Jain Dharm Prakash 1903 Pustak 019 Ank 05

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 5

અનુચાગ
હ
ઉત્તરાધ્યયન આદિ ધર્મકથાનુયોગ અને સૂત્રકૃતાંગ આદિ દ્રવ્યાનુયાગ. એવી રીતે જુદી જુદી વ્યાખ્યાને અનુસારે જુદા જુદા અનુયોગે અમુક અમુક ત્રાના કયા અને ત્યારથીજ સિદ્ધાંતામાં સ્થળે સ્થળે પૃથક્ ત્વના કાળ કહેવાય છે. ને તેથીજ હાલ કાળમાં સ્વતંત્રપણે નય વિચારણા કરવાનો નિષેધ સ્થળે સ્થળે કરવામાં આવેલા છે. કત જે જે વાત ઉપર પૂર્વાચાર્યેાએ નાની વિચારણા કરેલી છે તે તે વાત ઉપર તેટલીજ નયની વિચારણા કરવી જોઇએ. કારણ કે મુખ્ય સાત નય ને તેના દરેકના સે સે ભેદો મળી સાતસા ભેદો થાય છે તે તે પણ ભુજ વક્તવ્યતાના ભેદથી થયેલા હોવાથી બાળવાને સમજમાં આવે નહુિં તે તેથી કયા નયની વ!ત કયા નયે ચાલી જાય માટે હાલ કાળમાં પૂર્વાચાર્યોએ કરેલી નય વિચારણા રાખી સ્વતંત્રપણે નયા ફેલાવવાતા વિચાર કરવા નહી. તેજ કારણથી શ્રી હરિભદ્રસૂરિ, હેમચદ્રાચાર્ય તથા ઉપાધ્યાયજી વિગેરે ધુન્ધર વિદ્વાનાએ પણ સિદ્ધાંતમાં કથન કરેલા વસતિ આદના વાયા શિવાય બીજે ઠેકાણે નયની અવતારણા કરેલી નથી. તેવી નયની વતવ્યતા પણુ જે તેવા ત્રાતા હોય તેને ઉદ્દેશીને છે. આ સઘળી વાત અનુયાગની પ્રથફ્ળતા પછી સમજવી.
થયા
હવે અનુયાગ એટલે શુ? કે જેને આધારે આપ્તાના વાક્યોનુ રહસ્ય સમજવામાં આવે છે. તેના કેટલા ભેદ ? કયા કયા ? અને તે માં ક્યાં હોય ? તે ઉપર આપણે વિચાર કરીએ.
સૂત્રના અર્થનું વ્યાખ્યાન કરવું અથવા અપાક્ષરથી બનેલા સૂત્રની સાથે અર્થનુ જોડાણુ કરવું, અથવા કહેવામાં આવેલા શબ્દોના પ્રતિકૂળ અર્થાને છેડીને પ્રકરણ આદિથી અનુકૂળ એવા અર્થની સાથે શબ્દોને જેડવા, અથવા સૂત્ર ઉચ્ચારણ કર્યા પછી તેના અનુકૂળ અર્થનુ વ્યાખ્યાન પ્રતિકૂળ અર્થાના નિષેધ જણાવવા પૂર્વક કરવુ-એ તમામ અનુયાગ કહેવાય ટુંકાણમાં કહીએ તેા સૂત્રાનું વ્યાખ્યાન તેજ અનુયાગ, તે અનુશ ગના સાસ્ત્રકાર મહારાજા ચાર ભેદે જણાવે છે. ૧ ઉપક્રમ, ૨ નિક્ષેપ, ૩ અનુગમ, ને ૪ નય. અર્થાત્ દરેક સૂત્રના અનુયોગમાં પ્રથમ આ ચાર ભેદ પાડીને તેને વિચાર કરવા.
તેમાં પ્રથમ ઉપક્રમ એટલે શુ? ઉપક્રમ તેને કહેવાય કે જેની વ્યાખ્યા કરવા ઇચ્છેલી હોય તેનું પાણિકત દિનુ દાન કરવું કે જેથ