________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
રાજગચ્છ પટ્ટાવલી
[ ૨૩૯ કાચીન લિપીઓને અભ્યાસી જાણે છે કે પ્રાચીન જૈન લિપીમાં છે અને સ્થ વચ્ચે માત્ર એક નાનકડી લીટીને જ ફરક છે. એ ફરક ધ્યાનમાં ન રહે તો દઇને બદલે રથ અને તા ને બદલે ૨૪ બની જાય છે. લહિયાની ભૂલથી કે વાચકની અજ્ઞાનતાથી આ દજી અને રથ માં ઘણું ગડબડ થાય છે. સારામાં સારે વિદ્વાન પણ આ ભૂલભૂલામણીમાં ગુંચવાઈ જાય છે. ઉક્ત ટિપ્પણીપાઠમાં પણ કાંઈ એવું જ બનેલ છે.
શ્રી આરામોદય સમિતિએ પહેલા પહેલાં પાંત્રિણેક વર્ષ પૂર્વે આ. શ્રી હરિભદ્રસૂરિની ટીકાવાળું આવશ્યક નિર્યુક્તિનું પ્રકાશન કર્યું છે તેમાં ૨૨૨ મી ગાથાનું ત્રીજું ચરણન ચ રિથમિયા એમ છપાયેલ છે અને તેની નીચે સંશોધકેનિઝાથfમવેમથતા દત્યઃ એવી ટિપ્પણી આપી છે.
ત્યારપછી એ જ સમિતિએ બીજી પણ ત્રણ સટીક-નિર્યુક્તિઓ પ્રકાશિત કરી છે. જેમાં તે ગાવાનું ચરણ– ૨ દિયામય એમ છપાયેલ છે અને તેની નીચે કઈ ટિ પણ નથી.
સ્પષ્ટ વાત છે કે–લેખનષવાળી પ્રતિઓ પર વિશ્વાસ રાખવાથી, વાચકની ભૂલથી કે સંશોધકના પ્રમાદથી પ્રથમ પ્રકાશનમાં થિએ શબ્દ દાખલ થયો છે અને તેના જ સમર્થન માટે સંશોધકને ઉક્ત ટિપ્પણું લખવી પડી છે. આ. શ્રી હરિભદ્રસૂરિજીએ સરળ હોવાના કારણે તે ગાથાઓનું કંઇ વિવરણ જ કર્યું નથી એટલે આવી ભૂલ થાય તે સહજ વાત છે. પરંતુ પછીના પ્રકાશમાં વૃત્તિઓ દ્વારા પ્રકાશ પડવાથી એ ભૂલને સુધારો થયો છે, અને સંશોધકે પણ પછી દરેક સ્થાને રૂછિક શબ્દ જ કાયમ રાખ્યો છે.
પ્રાસંગિક વસ્તુવર્ણન અને ટીકાકારોના કથન પ્રમાણે ત્યાં રુચિ શબ્દ જ બરાબર છે. અને વ્યાકરણની રીત તપાસીએ તો પણ ત્યાં રૂછિયો શબ્દપ્રયોગ જ સાચો છે કેમકે– ૨ થિજમવેબ - રશ્રીમષા એમ ચરણ રાખીએ તો તેમાં ૧ અને થિ ની વચ્ચે જ પડયો છે એટલે મગ સમાસ થતો નથી, અશુદ્ધ પ્રયોગ બને છે અને સાચા અર્થ પણ નીકળતા નથી. વળી પણ નકામે હેવાનું માનવું પડે છે. એમ વ્યાકરણની રીતિએ પણ સ્થિમ અનેક રીતે ભૂલભરેલે સાબીત થાય છે. એ પણ નક્કર વાત છે કે–પૂર્વધરની રચના આવી આવી ખામીવાળી ન જ હોય.
gછ શબ્દ જ પૂર્વોક્ત દરેક ભૂલોને સુધારી લ્ય છે અને ત્યાં પ્રસંગ પ્રાપ્ત વસ્તુનું વિશદ વર્ણન કરનારી એક શુદ્ધ ગાથા બની જાય છે.
સારાંશ એ છે કે–ચિકા એ પાઠ ખોટે છે તેના ઉપરની એ ટિપણી પણ નકામી છે અને તેના આધારે ઉક્ત પરિપત્રમાં દર્શાવેલ અનુમાન પણ સર્વથા ભૂલભરેલું છે.
(અપૂર્ણ) राजगच्छ पट्टावली
लेखक-श्रीयुत भंवरलालजी नाहटा जैनधर्म के इतिहास को जानने के लिये , पट्टावलियां महत्वपूर्ण साधन है। यह साहित्य विविध प्रकार की सामग्री से ओतप्रोत है। भिन्न २ गच्छों का इतिहास. उन सब को एकत्र कर प्रकाशित करने से सुगमता से संकलित किया जा सकता है। पुरातत्वाचार्य
For Private And Personal Use Only
