Jain Dharm Prakash 1961 Pustak 077 Ank 09

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 9

પરવશતા એ દુઃખ અને માવાતા એ સુખ છે !
લેખક : બાલદ હીરાચંદ સાહિત્યચંદ્ર
સુખ અને દુ:ખ એ પરસ્પરાવલંબી વસ્તુ છે. એ પરવડાતાં બંખેરી નાખે છે ત્યારે વાવેલી જ્યાં દુ:ખ હોય ત્યાં સુખનો અભાવ હોય છે. અને બને છે. અને પરવશતાનું દુ:ખ એને થતું નથી. જયાં સુખ હોય છે ત્યાં દુઃખને અભાવ જણાય એટલે પરવશતાન! દુ:ખ હોય છે અને રવીવલંબનમાં છે. એટલે સર્વ કા સુખ અગર સર્વથાં દુ:ખ એવી સુખ પોતાની મેળે આવી બેસે છે. એટલા માટે જ એવું એ કાંતિ હોતી નથી. સ્વભાવ પ્રકૃતિની એક સુભાષિતકારે કહ્યું છે કેભિન્નતાને કારણે એમાં અનંતા ભેદ પડે છે. જે વસ્તુ અગર ધટના એકને દુઃખ કરનારી લાગે છે તે
सर्व परवशं दुःचे सर्वमात्मवशं सुखम् । જ વસ્તુ બીજાને સુખ આપનારી ભાસે છે. એ
एतद्विदवारममासेन लक्षणं सुखदुःखयोः ।। ઉપરથી ફલિઃ “ડાય છે કે, પ્રત્યા વસ્તુમાં ૨ સમાએલું નથી પણ તેને ગ્રહણ કરનારની અનુકૂળતા
બતાવેલું છે. પરવેશપણુમાં રહી બીજાના આધારથી ઉપર તે રાવલંબિત છે. સામાન્ય દાખલા તરીકે
આપણે સુખ મેળવવા પ્રયત્ન કરીએ છીએ, આપણને હંમેશ જોવામાં આવે છે કે, એક માણસને
તેથી સાચું સુખ તે થતું જ નથી. પણ ઉલ્ટા બી. ધા સિવાય થોડી વાર પણ રહેવાતું નથી.
પરવાપણુના પાશ આપણુ! આમાને વધુ વટી એક દિવસમાં અનેક બંડલને આગ લગાડી એ
લે છે. અને આપણે વધુ ને વધુ પરવશ થઈએ તેની રાખ કરી નાખે છે. ત્યારે બીજા માણસને
છીએ, એની પાછળ જે સુખનો આભાસ આપણને તેની દુર્ગધ અસહ્ય થઈ પડે છે. એક માણસ
થાય છે તે જ આપણું બંધને અને પરવશપણું કામાતુર થઈ અનેક નહીં કરવા લાયક કામે
વધારવાને કારણભૂત થાય છે. એટલે જયાં સુધી, કરવામાં શરમાતા નથી, અને અપકીતિ અને વિટાણાને પાત્ર થાય છે. ત્યારે બીજે માણસ મળવવા પ્રયત્ન કરીએ છીએ ત્યાં સુધી આપણે
અન્ય વસ્તુ કે પારકી મારા ઉપર આપણે સુખ આજન્મ બ્રહ્મચારી રહેવામાં ગૌરવ અને આનંદ
સાચા સુખથી ઘણું દૂર છીએ એ સમજી માણે છે અને જગતમાં આદર માન પામે છે. દ્રવ્ય
રાખવું જોઈએ. મેળવવાના અનેકાના ભાગે અનુચિત અને અનીતિના હોય છે. અને એમ કરવામાં એ બહાદુરી કઈ માણસ સુંદર બંગલામાં નિવાસ કરે માને છે. ત્યારે બીજો અન્યાયની એક પાઈ પણ અનેક જાતના સુંવાળા અને સુખ સગવડવાળા પિતાના ઘરમાં ન આવી જાય એની ફીકર રાખે છે. સાધને વાપરે, અનેક જાતના પકવાન અને મીઠાઈમતલબ કે સુખ અગર દુઃખ એ વસ્તુ નિરપેક્ષ છે. એનું ભજન કરે, અનેક જાતના સ્વાદિષ્ટ પીણા, એ તે તે મેળવનારની મનોદશા ઉપર અવલંબિત વાપરે, સંગીતને યથેચ્છ સ્વાદ અનુભવે, ખેલકુતુહલ છે. અમુક વસ્તુ વિના મારું કેમ થશે ? હું જીવીશ પણ કરે, ત્યારે આપણે માની લઈએ છીએ કે, એ જ કેમ ? એવી મને દશા રાખનારાઓ આખરે માણસ ઘણો સુખમાં આળોટે છે. દેવતા જેવું સુખ પ્રસંગોપાત તે વસ્તુ વિના પણ અનેક વરસે ભગવે છે. એને કોઈ જાતની અગવડ કે નિરાશા વિતાવી શકે છે. કેઈ મોહજાળમાં જ્યારે માણસ જેવું છે જ નહીં. એવા સુખની આપણને ઈર્ષા પરવશપણે વર્તે છે, ત્યારે એ અનાયાસે દુઃખને થઈ આવે. પણ એના અંતરંગમાં જે આપણે ભાજન બની જાય છે. પણ એ જ માણસ જ્યારે પ્રવેશી શકીએ તો આપણે જોઈ શકીશું કે એ
(૧૦૩ )