________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
રૈનાનુ અધ્યાત્મશાસ્ત્ર અને નીતિશાસ્ત્ર.
પ
તેણે પ્રરૂપેલ છે, અને યુદ્ધ તા મહાવીરના સમકાલીન હતા. તેથી બ્રાહ્મણધમ ના તરંગા-કાલ્પનિક મતને અહિષ્કાર થાય તેવી રીતે મહાવીરે પેાતાના ધર્મની પ્રરૂપણા કરી છે, પણ ત્યાર પછીથી નવીન ઉત્પન્ન થયેલ બુધને આશ્રીને તેની સ્થિતિ વેદાંતધર્મ કરતાં વ્રુદીજ હતી.
એક બાજુ જૈન પીલાસી અને મીજી માજી સાંખ્યયેાગની ફીલેસેી તે વચ્ચે શે! સબંધ રહેલા છે તે મામત ઉપર હજી મેં વિવેચન કર્યું નથી. આ ખને ધર્મો વચ્ચે ઘણા મેાટે સંબંધ-મેળાપ હશે એમ આપણને લાગશે, કારણ કે અને ધર્મની ઉત્પત્તિ એક સરખા ધાર્મિક મનુષ્યા-સાધુએ કે જેઓ શ્રમણને નામે અથવા તે। નવીન શબ્દ વાપરીએ તા જેએ ચેાગીને નામે એળખાય છે તેવા મનુષ્યેા મારફત થયેલી છે.
શ્રમણુત્વ-સાધુત્વના નિયમ, તેની રીતભાતા, તથા યાગને અ ંગે સતુ અંતિમ લક્ષ તેને આશ્રીને વિચાર કરીએ તે બ્રાહ્મણા, જેને અને બેહોના નિયમે એક બીજાને ઘણે અંશે મળતા છે—સમાન છે એમ ઘણા વખતથી માલુમ પડ્યુ છે, અને તે સર્વેની એકજ મૂળમાંથી ઉત્પત્તિ થઈ હશે એમ જણાય છે. ચેાગાદિ આચારના મૂળ વિચારાની નિષ્પત્તિ એકજ સ્થળેથી હાવી જોઈએ તેમાં કાંઇ શંકાસ્પદ લાગતુ નથી; પણ અત્યારે તે આપણે તેજ પ્રીલેાસીના વિચારોનો જરૂર છે કે જેને અંગે સાધુત્વના આચાર વચ્ચે અન્ય અન્ય સબંધ રહેલા હાય, અને તે જાણવાથી જ આપણે સત્ય ખુલાસા ક૨વા શક્તિમાન થઇ શકીએ.
હવે આત્મા-પરમાત્માના સિદ્ધાંતને વિચાર કરીએ. તેમના સિદ્ધાંત તે ઉપનિષની થીયરી અને જેને ચાલુ લેાકિક જ્ઞાન આપણે કહીએ તે જ્ઞાન-થીયરી વચ્ચે એક જાતનુ અન્ય અન્યનું સમાધાન ફડચા કરતા હોય તેવી જાતના છે. સાંખ્ય લાકે આત્મા અથવા તેા પુરૂષ-પરમેશ્વરને માટે કહે છે કે તે શાશ્વત અને અવિ નાશી–ફેરફાર ન થઇ શકે તેવા છે.’ તે માબતમાં તેઓ વેદાંત મત સ્વીકારે છે. વળી પછીથી તેએ પુદ્દગળ અથવા તા પ્રકૃતિને અંગે વારવાર તેમાં ફેરફારો થયાજ કરે છે તેમ સ્વીકારીને તેએ ખીન્ન મતના સ્વીકાર કરે છે. સાંખ્યા કહે છે કે આત્માં અગર તેા પુરૂષા વગર અન્ય સર્વ ચીન્ને એક પ્રકૃતિ પૂર્વ કાળની વસ્તુમાંથી ઉપજેલી છે, અને તેજ પ્રમાણે જેને! પણ કહે છે કે આત્મા અથવા તે જીવા વગર આ સંસાર ઉપર દેખાતી લગભગ સર્વ વસ્તુએ એક વસ્તુ એટલે કે પુદ્ગલમાંથી ઉપજેલી છે, આ પુલ તે સર્વ એકજ પ્રકારના છે, અને સર્વ વસ્તુમાં તેનુ પરિવર્તન-સ’કમણુ થઇ શકે છે.’ આ પ્રમાણે આપણે જોઇ શકીશુ કે વસ્તુ-પુળ પ્રકૃતિના સ્વભાવને અંગે સાંખ્ય અને જેને લગભગ અન્યઅન્યને મળતા આવે
For Private And Personal Use Only
