Jain Dharm Prakash 1961 Pustak 077 Ank 09

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 7

શ્રી વર્ધમાન મહાવીર
યાન પતા હતા એના ખાવા રણમાં શૂરા, એક દિવસ ત્રિપૃષ્ઠ શુપાલકને રાત્રે દુકાન (ચંતાનુથી ભરપકે, મિજી અને ખડતલ જીવન- કર્યો કે રાત્રે નવા ગાયને જલસે રાજમહેલમાં
માં એને સંગીતનો શોખ હતો. સારા ગવૈયા એના થાય. ઓપો લકે ઉસ્તાદ ગાયકેને મહેલમાં હાજ૨ રાજ્યમાં આવી પોતાની કળા બતાવતા હતા અને રાખ્યા. મહારાજા થોડીવાર ગાયન સાંભળવા મહુારાજા ત્રિક પાસેથી સારી રીતે બદલે મેળવતા બેઠા. સાથે દેવ સ્વયં પ્રભા હતા. ગાયનનો રસ હતા, એક વખતે કિન્નર જેવા સરસ સુરવાળા અને ચાલતો હતો ત્યાં દેવી દેવયંપ્રભાએ સૂક! જવાદી સંગીતકળાના અતિ પ્રવીણ ગયા એની રાજ- ઈચ્છા બતાવી. રાજાનું શયનગૃહ મધ્યગૃહની બાજુમાં સભામાં આવ્યા. આવા કળાનિધિ ગાયકેને રનએ હતું. દેવીની દચ્છિાને માન આપી ત્રિપુજી ઊઠયો. યોગ્ય પ્રકારે આપ્યો અને તેની કળાની વાનગી તેણે શવ્યાપાલકને જણાવ્યું કે પોતે ઊંઘી જાય ચાપ, એને પાનાની તહેનાતમાં રાખી લીધા. એટલે ગાયુનને જ બંધ કર મહારાજ દેવી રાજાનું મન થાય ત્યારે એના ગાયને રામ સાંભળે. સ્વયંપ્રભા સાથે ઊઠી બાજુના રાયગૃહ માં ગયા.
અને રાજાના દિલને આનંદ ઉપજાવે. કોઈ વખત રાખ્યું. હજુ તો રાત્રિને બીજો પહોર હતો અને ત્રિપૂક દેવી સ્વયંપ્રભાને પણ આવા વિશિષ્ટ સંગીત સંગીત હંમેશા રાતના વધવા સાથે જામતું જાય છે. શ્રવણનો લાભ સાથે રાખીને અપાવે. આવી રીતે ગાનારાઓ લહેર ચઢયા, પોતાની કળા બતાવવા રણુપ્રચંડ મહારાજાએ સંગીતની લલિતકળાને શૈખ માંડી, સંગીન બહુ સુંદર ચાલવાને પરિણામે દાખવી પોતાના તરંગી સખ્ત ઇવનમાં કાંઈક થાકેલા પાકેલા રાજાને તુરત ધ આવી ગઈ. સંગીત રસિકતા બતાવી. એને સંગીતને નાદુ ધીમે ધીમે સરસ ચાલતું હોય તો તેની અસરથી ઘણાને ખૂબ વધતે ચાલે અને હવે તો ગાયકોને એ કોઈવાર
ઊંઘ આવી જાય છે. આમાં સંગીત તરફને અભાવ બપોરે બેલા, કેઈવાર રાત્રે બેલાવે અને કોઈવાર કારણરૂપે નથી, ૫ણું સંગીતની અમુક પ્રકારના બડે પ્રભાતે લાવે.
બાંધાવાળાના જ્ઞાનતંતુઓ પર થતી અસર કારણરૂપે એક વખત રાજાએ ગાયને રાત્રે પ્રથમ છે. ગમે તેમ પણ મહારાજી ત્રિપુટ તે પલંગમાં પહોરને અંતે બેલાવ્યા, ગાઠવણ એવી હતી કે પડતાવેત જ તુરત ઊંધમાં પડી ગયા અને દિવસના રાજને ઊંધ આવે એટલે ગાયકે ગાયનું બંધ કરે અમથી થાકેલા હોવાને કારણે નાકમાંથી ઘસઘસાટ અને પોતાને સાજ સંભાળી વગર અવાજ કર્યો અવાજ કરવા લાગ્યા. જલસે હજુ ચાલુ જ હતે. ગુપચુપ ચાલ્યા જાય. રાજાની પાસે એક વ્યાપાલક કાપ્યાપાલકને તુરત ખબર પડી કે મહારાજા ઊંઘી હોય છે. તેનું કામ રાજાની શયા સાફસુફ રાખવાનું ગયા છે, પણ એ શવ્યાપાલક પણ ઈશાકનું અને રાજાની ઊંઘના સંબંધમાં તજવીજ રાખવાનું કાયુિ હતો. એના ખ્યાલમાં રાજાના હુકમના
એ અજાઅર સીતા. જહાંગીરપણાની વાત હતી, રાજાની આજ્ઞાને ભંગ તળાઈ ઓછાડ સાફ રહે. રાજાની ઊંધમાં જરાપણ કેવાં આકરાં પરિણામ લાવનારા થઈ પડે છે તે તે અડચણ થાય તેવાં જીવ જંતુ મછર માકડ ને જાણતો હતો, પણ માણસને ભાવી ભૂલાવે ત્યારે હોય, નકામા અવાજથી રાજાની ઊંધમાં વિક્ષેપ ને તે અખંભિરેલી ભલે કરી બેસે છે. એ તે જાણ થાય એ સર્વે ગાવણ પર ધ્યાન રાખવાનું કામ પતાને ઘરે જ જલસે ચાલતું હોય તેવી રીતે શવ્યાપાલકનું હોય છે. એ કેટલુંક કાર્ય હાજર રહીને
કામ લઈ રહ્યો. કરે, કેટલુંક કરાવી લે અને કેટલીક સેવા બહાર દૂર રહી કરે, પણ શય્યાપાલક હંમેશા રાજાના અંગત રાજમહેવમાં શ્રેચ્યાપાલક ઠીક ઠીક અગત્યનું પરિચારક ગણાય એ તે યુગની સભ્યતા હતી. આ સ્થાન ભાગ છે. ધનનો વાંછુ ઉસ્તાદ ગાયઝે એને