Jain_Satyaprakash 1946 03

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 17

અંક ૬ ] આપણું “ ફાગુ' કાવ્ય
[ ૧૭૫ [૧૧] નેમિનાથફાગ: કર્તા સમધર આ પંદર કડીનું કાવ્ય છે. આની પહેલી બે અને છેલ્લી ચાર લીટીઓ જેન ગુજ૨ કવિએ (ભા. ૭, નં. ૧, પૃ. ૪૨૧-ર)માં અપાયેલી છે. તેમાંથી પહેલી અને છેલ્લી બે લીટીઓ હું અહીં આપું છું, કેમકે એ દ્વારા કર્તાનાં ‘સમુધર' તેમ જ “સમધર” એ બે નામ હવા વિષે તેમ જ આ રચના સરસ્વતી અને અંબિકાને પ્રણામ કરી “ફામ' છંદમાં ખેલવા માટે કરાયેલી છે એ બાબત જાણવા મળે છે –
સરસતિ સામણિ પણુમવિ, નમવિ અંબિક હિયઈ,
ફાગુ' ઈદિ સમુધર ભણુઈ, નેમિચરિફ નિર્ણવિ. ૧ ” “સમધર ભણઈ સેહાવણઉ, ફાગુ ખેલઉ સુવિચારૂ,
અરે નિસદિન ન મેહઉ, નેમિ મુક્તિ-દાતારા () ૧૫ ” આ ફાગ વિક્રમની પંદરમી સદીની કૃતિઓમાં નોંધાયો છે.
[૧૨] કીર્તિરત્નસૂરિફાગુ : કર્તા અજ્ઞાત શ્રી. શંકરદાન શુભેરાજ નાહટાદ્વારા પ્રકાશિત ઐતિહાસિક જન કાવ્ય સંગ્રહના ૫. ૪૦૧–૨માં આ ફાગુનો ત્રુટકપણે અંતિમ ભાગ છે. બે લીટીની ૨૮મી કડી પછી ભાસ' એવા શીર્ષકપૂર્વક બે લીટીની રભી કડી, ત્યાર બાદ ચાર લીટીની ૩૦મી, ૩૧મી અને ૩રમી કડી, પછી “ભાસ' એવા શીર્ષકપૂર્વક બે લીટીની ૩૩મી કડી અને ત્યાર પછી ચાર લીટીની ૩૪મી, ૩૫મી અને ૩૬મી એમ ત્રણ કડીઓ અપાયેલી છે. આના પછી નીચે મુજબનો ઉલ્લેખ છે -
" इति श्रीकीतिरत्नसूरिवराणां फागु समाप्तः ॥ છે કે ગુમ મઘતુ શ્રીસંઘ છે !
॥लिखितं जयध्वजगणिना ॥ આ ફાગુમાં “ખરતરગચ્છના કીર્તિરત્નસૂરિના ગુણ ગવાયા છે. જિનભસિરિએ કીતિરત્ન ઉપાધ્યાયને “ આચાર્ય' પદવી આપી “કીર્તિરત્નસૂરિ' એવું એમનું નામ પાયું. જેમના ઉપદેશથી વિ. સં. ૧૪૯૦માં ઈદેવાનુશાસનવૃત્તિ તાડપત્ર ઉપર લખાઈ તે જિનભદ્રસૂરિ તે આ જ હશે. જે એમ હોય તો કીતિ રત્નસૂરિ પંદરમી સદીના ગણાય. આ શારુ આ હિસાબે આ સદીના ઉત્તરાર્ધની કૃતિ ગણાય. આ આધારે કે કોઈ અન્ય કારણે દશમા પાના ઉપર સંપાદકોએ એને ૧૫મી સદીના શેષાર્થની કૃતિ ગણાવી છે.
આ ફાગના કર્તાનું નામ અપાયેલું નથી. કદાચ એ જયદવ જગણિએ પણ રચી હોય. આ ફાગુની અંતિમ કડી નીચે મુજબ છે –
એ ફાગુ ઉછરંગ રમઈ, જે માસ વસંતે. - તિહિ. મણિ નાણુ પહાણ કિત્તિ મહિયલ પસરત શાયદા ” આ છેલ્લી પંક્તિમાં કર્તાએ પિતાનું નામ સૂચવ્યું હોય એવો પણ શક જાય છે. અત્યારે તો આથી વિશેષ હું કહી શકું તેમ નથી. આ “ફાનું કાવ્ય જૈન ગૂર્જર કવિઓ” માં નોંધાયેલું હોય એમ જણાતું નથી.
[૧૩] સુરંગાભિધાન નેમિનાથ ફાગ કર્તા ધનદેવગણિ ધનદેવગણિએ વિ. સં. ૧૫૦૨માં આ કાવ્ય રચ્યું છે. જૈ. સા. સં. ઇ.