________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અંક ૮-૯ ] મેધા વાત્સલ્યનાં મેદ્યાં મૂલ્ય
[ ૨૫૧ શું નથી ત્યજતી ? મારી પડિત વિદ્યાઓથી તું ન સંતોષાતી હોય કે ને આનંદથી ઉભરાતી હોય તે એ વિદ્યાઓને મારા માટે કાંઈ પણ અર્થ નથી. તું દષ્ટિવાદ શીખવાની વાત કરી રહી છે. એ વિદ્યાનું નામ આજ સુધી મેં કદી સાંભળ્યું નથી, પણ માતા ! તું બોલી જા કે, એ વિદ્યા હું કયાંથી મેળવી શકું? એ વિદ્યા દેનારા પરમગુરુ કેણુ છે ?આર્ય રક્ષિતે માતાના મેઘા વાત્સલ્યનાં મૂલ્ય મૂલવાની પ્રબળ આતુરતાથી કહ્યું અને પ્રત્યુત્તર મેળવવાની ઇચ્છાએ એ તેના સંતોષ ને પ્રસન્નતાને પામેલા પણ શ્રદ્ધાથી સુદઢ અને કર્તવ્યની દુષ્કરતાથી ગંભીર બનેલા એવા મુખ તરફ જોઈ રહ્યો. દૃષ્ટિવાદના વિદ્યાભ્યાસની પાછળ પિતાના વડીલ પુત્રને, પિતાનો, પોતાના પતિને અને આખાય કુટુમ્બને ઉધાર તથા પરમ મહાદય સંભવિત છે એ વાતથી વિદુષી રુદ્રામા રાત હતી. કે અજ્ઞાત હતી એ નાજુક પ્રશ્નને અહીં સ્પર્શ કરવાની આવશ્યક્તા નથી. પણ આર્યરક્ષિત તે એથી અજ્ઞાત જ હતું. દષ્ટિવાદની સાથે પરમ ત્યાગ સંકળાયેલો છે એ એને અત્યારે અંધારામાં જ રહેલું છે. અત્યારે તેનું કાર્ય એક જ હતું અને તે માતાના મનેરથની પૂતિ. એ કાર્ય કરતાં અન્ય કોઈ લાભાલાભ કે સુખદુઃખના પ્રશ્નનો વિચાર કરવાની પણ તેને અત્યારે આવશ્યકતા જણાવી નથી. “મની વાર્તાથ ન લuથતિ વાનર સુહા.” રુસોમાં પણ આ જ સુભાષિતને અમલમાં મૂક્તી ઓવારણાં લેતી એ બેલીઃ
પુત્ર! આજે હું ધન્ય છું. તારા જેવા પુત્રને પામી મારી ફુખ શરમાતી નથી. કેમકે મારા સૂચનને અનુસરવાનો અને મને સંતોષ કરવાને તું મહાન મારથ સેવી રહ્યો છે. એ દૃષ્ટિવાદના અધ્યાપક લોકેાર મહાન ગુરુ શ્રી તસલિપુત્રાચાર્ય આપણું જ ઈશ્નવાઢમાં આશ્રય મેળવીને રહેલા છે. હંસની જેમ તેમના ચરણકમલને આશ્રય કરવાથી તેઓ તને દૃષ્ટિવાદ પઢાવશે.” આમાનું અંતિમ વાક્ય બોલતાં બોલતાં એ પરમહંત મહામના બ્રાહ્મમણુની આંખમાંથી એક અશ્રુનું બિન્દુ સરી પડ્યું; એ અશ્રુ મનેરથતિના હરનું હશે કે ભાવી આવી પડનારા પુત્રવિરહના શાકનું હશે ? સાવચેતીથી કે બીન સાવચેતીથી સરી પડેલા એ અશ્રુબિન્દુને આર્ય રક્ષિત નિરખ્યું હશે કે નહિ એ આપણે જાણતા નથી કે એ જાણવાની જરૂર પણ નથી. પણું તેણે માતાના સૂચનને સ્વીકાર આવી રીતે કર્યો –
માતા ! આવતી કાલે પ્રભાતે હું તારા મનોરથને અનુકૂલ પ્રવૃત્તિ આદરીશ. ” આ શબ્દો ઉચ્ચારીને દઢપ્રતિજ્ઞ એ મહાનુભાવ એક વાર ફરીથી માના ચરણમાં મસ્તક નમાવી તેના ઘેરા આશીર્વાદ ઝીલતે ત્યાંથી ઊડ્યો અને તેણે આવશ્યક કાર્યોને આટોપી લીધાં. તેની આજની રાત્રિ દષ્ટિવાદ સંબંધી વિચાર કરતાં કરતાં જ સતી, આજની રાત્રિનાં એનાં સમણું પણ દૃષ્ટિવાદનાં સુસમણાં જ હતાં.
રાત્રિ વ્યતીત થઈ; જાણે આર્યરક્ષિતના પુણ્યને પહે ફાટી ઉજજવલ ભાવિનું પ્રભાત પ્રગટયું. સપ્રણામ માતા રુદ્રમાને પૂછીને તે પૂર્વોક્ત ઈક્ષવાઢ તરફ જવા નીકળ્યો. એના પિતાના મિત્ર એને સામે મળ્યા. પિતૃસમ વત્સલ એ પિતૃમિત્રના હસ્તમાં શેલડીના નવ આખા સાંઠા અને એક સાંઠાનો ખંડ હતો. આર્ય રક્ષિતને એ પ્રથમ પરમ શકુન હતું. પિતાને ભેટ કરવાને માટે લવાતા આ શુભ શકુનરૂપ શેલડીના સાંઠાના દર્શનથી એ વિદ્વાન મહાયે નિશ્ચય કરી લીધું કે, હું દષ્ટિવાદનાં નવ અધ્યયન કે એવું જે કંઈ નવું
For Private And Personal Use Only
