________________
હવે તા જાગા!
૧૮૬
શબ્દ વાપરતા હાય છે.
જ
ચિન્તકે પૂછ્યું : ‘ઠીક પછી શું?' વિદ્યાર્થીએ કહ્યુ : ‘ પછી વળી શું ? ઘરડા થઈશ.’ ચિંતકને પેાતાના પ્રશ્નને ઢોર ખરાખર હાથમાં આવતા લાગ્યા. એટલે ધીમેથી પૂછ્યું, ! પછી શુ?” પેલા વિદ્યાથી મુંઝાઈ ગયા થાડા અકળાયે, એણે એના પિતા સામે જોયું એના પિતા પણ વિચાર।માં તણાતા હતા. હવે પછી શું ?...એના પિતાની આંખમાં પણ પ્રશ્ના હતા. એટલે વિદ્યાર્થી એ કહી નાંખ્યું : ‘ પછી મરી જઈશુ.’ ચિન્તકે કહ્યું : ‘ ખરાખર, હુ' એ જ કહેવા માગતા હતા. આટલા અભ્યાસ પછી, આટલી પ્રવૃત્તિ પછી, આટલી સાધના પછી પણ મરવાનું ! મરવા માટે આટલુ બધું કરવાનું ? મરવું જ હાય તેા આટલે અભ્યાસ ન કરેસ, દેશાટન ન કરે તેા પણ મરી શકાય છે. શું અભણ નથી મરતા ? અભણ પણ મરી શકે છે. વિદ્યાવાન તા એમ કહે કે પછી અમર અનીશ, મૃત્યુ સામે યુદ્ધ કરીશ, વૃત્તિઓ પર વિજય મેળવીશ, જીવનમાં પ્રેમ, પ્રકાશ અને શ્રદ્ધાને ભરીશ, અને મૃત્યુને તરી જઈશ. વિદ્યા તા મૃત્યુને જિતવા માટે છે. એક કવિ કહે છેઃ ‘હસી મૃત્યુમુખે ધસવાનુ જ દે, ધસી મૃત્યુમુખે હસવાનું જ દે.’
વિદ્યાવાનમાં જીવનની ખુમારી જોઈએ. સુખમાં કે દુઃખમાં, સ'પત્તિમાં કે વિપત્તિમાં, સયેાગમાં કે વિયેાગમાં પેાતાના આત્માની અને પેાતાના મનની મસ્તી ન ગુમાવે તે જ અભ્યાસી. તે જ વિદ્યાવાન.
પ્રકૃતિના રહસ્યને જાણનાર માણસ ઉનાળે આવતાં અકળાતા નથી. શિયાળા આવતાં ફરિયાદ કરતાં નથી; કે
