________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
लसूत्राना तख्या अन कन।
દરેક ધર્મ, સંપ્રદાય, પંથ કે મજડબના અનુયાયીઓ પિતાના મંતવ્યને એમ કરનારા અમુક અમુક ગ્રંથને પ્ર ભૂત ગણી તેને “શાસ્ત્ર’ એવી સંજ્ઞા આપે છે. ઘણીખરી વાર પ્રારંભમાં આવી રીત શાસ્ત્ર તરીકે સ્વીકારાયેલા ગ્રંથની સંખ્યા બહુ અપ હોય છે, પરંતુ વખત જતાં એ ધર્મના બીજા મહાપુરુએ રચેલા ચ ન પણ શાસ્ત્ર' એવું ના અપાય છે અને એવી રીતે શાસ્ત્રોના સંખ્યા વધતી જાય છે. આ હકીકત અમુક અંશે જૈન ધર્માવલંબીઓના ને પગ લાગુ પડે છે, કેમકે ત્રિપદીને અનુલક્ષીને રચાયેલાં બાર ગો એ જૈનોનાં સંથી પ્રાચીન અને પ્રાથમિક શાસ્ત્રો છે. અંગોની રચના થયા બાદ બીજા શાસ્ત્રો રચાયાં છે અને એવી રીતે ઉત્તરોત્તર રચનાથી ઉદભવેલા શાસ્ત્રોની સંખ્યા હાલમાં કેટલાક સમયથી ૪૫ ની ગવાય છે. આ રૂપ શાસ્ત્રાને પીસ્તાળીશ આગમ તરીકે ગાળખાવાય છે. આ આગના (૧) અંગ, ( ર ) ઉખાંગ, (૩) પ્રકીર્ણક, (૪) દ. ( ૫ ) મૂળસૂત્ર અને ( ૬ ચૂલિકા–એમ છ વર્ગો પાડવામાં આવે છે અને એ લગીમાં અનુક્રમે ૧૧, ૧૨, ૧૦, ૬, ૪ અને ૨ ગ્રંથોને સમાવેશ કરાયો છે.
ગાદિ છ વર્ગોમાં ઉત્પત્તિની દષ્ટિએ જેમ અંગની ગણના સૌથી પ્રથમ વર્ગ તરીકે કરવામાં કશો ખાસ બોધ જણાતા નથી તેમ ઉપાંગાદિની બીજ, ત્રીજા ઇત્યાદિ વર્ગ તરીકેની ગણના માટે કહી શકાય તેમ જણાતું નથી. આવી પરિસ્થિતિમાં મૂળસૂત્રને માટે સચવાતા પાંચમો વર્ગ એ શાસ્ત્રની ઉત્પત્તિના કમને આભારી છે કે નહિ તેનો નિર્ણય કરવો બાકી રહે છે. વિચાર કરવા માટે અત્ર સ્થાન નથી એટલે આપણે પ્રસ્તુતમાં “મૂળસૂત્ર તરીકે ઓળખાવાતા ગ્રંથના જ કમનો વિચાર કરીશું અને તેમ કરવા માટે સેથી પ્રથમ મૂળસૂત્રોની સંખ્યા તરફ દષ્ટિપાત કરીશું.
સામાન્ય રીતે ૧ ઉત્તરઝયણમુત્ત ( ઉત્તરાધ્યયનસૂત્ર), ૨ દસયાલિયસુત્ત (દશવૈકાલિકસૂત્ર), ૩ આવસ્મયસુત્ત (આવશ્યકસૂત્ર), ૪ પિડનિજજુત્તિ (પિડનિયતિ) અને ૫ હનિજાતિ (ઘનિયુકિત , એ પાંચ ને “મૂળસુત્ર” તરીકે ઓળખાવાય છે. આનું કારણ એમ જણાય છે કે મૂળમૂત્ર ચાર છે એવી માન્યતા રૂઢ થયેલી છે. એ રૂઢ માન્યતાને વળગી રહેનારામાંથી કેટલાક પિણ્ડનિર્યુક્તિને તે કેટલાક ઘનિયુક્તિને ધ. માત્ર નરીકે ગણાવે છે. અલબત્ત, એ વાત સાચી છે કે ઉપર્યુક્ત આ બંને પ્રકાર નાતામાં ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર આદ ત્રણ ગ્રંથને ત્રણ મૂળમૂત્ર તરીકે સ્થાન એ બધું જ છે.
: -ળો એક વાત એ છે , કત કરાય છે કે મૂળસૂત્રોની સંખ્ય
For Private And Personal Use Only
