Jain 1978 Book 75 Bhagwan Mahavir Janma Kalyanak Visheshank

Author(s): Gulabchand Devchand Sheth
Publisher: Jain Office Bhavnagar

Page 6

અને ભગવાન મહાવીરની તપસ્યા? એ તપસ્યાનું તે કહેવું જ શું? ભગવાને દિવસના દિવસે, અઠવાડિયાં અઠવાડિયાં અને મહિનાઓના મહિના–અરે, છ-છ મહિના જેટલું લાંબા સમય અન્નજળ વગર વિતાવ્યા હતા અને તે પણ કોઈ પણ જાતના કલેશ અને ખેદ વગર તથા અંતરના પૂરા ઉલ્લાસપૂર્વક. અને આવી બાહ્યતપની સાથે સાથે, અને ઉપવાસ આદિ તપ ન કર્યું હોય ત્યારે પણ, એકાંત-નિર્જન–વેરાન જેવાં સ્થાનમાં ધ્યાન, મૌન અને કાઉસ્સગ્નરૂપ ચિંતનનું આત્યંતર ૧૫ તે ચાલુ જ રહેતું હતું. સાચે જ, ભગવાન મહાવીરની કષ્ટ સહનની શક્તિને અને એમની દીર્ઘ અને ઉગ્ર તપસ્યાને જોટે મળ મુશ્કેલ છે.
ભગવાન મહાવીરની બાર-તેર વર્ષ જેટલા લાંબા સમય સુધી ચાલેલી આવી ઉત્કટ સાધનાને અંતે એમાં જે સિદ્ધિ પ્રાપ્ત કરી હતી તે પણ અમૂલ્ય, અદ્ભુત અને અપૂર્વ હતી. આત્મસાધનાની આવી અસાધારણ સફળતાને પરિણામે તેઓને આત્મા સર્વ કર્મો (અરિહંત અવસ્થામાં બધાં ઘાતી કર્મોથી), સર્વ કષાય અને રાગ-દ્વેષાદિ સર્વ દેશે થી મુક્ત, સર્વ ગુણે અને સર્વ આત્મશક્તિઓથી સમૃદ્ધ અને જગતના સર્વ જી પ્રત્યેની મૈત્રીભાવનાથી ઓતપ્રેત બન્યો હતે. સમતા, અડિંસા અને મહાકરુણાના અવતાર બનેલા એ પરમાત્માના વાત્સલ્યસભર સાંનિધ્યમાં જન્મજાત વેરી છે પણ પિતાના વેર વિરોધ-દ્વેષની દુશમનાવટને વીસરી જઈને મિત્ર બની જતા હતા અને ત્યાં વાઘ-બકરી કે સાપ-નેળિયે એક આરે પાણી પીતાં હતાં ! જે આત્મસાધકનું ચિત્ત વેરભાવથી સર્વથા મુક્ત અને મૈત્રીભાવના અમૃતથી પરિપૂર્ણ બન્યું હોય તેની સમીપમાં આ ચમ કાર સર્જાય એમાં શી નવાઈ?
આવી અખંડ, અપ્રમત્ત અને અંતર્મુખ સાધનાને અંતે ભગવાન મહાવીરને જે અમૃતની પ્રાપ્તિ થઈ તેની જગતના જીના ભલા માટે, ઉદારતાથી વ્યાપક લહાણી કરવા માટે, ભગવાને ધર્મતીર્થની સ્થાપના કરી અને એ ધર્મતીર્થની આરાધના, રક્ષા અને પ્રભાવના નિરંતર થતી રહે એ માટે જ ગમ તીર્થરૂપ ચતુર્વિધ ધર્મસંઘની રચના કરી. આ ચતુર્વિધ સંઘ એટલે શ્રમણ સમુદાય, શ્રમણી સમુદ ય, શ્રાવકવર્ગ અને શ્રાવિકા વર્ગ, એ સુવિદિત છે. સમય જતાં, એક બાજુ, આ જંગમતીર્થ૫ ચતુર્વિધ સંઘે સ્થાવર તીર્થરૂપ આપણું પવિત્ર તીર્થસ્થાની સ્થાપના કરીને તીર્થકર ભગવાનના ધર્મશાસનને પ્રભાવશાળી બનાવવા પ્રયત્ન કર્યો, તે બીજી બાજુ આ સ્થાવર તીઠભૂમિઓએ જનસમૂહને તપ-ત્યાગ-સંયમ-વૈરાગ્યમય ધર્મને પોતાના જીવન સાથે એકરૂપ બનાવવાને ધર્મપુરુષાર્થ કરવાની પ્રેરણા આપીને જંગમતીર્થરૂપ ચતુર્વિધ સંઘને સમૃદ્ધ, પ્રાણવાન અને પ્રભાવશાળી બનાવવામાં મહત્ત્વને ફાળે આવે. અને એ રીતે, તીર્થકર ભગવાનના અભાવના સમયમાં, જંગમ અને સ્થાવર બને તીર્થો, એક બીજાના પૂરક અથવા પરસ્પર આધાર અને આધ્યેયરૂપ બનીને, એક બીજાને ટકાવી રાખવાનાં નિમિત્ત બનતાં રહ્યાં છે. જૈન પરંપરાને ઇતિહાસ આ વાતની સાક્ષી પૂરે છે.
તીર્થકરોએ પ્રવર્તાવેલ ધર્મશાસન, ભગવાન મહાવીરની આત્મસાધના અને આપણા ધર્મ સંધને માટે નિરૂપવામાં આવેલ આરાધનામાર્ગની વિગતે તપાસતાં એમ સ્પષ્ટરૂપે જાણી શકાય છે કે, ઉત્તરોત્તર વધતી જતી અને છેવટે અંતિમ સીમાએ પહોંચી જતી આત્મશુદ્ધિ એ જ જિનશ્વરે પ્રરૂપેલ ધર્મશાસનનું એકમાત્ર ધ્યેય છે; અને એ ધ્યેયને પ્રાપ્ત કરી શકાય એ રીતે જીવનમાં તપ-ત્યાગ-રાગ્ય-સંયમની ભાવનાની વધુ ને વધુ કેળવણી થતી રહે એ રીતે સાધના કરવી એ નિ સાધનાને રાજમાર્ગ છે.
• મહાવીર જન્મયાણક બ્રિઝા