાહ્મીને કેાઈ લેખ મળી આવ્યો નથી, તેથી બ્રાહ્મી લિપિનો પ્રારંભ ઈ. સ. પૂર્વ ૫૦૦ ની આસપાસથી શરૂ થાય છે એમ પુરાતત્ત્વોનું માનવું છે.
જૈનાના મંતવ્ય મુજબ આદિતીર્થકર ઋષભદેવ ભગવાનની પુત્રી બ્રાહ્મીના નામ ઉપરથી બ્રાહ્મી લિપિનું સર્જન થયું હતું. અને બ્રાહ્મી લિપિનો પ્રથમ લેખ જેને મળી આવે છે એ હકીકત અજબ યોગ જેવી ગણાય.
છે. સિઘન લેવી કહે છે કે–પ્રાચીન બંગાળી લિપિના શબ્દ વિશેષ કરીને 'યુક્તાક્ષરો દેવનાગરી સાથે સરખાવાતા નથી. તેને મરોડ જેનોનો પ્રાચીન લિપિ સાથે મેળ ખાય છે. આ હકીક્ત શું તે પ્રદેશ ઉપર જેનોની વ્યાપક અસરની પ્રતીતિ નથી કરાવતા? એ જ રીતે એ પ્રદેશના ભૂગર્ભમાં પડેલાં અતિહાસિક ચિહ્નોની શોધ કાઢવામાં આવે તે જૈન સંસ્કૃતિની પ્રાચીનતા અને કડીબંધ ઈતિહાસની સંકલતાનાં સાધનો મળી આવ્યા વિના ન જ રહે. પણ એવું મહાભારત કામ કરે કેશુ? જૈનેની માતબર સંસ્થાઓ એ તરફ દષ્ટિ દેડાવે તે આપણી સંસ્કૃતિના ઉદ્ધારની પુનર્રચના કરવાના સ્વપ્નને સાક્ષાત્કાર હાથવેંતમાં બને,
For Private And Personal Use Only
