________________
હેમચન્દ્રાચાર્ય
જૈન ધર્મનું બીજું નામ અહિંસા. અહિંસા એ જૈન ધર્મનો પ્રાણ છે. જગતના હરએક જીવનું કલ્યાણ કરવાની બળકટ વૃત્તિમાંથી ઉદભવનારી શક્તિનું નામ છે અહિંસા. અહિંસાની આ શક્તિને પોતાના રોમ-રોમમાં ખીલવનારા એક યુગપુરુષ આજથી નવસો વર્ષો પૂર્વે ગુજરાતમાં થઇ ગયાઃ હેમચંદ્રાચાર્ય. મૂળે ધંધુકાના મોઢવણિક ચાચિગ અને માતા પાહિણીના લાખ ખોટના દીકરા. નામ ચાંગદેવ. એમના જન્મ પહેલાં પાહિણીને સ્વપ્ન આવેલું. તેમાં પોતાને લાખેણા અને તેજોમય રત્નની પ્રાપ્તિ થયાનું તેણે જોયેલું. એ રત તે જ ચાંગદેવ -એવી શ્રદ્ધા તેને ગુરુવચને બેઠેલી. એકદા, પાંચ વર્ષના ચાંગદેવને લઇને પાહિણી જિનમંદિરે ગઇ. ત્યાંથી ઉપાશ્રયે ગુરુવંદને ગઇ. તો ત્યાં ગુરુજી બહાર ગયા હોવાથી આસન ખાલી હતું. એમનું આસન ખાલી જોઇને બાળક ચાંગદેવ તે ઉપર એકાએક બેસી ગયો. આ જોઇને ગભરાયેલી પાહિણીને તેજ પળે બહારથી પધારેલા ગુરુ દેવચંદ્રસૂરિએ શાંત કરી, અને આ રત જેવું બાળક ભાવમાં શાસનનું અમૂલું રત નીવડશે તેવી આગાહી કરી તેને પોતાને સમપી દેવાની માગણી મૂકી. પાહિણીએ તે પ્રેરણા હરખભેર ઝીલી, અને ચાંગદેવને ગુરુ ચરણે સમપી દીધો. કાળક્રમે ચાંગદેવને ગુરુજીએ દીક્ષા આપી તેને મુનિ સોમચંદ્ર નામ આપ્યું. નાની ઉંમર છતાં તેમની ક્ષમતાઓ અસાધારણ હતી. એક પ્રસંગે તેઓ ગુરુજી સાથે કોઇ ગરીબ ગૃહસ્થને ત્યાં આહારાર્થે ગયા, તો ત્યાં એક ખૂણામાં તેમણે સોનાનો ઢગલો ખડકાયેલો જોયો. તેમણે ગુરુજીને કહ્યું કે આટલું બધું સોનું છે છતાં આ આવી રીતે કેમ રહે છે ? પેલો ગૃહસ્થ ચકોર હતો. તેણે વાત પકડી લીધી, ને ગુરુજી કાંઇ સમજે તે પહેલાં તો તેણે બાળ સાધુને ઉંચકીને પેલા ઢગલા ઉપર બેસાડી દીધા ! વાસ્તવમાં તે ઢગલો કોલસાનો હતો, પણ પુણ્યવંત મુનિના પ્રભાવથી તે સુવર્ણમાં પરિણમતા તે ગૃહસ્થની દશા સુધરી ગઇ. આ પછી તો સરસ્વતી દેવીને પ્રસન્ન કરીને સિદ્ધ સારસ્વત બનેલા મુનિ સોમચંદ્રને ગુરુએ ૨૧ વર્ષની વયે આચાર્ય પદાર્પણ કર્યું. ત્યારથી તેઓ હેમચંદ્રાચાર્ય તરીકે પ્રસિદ્ધ થયા. ગૂર્જરપતિ સિદ્ધરાજ જયસિંહના અનુરોધથી તેમણે સિદ્ધહેમ વ્યાકરણની અદભુત રચના કરી, જેના હર્ષમાં રાજાએ હાથીની અંબાડી પર તે ગ્રંથ પધરાવીને જ્ઞાન યાત્રાનો ભવ્ય વરઘોડો ચડાવ્યો. આ ઉપરાંત પણ તેમણે ઘણા ગ્રંથો લખ્યા.
સિદ્ધરાજના ક્રોધનો ભોગ બનેલા કુમારપાળને તેમણે ખંભાતમાં પોતાના ગ્રંથભંડારમાં સંતાડીને રાજસુભટોથી બચાવી લીધોઅને કાળાંતરે કુમારપાળ રાજા થતાં તેને પ્રતિબોધીને ગુજરાત સહિત ૧૮ દેશોમાં અહિંસા ધર્મનું પ્રવર્તન કરાવ્યું. સાત વ્યસનો નાબુદ કરાવ્યાં. ગુજરાતમાં અહિંસા, સદાચાર અને નિર્વ્યસનનાં ઊંડાં મૂળિયાં આ રીતે કલિકાલસર્વજ્ઞ હેમચંદ્રાચાર્યે રોપ્યાં છે.
E
DOW) C
/
૨)
0
CS
૧GIR
VODNESTO
ગ્રા
.)|વું
JGN
Dominicana
O
vale 24ersenal Use Only
www.jamemorary.org
