________________
વિજયનેમિસૂરિ સૂરિસમ્રાટ વિજયનેમિસૂરિજીનાં નામ અને કામથી આજનો કોઈ જૈન ભાગ્યે જ અજાણ હશે. નેમિસૂરિ એટલે સાત્ત્વિકતાની મૂર્તિ. અને બ્રહ્મચર્યના નિષ્ઠાવાન સાધક ‘બાલ બ્રહ્મચારી’ એ વિશેષણ, તેના તમામ અર્થ સંદર્ભો સાથે વિજયનેમિસૂરિજીમાં જ ઘટે છે. એ નિર્વિવાદ છે. વિ.સં. ૧૯ ૨૯ ની કાર્તક સુદ એકમે મહુવામાં જન્મ અને વિ.સં ૨00૫ ની આસો વદિ ૦)) ના મહુવામાં જ કાળધર્મ- આ તેમના જીવનની અજોડ ઘટના છે. ૧૬વર્ષની વયે ઘરેથી ભાગીને, જાતે વેષ પહેરી પૂજ્ય વૃદ્ધિચંદ્રજી મહારાજના શિષ્ય મુનિનેમિવિજય તરીકે દીક્ષા લીધી. ખૂબ જ્ઞાનાભ્યાસ કરી આપબળે આગળ આવ્યા. સં. ૧૯૬૪ માં આચાર્ય પદવી મળી, ત્યારે વિધિપૂર્વક યોગોહન કરીને થયેલા આ કાળના તેઓ પ્રથમ સુવિહિત આચાર્ય બન્યા. આ પછી જીવનમાં તેમણે જે કાર્યો કર્યા છે, તેની ટૂંકી નોંધ પણ હેરત પમાડે તેવી છે. તેમણે દરિયા કાંઠે વિચરીને સેંકડો માછીમારોને જીવહિંસા છોડાવી. જાળો બનાવી નાંખી. ઠેર-ઠેર પાંજરાપોળોની સ્થાપના તથા જીર્ણોદ્ધાર કરાવી જીવદયાનાં અભુત કાર્યો કર્યા. દુષ્કાળ અને જલપ્રલય વખતે માનવરાહત, તથા સાધર્મિક સહાયનાં કાર્યો પણ કરાવ્યાં. સૌરાષ્ટ્ર તથા રાજસ્થાનમાંનાં દેશી રાજ્યોનાં મોટા ભાગના રાજારાણીઓ તેમના ભક્ત બનેલા. કદંબગિરિ, કાપરડા, શેરીસા આદિ અનેક તીર્થોના જીર્ણોદ્ધાર તથા તારંગા, શિખરજી, શત્રુંજય, ગિરનાર, અંતરિક્ષ, મક્ષીજી આદિ અનેક તીર્થોની રક્ષા તેમણે કરેલ છે. જૈન મુનિઓમાં લુપ્ત થયેલી યોગોદ્ધહનની તથા જ્ઞાનાભ્યાસની પ્રક્રિયાને તેમણે પુનર્જીવિત કરી છે. આજની વ્યાખ્યાન પદ્ધતિના તથા પ્રાચીન ગ્રન્થોના પ્રકાશનની પ્રવૃત્તિના આદ્ય પુરસ્કત વિજયનેમિસૂરિજી છે. સં. ૧૯૯૦ના મુનિ સંમેલનના સફળ અધ્યક્ષ પણ તેઓ જ હતા. તેમના પ્રતાપી ચહેરા અને ઓજસ્વી વાણીના કારણે સંઘમાં તેઓ શાસનના સિંહ તરીકે વિખ્યાત બનેલા. સેંકડો શિષ્યાદિનો પરિવાર ધરાવતા સૂરિજીના આઠ પટ્ટશિષ્યો જુદી જુદી જ્ઞાનશાખાઓના પ્રકાંડ અને સંઘમાન્ય વિદ્વાન આચાર્યા હતા. આવા ગુરુ અને આવા સમર્થ શિષ્યોની જોડ સાંપ્રત ઈતિહાસમાં મળી શકે તેમ નથી. સૂરિજીએ સ્વયં પણ અનેક ગ્રન્થો રચ્યા છે.
જેમ હેમચંદ્રાચાર્યનો યુગ તે હમયુગ કહેવાયો. હીરવિજયસૂરિનો યુગ તે હીરયુગ ગણાયો તેમ શાસનસમ્રાટનો યુગ તે જૈન જગતમાં નેમિયુગ તરીકે ચિરકાળ પર્યત યાદ રહેશે.
Jain Education International
For Privat30 Personal Use Only
www.jainelibrary.org
