________________
બહિર્સાધનાનું પણ દર્શન કરાવ્યું અને તેમની પેલી ‘અંતર્ગુફા'નું પણ ! અલબત્ત એમાં ઊંડે સુધી કોઈને માટે પણ પ્રવેશ નિષિદ્ધ હતો (અને કેમ ન હોય, કે જ્યારે સ્વયંની જ અંતર્ગુફામાં જવાની માણસની ક્ષમતા-સંભાવના ન હોય!) છતાં પ્રેમવશ તેમણે કેટલેક સુધી એ દર્શાવી અને તેમાં સ્થિત કેટલીક અદ્ભુત સામગ્રી- સુખડ, ધાતુ, રત્ન ઇત્યાદિની કલાત્મક જિન-પ્રતિમાઓ મને બહાર લાવી લાવીને બતાવી ! સુખડની પ્રતિમાની પેલા દૈવી 'વાસક્ષેપ’– થી પૂજા થયેલી હતી...એના પર એ અદ્ભુત, દર્શનીય, સુગંધી, કેસરીપીળો એવો 'વાસક્ષેપ' પડેલો હતો.....સૌથી વિશેષ તો એ એકાંત ગુફામાંથી શાંતિનાં, નીરવતાનાં, વિકલ્પ-શૂન્ય સ્વરૂપાવસ્થાનાં જે આંદોલનો પ્રસરી રહ્યાં હતાં, તે જાણે ઘ્યાનસ્થ કરી રહ્યાં હતાં-હા, ધ્યાનસ્થ, 'જાગૃત’પણે 'સ્વ'રૂપમાં ધ્યાનસ્થ, નશાવત્ 'નિદ્રાસ્થ' નહીં !
તેમની આ 'સ્થૂળ અંતર્ગુફા'માંથી વીતરાગ દેવોની સુંદર સ્થૂળ પ્રતિમાઓ નીકળી રહી હતી. તો તેમના અંતરાત્માની ‘સૂક્ષ્મ અંતર્ગુફા’ માંથી એ પ્રતિમાઓના આંતરિક, સૂક્ષ્મ ગુણોને વ્યકત કરતાં સ્વરૂપો વ્યકત થઈ રહ્યાં હતાં. વૈખરી-મધ્યમા-પશ્યન્તીના સ્તરોને પાર કરીને આવતી તેમની 'પરા' વાણી તેમના અંતર્લોક તરફ સંકેત કરી રહી હતી, આત્માના અભેદ એવા પરમાત્મસ્વરૂપ ભણી આંગળી ચીંધી રહી હતી !
તેમની ગુફાના અને તેમના અંતરના એવા નિગૂઢતમ સ્વરૂપ સુધી પહોંચી તેનો પાર અને સાર હું મારા માટે કંઈક તારવી શકયો હતો એ કારણે હું આનંદિત હતો, કૃતાર્થ બન્યો હતો, ધન્ય થયો હતો !.....
આમ આ અવધૂતની અંતર્ગુફાનો કંઈક સંસ્પર્શ પામી મારી સ્વરૂપાવસ્થાને સવિશેષ સજાગ કરતો હું દેહનું ભાડું ચૂકવવા-આ વાતાવરણમાં આહાર-રુચિ વિરમી જવા છતાં – ભોજનાલય ભણી વળ્યો - સંગાથી સ્વજનો સાથે.
"મૌન" મહાલયો જ્યારે "મુખર" બન્યા....!
ભોજન અને થોડો આરામ લીધો ને નિકટ પથરાયેલા ઐતિહાસિક અવશેષો જોવા હું નીકળી પડયો. વિજયનગર સામ્રાજ્યના 50 માઈલના વિસ્તારમાં એ અવશેષો ફેલાયેલા હતા....મહાલયો, પ્રાસાદો ને સ્નાનગૃહો, વિશાળ દેવાલયો ને ઊંચા શિલ્પસભર ગોપુરો, લાંબી લાંબી શ્રેણીબદ્ધ
૨૮
