________________
અભયદેવસૂરિ
શ્રીજિનશાસનના આધારસ્તંભ બે : ૧ શ્રી તીર્થંકર દેવ, ૨ તીર્થંકરે પ્રરૂપેલું દ્વાદશાંગી- રૂપ પ્રવચન. તીર્થંકરદેવની અનુપસ્થિતિમાં દ્વાદશાંગીનું સંરક્ષણ-સંવર્ધન કરવાનું કામ આચાર્ય ભગવંતો સંભાળે છે. વર્તમાન શાસનમાં દ્વાદશાંગી પ્રવચનસ્વરૂપ શ્રીજિનાગમોની રક્ષા તેમજ વ્યવસ્થા કરીને આગમોની શુદ્ધ અર્થ-પરંપરા ચિરકાળ સુધી અખંડ રહે તે માટે પુરુષાર્થ કરનાર આચાર્યોમાં નવાંગી ટીકાકાર આચાર્ય અભયદેવસૂરિનું નામ પ્રથમ પંક્તિમાં આવે છે.
તેઓનું મૂળ નામ અભયકુમાર. ધારા નગરીના મહીધર શ્રેષ્ઠિના પુત્ર. ખૂબ નાની વયે દીક્ષા લીધી. તેઓ રૂપ-રૂપના અવતાર- અને વળી પ્રચંડ બુદ્ધિના સ્વામી હતા. તેથી તેમના પ્રત્યે લોકો વિશેષતઃ સ્ત્રીવર્ગ-વિશેષ આકર્ષાતા. આથી ચિંતિત બનેલા ગુરુદેવની ચિંતાના શમન માટે તેમણે કઠોર તપ અને જ્ઞાન સાધનાનો માર્ગ અપનાવ્યો. શાસનદેવી દ્વારા સ્વપ્નમાં મળેલ નિર્દેશાનુસાર તેમણે દ્વાદશાંગી પૈકી નવ અંગ સૂત્રો ઉપર વિવરણ રચવાનું આરંભ્યું. દૈવયોગે અશુભકર્મના ઉદયે તેમને શરીરે રક્તપિત્ત પ્રકારનો કુષ્ઠરોગ થઇ આવ્યો. જેથી તેજોદ્વેષીઓએ વાત ચલાવી કે એમણે આગમોનું વિવરણ કરતાં ઉત્સૂત્રપ્રરૂપણા કરી છે; જેનું આ ફળ એમને મળ્યું ! ને આવી વાત લોકોમાં સ્વીકૃતિ પણ ઝટ પામે. આથી અત્યંત વ્યથિત આચાર્યદેવે શાસનદેવનું આરાધન કર્યું. અને પોતાને લાગેલા કલંકનું નિવારણ ન થાય તો આત્મવિલોપન કરવાને ઉત્સુક થયા. પુણ્યયોગે શાસનદેવ આવ્યા, ને તેઓ નિર્દોષ હોવાની ખાતરી આપવા સાથે જરૂરી માર્ગદર્શન આપ્યું. તે અનુસાર સૂરિજી વિહાર કરી સ્તંભનકપુર - આજનું થામણા (ઉમરેઠ પાસે) પધાર્યા. ત્યાં શેઢીનદીના કાંઠે એક ગોવાળની એક ગાયનું દૂધ એક સ્થળે આપમેળે ઝરી જતું હતું, તે સ્થળ શોધી કાઢ્યું, અને “જયતિહુઅણ સ્તોત્ર'ના સર્જન સ્તવનના દ્વારા શ્રી સ્તંભનપાર્શ્વનાથની નીલરતમય પ્રાચીન પ્રતિમા ધરતીમાંથી પ્રગટ કરી. સંઘે વિધિપૂર્વક તેનું સ્નાત્ર કર્યું. અને તેનું સ્નાત્રજળ સૂરિજીના અંગે લગાડતાં જ તેઓના રોગો શમ્યા. અને પૂર્ણતઃ સ્વસ્થ બની ગયા. આ પછી તેમણે નવાંગી ટીકાની રચના પરિપૂર્ણ કરી, સંઘ ઉપર મહાન ઉપકાર કર્યો. એમ કહેવાય છે કે શાસનદેવે તેમને એક દિવ્ય આભૂષણ સમર્પેલું. જેથી રાજદરબારમાં પ્રાપ્ત કિંમતની
રકમમાંથી આ નવાંગી ટીકાની સેંકડો હસ્તપ્રતો લખાવી પ્રચારવામાં આવેલી.
સૂરિજીની સમાધિ કપડવંજના તપગચ્છ ઉપાશ્રયમાં આજે પણ મોજૂદ છે. સ્તંભનક પાર્શ્વનાથનું તે બિંબ ખંભાત - સ્તંભતીર્થમાં બિરાજે છે.
23
