________________
સૂરાચાર્ય
ગુજરાતમાં સોલંકી રાજાઓના યુગમાં જે મહાન જૈનાચાર્યો થયા છે, તેમાં સૂરાચાર્યનું નામ મોખરે છે. તેમની વિદ્વત્તા અને કાવ્યશક્તિ અજોડ હતી. તેઓ શિષ્યોને ભણાવતા ત્યારે પાઠ ન આવડે તો શિષ્યોને ઓઘાની દાંડી વતી ફટકારતા. જેને લીધે દાંડી વારંવાર તૂટી જતી. આથી તેમણે લોખંડની દાંડી ઓઘામાં રાખવાનું વિચાર્યું. આ વાતની જાણ તેમના ગુરુજીને થતાં તેમણે વાર્યા અને ઠપકો આપતાં કહ્યું: “જ્ઞાનનો બહુ ગર્વ હોય તો રાજા ભોજની વિદ્વત્સભાને જીતી આવો, અને જિનશાસનનો જય ધ્વજ લહેરાવો. બાકી લોહદંડ તો યમનું હથિયાર છે તે આપણાથી ન રખાય.” સૂરિજીએ ગુરુવચન માથે ચડાવ્યું. યોગાનુયોગ બન્યું એવું કે તે દિવસોમાં રાજાભોજ તરફથી ગૂર્જરપતિ ભીમદેવની સભાની વિદ્વત્તાની તથા સંસ્કારિતાની કસોટી માટે એક માર્મિક સમસ્યા-શ્લોક આવેલો, જેનો તેવોજ માર્મિક જવાબ આપવા માટે સમર્થ વિદ્વાનની રાજાને જરૂર પડી. તે વખતે રાજમંત્રીઓ તથા અન્ય પંડિતોને સૂરાચાર્ય સાંભર્યા. એટલે રાજાને સૂચવીને તેઓને બોલાવ્યા. સૂરાચાર્યે બધી વાત જાણી, તો તેમને ગુરુવચનને સફળ કરવાની તક હાથવેંતમાં જણાઇ. તેમણે તત્કાળ રાજા ભોજને મોકલવાનો કાવ્ય સંદેશો રચી આપ્યો, જે સાંભળતા સભા તો ડોલી ગઇ જ, પણ એ સંદેશો સાંભળીને માળવાની વિદ્વત્સભા પણ હેરત પામી ગઇ કે ગુજરાતમાં આવા પંડિતો છે ? પછી તો ઉત્તરોત્તર આવી કાવ્ય સમસ્યાઓનું આદાન-પ્રદાન સતત ચાલતું રહ્યું, જેના પરિણામરૂપે એકવાર સૂરાચાર્યને રાજાભોજ તરફથી પોતાની વિદ્વત્સભામાં આવવાનું અને શાસ્ત્રચર્ચા દ્વારા જય-પરાજયનું આહ્વાન મળ્યું. ગુજરાતની પ્રતિષ્ઠા અને જિનશાસનનો ઉદ્યોત આ બે મુદાઓથી પ્રેરાઇને સૂરાચાર્યે તે આહ્વાન સ્વીકાર્યું; અને વિહાર કરી માળવા પહોંચ્યા. યુદ્ધની ભાષા વાપરીએ
તો, તેમણે ત્યાં પહોંચીને ત્યાંની વિદ્વત્સભાને પોતાના પાંડિત્યથી ઘમરોળી નાંખી- એમ કહી શકાય. છેવટે વાદ-વિવાદનો પ્રસંગ ઉપસ્થિત થયો ત્યારે સૂરાચાર્યની પ્રતિભાથી ડઘાઇ ગયેલા પંડિતોએ એક નાના બાળકને પોપટની જેમ પઢાવીને શાસ્ત્રાર્થ કરવા બેસાડ્યો. સૂરાચાર્ય બધી વાત તરત પામી ગયા, ને તેમણે બાળકને એવી સલૂકાઇથી રમાડ્યો કે બાળકે “મારી પાટીમાં આવું જ લખેલુંઃ મને તો આવું જ ગોખાવેલું.” એવું કહીને પોલ ઉઘાડી પાડી દીધી. છેવટે પંડિતો સાથે વાદ થયો, તેમાં સૂરાચાર્ય વિદ્વત્સભાને પરાસ્ત કરીને વિજયી નીવડ્યા. એમના વિજયથી રોષાંધ બનેલા બ્રાહ્મણોથી બચવા તેઓ મહાકવિ ધનપાળની મદદથી
વિહાર કરી ગયા. તેઓ પાટણ પહોંચ્યા ત્યારે સ્વયં ગુરુએ તથા રાજા પ્રજાએ તેમનું ભવ્ય સ્વાગત કર્યું.
22
