________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અંક ૧૨ મ ] ધાર્મિક અને વ્યાવહારિક જ્ઞાન.
૨૬૧ પ્રત્યે સમભાવ હવે એ પહેલી જરૂરિયાત છે. એમાંથી એક સમભાવની વાતને પકડી લઈને મહાવીરને સામ્યવાદી દષ્ટિવાળા કહેવા એ તે નરી ભૈતિક દષ્ટિ છે, અને મહાવીરની સંપૂર્ણ દૃષ્ટિની વિડંબના છે. મહાવીરને ક્રાંતિકારી કહેવા કરતાં પાંચમા આરાના માનવીને મિલિક સનાતન દષ્ટિના દાતા તરીકે ઓળખવા એ વધારે ન્યાય છે; પછી ભલે એ દષ્ટિના અનુસંગી ફળરૂપે સમાજને ભેતિક લાભ થતા હોય અને સમાજમાંનાં ભૈતિક દૂષણે નાશ પણ પામતાં હેય. પ્રકાશનો હેતુ અંધકારનો નાશ કરવાનો છે. તેથી ઘુવડ બંધ બને અને કાગડાને દૃષ્ટિ લાભે તે તે તેના અનુસંગી ફળ લેખાય,
[ “જૈન” પયુંષણક તા. ૨૮-૮-૧ પરથી ઉદ્ધત ]
– ૯ ધાર્મિક અને વ્યાવહારિક જ્ઞાન
કેળવણીના ક્ષેત્રમાં ધાર્મિક અથત આધ્યાત્મિજ્ઞાન અને વ્યાવહારિક અર્થાત બાહ્ય જગતના સ્વરૂપનું જ્ઞાન મનુષ્ય જીવનમાં પરસ્પર કેટલા ઉપકારી અને પૂરક છે તે મહર્ષિ શ્રી અરવિંદે બતાવેલ છે, તે વિચારવા અને અમલમાં મૂકવા જેવા હોવાથી નીચે આપવામાં આવે છે –
જગતમાં બે પ્રકારનું જ્ઞાન છે. એક પ્રકારનું જ્ઞાન જગતની બહારના દેખાતા સ્વરૂપને બાહ્ય રીતે, બુદ્ધિને આશ્રય લઈને સમજવાનો પ્રયત્ન કરે છે. આ છે અપરાવિદ્યા, બાહ્ય જગતનું જ્ઞાન–બીજા પ્રકારનું જ્ઞાન જગતના સત્યને તેના મૂળમાંથી અને તેના વાસ્તવિક રૂપમાં અંદરની બાજુએથી આધ્યાત્મિક સાક્ષાત્કાર દ્વારા મેળવવા મથે છે. સામાન્ય રીતે તે આ બે પ્રકારના જ્ઞાન વચ્ચે એક કડક ભેદરેખા દોરવામાં આવે છે અને એમ માનવામાં આવે છે કે આપણે જ્યારે ઊર્વ જ્ઞાનમાં, પ્રભુ વિષેના જ્ઞાનમાં પહોંચીએ છીએ ત્યારે પછી બાકીનું જ્ઞાન આ જગત વિશેનું જ્ઞાન કશા કામનું રહેતું નથી પરંતુ વાસ્તવિક રીતે તે આ બે પ્રકારનાં જ્ઞાન એ માનવે આદરેલી એક જ શોધનાં બે પાસાં છે. જગતમાંનું તમામ જ્ઞાન એ છેવટે જતાં તો પ્રભુનું જ્ઞાન જ હોય છે. અને તે જ્ઞાન પ્રભુ મારફતે, પ્રકૃતિ મારફતે, અને પ્રકૃતિનાં કાર્યો મારફતે આપણને આવી મળે છે. આ જ્ઞાન માનવજાતિએ પ્રથમ તે બાહ્ય જીવનને માર્ગો શોધવાનું છે કારણ કે
જ્યાં સુધી માનવનું મન પૂરતું વિકાસ નથી પામ્યું હતું ત્યાં સુધી આધ્યાત્મિક જ્ઞાન મેળવવું માણસ માટે શકય જ નથી હતું, જે પ્રમાણમાં માણસના મનને વિકાસ થાય છે તે પ્રમાણમાં આધ્યાત્મિક જ્ઞાનની શકયતાઓ વધતી જાય છે. એક વધુ સમૃદ્ધ અને વધુ સંપૂર્ણ જ્ઞાન મેળવવાની શક્તિ માનવમાં જાગે છે.”
For Private And Personal Use Only
