Jain Dharm Prakash 1913 Pustak 029 Ank 09

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 8

ને ફિ તાત્વિક વાં
{ લેખક સન્મિત્ર કપૂર વિજ્યજી ) એકાન્ત નિરૂપાધિ સ્થલનિવાસ સાધક જેને માટે અધિક ઉપયોગી છે. સહુ કોઈ શ્રેયઃ સાધક જનેને “શરીરબળ, મનજળ અને દયબળનું પણ આપના એકાન્ત-અરણ્યવાસ છે.”
જ્યાં ચિત્ત-સમાધિમાં ખલેલ પડે, ત્યાં અનેક પ્રકારના સંકલ્પ વિકલ્પ ઉભા થાય અને ત્યાં વસવાથી સંયોગમાં હાનિ પહોંચે એવા સ્થળમાં નિવાસ કરે અથવા એવા ઉપાધિમય સ્થળ સમીપે વાસ કરે એ સાધકને માટે હિતકર નથી જ. શાસ્ત્રકાર કહે છે કે
“હેત વચન મન ચપલતા. જનકે સંગ નિમિત્તઃ
જન સંગી હેવે નહિં, તાતે મુનિ જગમિત્ત."
અર્થાતુ લોક-પરિચય (ગૃહસ્થ લકે સાથે નિકટ સંબંધ) જોડી રાખતાં સ્વહિત સાધક-સાધુ જનને સંયમમાર્ગમાં ઘણી આડખીલે નડે છે (ઉભી થાય છે). ગૃહથ જ-થી પુરૂષોને અધિક પરિચય કરવાથી સાધુ યેવ્ય સમભાવ-સમતા ટકી શક્તી નથી. એટલે રાગ, દ્વેષ, મહાદિક દોષ નિપજે છે. વિષય વાસના પણ ક્વચિત્ જાગે છે અને આથી જ્ઞાન-ધાન બ્રહ્મચર્ય પ્રમુખ અનેક અમૂલ્ય ગુણ-રત્નોને લેપ (નાશ) થાય છે, એટલે સાધુ સહેજે સત્વહીન-શિથિલ મચારી થઈ જાય છે. બ્રહ્મચર્યવંત સાધુજનોને ભગવતે જે નવ વાડે (બ્રહ્મ-મુખિહ્મચર્યની રક્ષા માટે પાળવા ફરમાવ્યું છે તે નવ વાડામાં પણ મુખ્ય વેડ એ છે કે નિવદ્ય (નિદવે)–નિરાધિક સ્ત્રી પશુ પંડગ-નપુંસક વિગેરે વિષય વાસનાને જગાડનારાં કારણો વગરનાં સ્થલમાં વિવેકસર નિવાસ કરે. સંયમવંત–ચારિયપાત્ર સાધુજનોએ પ્રથમ આત્મ-સંયમની રક્ષા તથા પુષ્ટિ નિમિતે ઉકત દેપ વગરની-નિર્દોષ અને નિરાધિક અકા વસતિ–નિવાસસ્થાન પસંદ કર્વાની જરૂર છે. આથી સ્થિર-શાન ચિત્તથી જ્ઞાન. ધ્યાન પ્રમુખ સંયમ કરણીમાં ઘણી અનુકુળતા આવે છે. પણ અન્યથા વર્તવાથી તથા પ્રકારના ઉપાધિ-દેણવાળા થાનમાં વસવાથી) તે મન, વચનાવિક વેગની ચપલતા થઈ આવે છે એટલે કે ગૃહસ્થ લેકના ગાડા પરિચયથી, તેમની સાથે નાના પ્રકારના આલાપ સલાપથી, તેમની સાથે નકામી અનેક પ્રકારની કુથલી કરવામાં ભાગ લેવાથી તેમજ સુંદર આકૃતિવંત સ્ત્રી પ્રમુખનાં રૂપ શૃંગારાદિક દેખવાથી. મનગમતા દાદિ સાંભળવાથી, યષ્ઠિત સુગધયુક્ત પદાર્થનું સેવન કરવાથી મનગમતાં ભોજન કરવાથી અને સુકોમળ શય્યા પ્રમુખ ભેળવવાથી સાધુ જનોને સંયમમાર્ગમાં લેભ પેદા થાય છે. વિષયવાસના હરાવ થ મ ા એ મલીન થઈ જાય છે તેમજ મદિરાપાન કલાની જેમ છે