________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ગ્યાયોગ્ય શિષ્ય પરીક્ષા.
તેથી કરીને જ વ્યાખ્યાનના શ્રમને નહીં ગણકારતા હતા, તેમણે યુવાવસ્થાના મઢથી ગુણાગુણના વિવેકનો વિચાર કર્યા વિના જ કહ્યું કે–આ શિષ્યને હું ભણાવીને પ્રઢ કરીશ.” વળી તે યુવાન આચાર્ય લોકોની પાસે પણ આ પ્રમાણે સુભાષિત કલેક બોલતા હતા કે –
ગાનાથ તારાં, રિઝ નાવાયા
મા પાવ, સાધનાવાતા ' ? ” “શિષ્યને જે છોધ થતો નથી, તેમાં આચાર્યનીજ જડતા છે, એ જાણવું. કેમકે શેવાળેજ ગાયને કુતીથે (ખરાબ આરામાં) ઉતારી કહેવાય છે. અર્થાત્ ગાયે જે કદાચ પાણીના દુર્ગમ આરે ઉતરે અને તેથી ખુંચી જાય કે હેરાન થાય તો તેમાં ગોવાળનોજ દોષ ગણાય છે, ગાયનો ગણાતો નથી. તેમ શિષ્યને જે બોધ ન થાય તો તેમાં આચાર્યનોજ દોષ છે, પણ શિષ્યનો નથી.”
પછી તે યુવાન આચાર્યે અત્યંત કાળજીપૂર્વક તેને ભણાવવા માંડ્યો. પરંતુ તે તો મુ શૈલની જેમ ન ભણવાની દઢ પ્રતિજ્ઞાવાળો હોવાથી તેના ચિત્તમાં એક શબ્દ માત્ર પણ પરિણમ્યો નહીં. ત્યારે પોતાની શકિત ક્ષીણ થવાથી (ન ચાલી શકવાથી) પિતે પ્રતિજ્ઞાથી ભ્રષ્ટ થયા એમ જાણીને તે લજા પામ્યા. પછી જેવો તેવો ઉત્તર આપીને તે આચાર્ય તે સ્થાનથી અન્યત્ર ચાલ્યા ગયા. માટે આવા પ્રકારના શિષ્યને આ અધ્યયન આપવું નહીં. કેમકે વધ્યા ગાયને તેના મસ્તકે, શીંગડે, મોડે, પૂંછડે, પીઠ ઉપર અને ઉદર વિગેરે સર્વે અવયવો ઉપર હપૂર્વક સ્પર્શ કરીએ-હાથ ફેરવી કંપનીએ તો પણ તેનો તેવો સ્વભાવ હોવાથી તે દૂધ આપતી નથી. એજ પ્રમાણે આ શિષ્યને પણ સારી રીતે ભણાવ્યા છતાં પણ તેને એક શબ્દ માત્ર પણ આવડતો નથી. તેથી તેનો કોઈ પણ ઉપકાર થતો નથી. વળી તેનો ઉપકાર થતો નથી તે તો દૂર રહો, પણ ઉલટી આચાર્યની તથા સૂત્રની અપકીતિ પણ થાય છે –“આચાર્યનું વ્યાખ્યાન આપવામાં સારું કુશળપણું નહીં હોય તથા આ અધ્યયન પણ સારું ( અસરકારક) નહીં હોય, નહીં તો આ શિક કેમ ન રામ?વળી ઘી અનર્થ એ થાય છે કે–તેવા પ્રકારના શિષ્યો ભણાવવામાં તેને તથા કારને બોધ નહીં થવાથી ઉત્તરોત્તર અન્ય સૂર અને અર્ધ ભણવામાં પણ તેનો પ્રવેશ થતો નથી. અને તેથી કરીને શાસ્ત્રાંતોમાં રહેલા સમગ્ર સૂર અને અો પણ નાશ પામે છે, અને બીજા બુદ્ધિમાન શ્રેતા ( અભ્યાસી છે. એને પણ ઉત્તરોત્તર સૂત્ર અને અર્થના અવગાહનની હાનિ પ્રાપ્ત થાય છે. તે વિષે ભાકારે કહ્યું છે કે
For Private And Personal Use Only
