________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
386
જૈન ધર્મ પ્રકાશ,
છે, તેમના મત પ્રમાણે પુગળ-પ્રકૃતિ એ એક એવી વસ્તુ છે કે જે સર્વ વસ્તુમાં સંકમી શકે છે. કોઈ પણ ચીજમાં તે દાખલ થઈ શકે છે–દાખલ થયેલજ હેાય છેરાત્ર વસ્તુઓ તદ્રુપજ હોય છે. આપણને તરતજ લાગશે કે આ મત-પુગળ સંબંધીના આ વિચાર ઘણું પૂર્વ કાળથી ચાલતો આવેલો છે. આ મત પૂર્વ પુરૂથી સ્વીકારાતો આવે છે, એટલું જ નહિ પણ વસ્તુઓના કુદરતી સ્વભાવને અંગે થતા રૂપાંતરમાં અગર તો મંત્રજાળાદિકથી થતી નિષ્પત્તિના પરિણામોમાં પણ આ મત સાર્વજનિક માન્યતા ધરાવે છે. આજ ખરેખર પોઈન્ટ છે. હું સાબીત કરવા માગું છું કે સાંખ્ય અને જેને-અને પુગળ-પ્રકૃતિના વિચારને અંગે એક સરખી ભાવના-સમજ ધરાવનારા છે, પણ તેના અંતિમ લક્ષ્યને તેઓ બંને જુદેજ રસ્તે-જુદીજ લાઈનનો વિચાર કરીને પહોંચેલા છે. સાંખ્ય લોકો કહે છે કે પ્રકૃતિના ગુણો અમુક ચેકસ નિયમમાં બહુ સૂક્રમ અને નિરાકાર સત્તા ( બુદ્ધિ) થી લઈને મોટી મોટી વસ્તુઓ સુધી સર્વમાં ફર્યા કરે છે, અને આ નિયમ સૃષ્ટિની ઉત્પત્તિ અને નાશને- રષ્ટિના સર્વ પદાર્થોમાં દૃશ્ય થતો પ્રગટન ભાવ અને વિનાશી ભાવને નીપજાવે છે. બીજી બાજુએ જેનો પુદ્ગળના પરિવર્તનનો આ એક કિસ નિયમ–અમુક લયથી જ થતા ફેરફાર સ્વીકારતા નથી, પણ તેઓ માને છે કે “સૃષ્ટિ તે શાશ્વત્ સનાતન–અવિનાશી અને ચિરસ્થાયી બંધારણવાળી છે અને પુદગળે પલટન ભાવવાળા છે, તેથી આ સઘળા પગળિક ફેરફારો- જગમાં થતાં ફેરફાર તે તે પુગળોને લીધે અને તેનાં અરસપરસના સગોમિત્ર જોડાણોને લીધે જ થાય છે. તેમની ગિળિક થીયરીને નવાઈ જે ભાગ તો તે છે કે આ સર્વ પરમાણુઓ એકઠા સમૂહરૂપે પણ હોય છે, અથવા તો તે પરમાણુઓ પૃથ પૃથ પણ હોય છે, અને આવા છુટા પરમાણુઓ એકઠા થવાથી એક માટે પુદગળ-પરમાના અમુક સમૂહ એકઠા થયા પછી ચક્ષુથી દેખાતી એક મોટી વસ્તુ બને છે તેમ જૈનોની પિગલિક થીયરી કહે છે. આ તેમની થીયરી તેમના માનસશાસ્ત્ર–અધ્યાત્મ શાસ્ત્ર ઉપર કેવી રીતે અસર કરે છે તે ઉપર હવે હું વિવેચન કરીને બતાવીશ. પણ મારે પ્રથમ જ કહી દેવું જોઈએ કે સાંખ્ય લેકે બુદ્ધિ, અહંકાર, મન અને ઇંદ્રિયોને અંગે તેમના સિદ્ધાંતમાં જેવી મિશ્ર અસર તેમના માનાસેક-આધ્યાત્મિક શરીર ઉપર થતી માને છે તેવી જેને માનતા નથી. આ બાબતમાં જેનોને અભિપ્રાય કુદરતી રીતને અનુસરનાર છે, અને ટૂંકાણમાં તે આ પ્રમાણે છે.
એક ચોકસ મનુષ્યને તેને પાપ અગર તો પુણ્યને અનુસાર એક ચોકસ સૂફમ જાતિના પરમાણુઓ તેના આત્મા અગર જીવ ઉપર લાગે છે–ટે છે–તેના આત્મા
For Private And Personal Use Only
