________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અંક ૧૨ મે ]. દીપોત્સવી મહાપર્વ.
२६३ છે, તેમ દીપોત્સવ પ્રસંગમાં દીવાના ગુણ ગવાતા નથી, આ ઉત્સવનું કારણ દીવા નથી, દીવા તે કાર્ય છે પણ કારણ તે કઈક બીજું જ છે. એ જ્ઞાનના પ્રકાશને ઉત્સવ છે, એ આત્મતિને ઉત્સવ છે, દીવાઓને ઉત્સવ નહીં પણ દીવા પ્રગટાવી તે વડે બતાવાતે ઉત્સવ તે જ દીપોત્સવી કે જ્ઞાનેવી, દીપેસવી પછી તપુરુષ સમાસ નથી પણ કર્મધારય સમાસ છે. એટલે એને દીવાના ઉસમાં નહીં પણ જ્ઞાનરૂપ દીવાના અર્થમાં વાપરી શકાય એટલે જ્ઞાનેન્સવી પણ કહી શકાય. પરંતુ બહુકાળને પ્રચલિત શબ્દ દીપેસવી વિશેષ વપરાય છે.
લેકિક વ્યવહારમાં દીવા પ્રગટાવીને જે આનંદ આમ જનતા લે છે અગર આગળ લેતી હતી તે આનંદ જેને નહોતે. જેનોએ જે આનંદ કે વિયોગ ભોગ તે જૂદા જ પ્રકારનો હતો. પ્રભુ મહાવીરનું મેગમન એ આનંદને વિષય નહોતો પરંતુ તે જ વખતનું ગૌતમસ્વામીનું કેવય જ્ઞાન એ આનંદનો વિષય ખરે, અને તેને અંગે જ વિયોગનું દુઃખ દબાઈ ગયું અને દીપમાળાને પ્રસંગ ઊભો થયો. વળી પ્રભુ મેક્ષે ગયા એ પણ બીજી દષ્ટિથી આનંદને વિષય ગણાય. એમ સંયુક્ત આનંદથી રાજા મહારાજાઓએ અને આમ જનતાએ હર્ષની ઉજવણીમાં દીવા પ્રગટાવ્યા. તે જ દીપોત્સવી પર્વ કહેવાયું.
આ પર્વ જ્ઞાનની અપેક્ષાએ કાળલબ્ધિથી અનંત પુરુષાર્થને યોગે પ્રાપ્ત થયેલા અંતિમ સાધ્યનું દર્શન છે, એ સાચા જ્ઞાનને પ્રકાશ છે, એ આત્માના છેલ્લા સુખ અને આનંદના ભગવટાનું પ્રતિબિંબ છે, દીપમાળા કે દીપના પ્રકાશને આનંદ એ દ્રશ્ય ભાવ છે પરંતુ આજની તિનું દર્શન તે આત્મતિનું દર્શન છે. આ બંને પ્રસંગનું એકીકરણ તે દીપોત્સવી છે.
આજે પાવાપૂરી ધન્ય બને છે. પ્રભુના છેલ્લા ચાતુમાસનું આ ધામ પૂરી સરખું શોભી રહ્યું છે. ધર્મને મહિમા ગવાઇ રહ્યો છે. પ્રભુના શિષ્યો અને શિષ્યાઓને બહોળો સમુદાય આ મહાન ક્ષેત્રને પાવન કરી રહ્યો છે. શહેર અને તેનાં પરાંઓ માનવ સમુદાયથી ઉભરાઈ રહ્યાં છે. અનેક રાજા મહારાજાઓ પણ ધર્મનું આરાધન કરી રહ્યા છે. તીર્થંકર દેવના ચાતુર્માસનું વર્ણન કરવા બેસીએ તે તેને પાર આવી શકે નહીં અને અહીં એ વર્ણન બહુ વિસ્તૃત ભાવે આપી પણ શકાય નહીં, પરંતુ એમ કહી શકીએ કે કરોડ જેને તે વખતે તીર્થકર દેવની ધમ-ધજા નીચે ઘણી જ આબાદી ભેગવતા હતા. તેમના સુખ અને વૈભવન પાર નહોતે, તેઓ સાચા જૈન હતા. તેમની ક્રિયા શુષ્ક નહતી. તેમનામાં શ્રદ્ધા અને સદ્ભાવ હતાં અને સંસાર તરવાની તીવ્ર તાલાવેલી લાગી રહેલી હતી. તેમનામાં ભકિતભાવ ઉભરાઈ જતો હતો. આજનું જડવાદી, સ્વાર્થી, કપટી અને પાપથી ભરેલું નિર્લજજ હૃદય તે વખતે નહોતું, આજે ધર્મનું સ્વરૂપ ભુલાતું જાય છે, પર્વોને મહિમા ગયો છે. સૌ સૌના મનસ્વી આચરણે સ ચાલે છે, આગળ તેમ નહોતું.
આ સમયે ઊંચા પ્રકારનાં રોજ બંધારણ હતાં, રાજા પ્રજાનું ઐકય અનુપમ હતું. પ્રજામાં રાજા પ્રતિ ઉત્કૃષ્ટ ભક્તિભાવ હતો, પ્રજા રાજાને આજ્ઞાધીન હતી. ગ્રામ્ય બંધારણું
For Private And Personal Use Only
