________________
Maheshweshre
w
| વિનોબાજી, ચિન્મ્યા , અને અન્ય અનેકની સાધનાદષ્ટિની તુલનાત્મક વિચારણા ચાલી. સાર રૂપે આમાંથી હું સમ્યગુ સાધનાની દષ્ટિ પામતો તારણ કાઢી રહ્યો: "આત્મદીપ બન..! સ્વયંને જાણ...!! તું તારું સંભાળ !!!" અને આ બધાના ફળ સ્વરૂપે મારી વિદ્યાની, જ્ઞાન-દર્શનચારિત્ર સાધનાની, આત્માનુભૂતિની અભીપ્સાઓ અદમ્યપણે પુનઃ જાગી રહી. વીતરાગપ્રણીત સાધનાપથ અને શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજીના જીવનદર્શન, આજ સુધીના મારા અનુભવો અને આજની પ્રશ્નચર્યા પછી મને પૂર્ણપણે ઉપાદેય પ્રતીત થઈ રહ્યાં હતાં. તેથી પછીથી મારી સાધના-દષ્ટિને વિશેષ સ્પષ્ટ કરવા મુનિજીને મેં પુછાવેલું, તેમાં તેમણે જે સચોટ સ્પષ્ટતા કરી છે તેથી શ્રીમદ્દની, તેમની અને આશ્રમની સમગ્ર, સારગ્રાહી, સંતુલિત, સાધનાદષ્ટિ સમ્યપણે પ્રગટ થાય છે. મારા પ્રશ્નના ઉત્તરમાં તેમણે લખ્યું હતું -
"આપના હૃદયમંદિરમાં જો પરમ કૃપાળુ દેવની (શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજીની) પ્રશમરસ નિમગ્ન અમૃતમયી મુદ્રા પ્રગટ થઈ હોય, તો તેને ત્યાં જ સ્થાપી સ્થિર કરવી ઘટે છે. પોતાના જ ચૈતન્યનું તથા પ્રકારે પરિણમન એ જ સાકાર ઉપાસના શ્રેણીનું સાધ્યબિંદુ છે અને એ જ સત્યસુધા કહેવાય છે. હૃદયમંદિરથી સહસ્રદલ કમળમાં તેની પ્રતિષ્ઠા કરી ત્યાં જ લક્ષ્યવેધી બાણની માફક ચિત્તવૃત્તિ પ્રવાહનું અનુસંધાન ટકાવી રાખવું એ જ પરાભકિત કિંવા પ્રેમલક્ષણા ભકિત કહેવાય છે. ઉપરોકત અનુસંધાનને જ શરણ કહે છે. શર= તીર. શરણબળે સ્મરણબળ ટકે છે. કાર્યકારણ ન્યાયે શરણ અને સ્મરણની અખંડતા સિદ્ધ થયે, આત્મપ્રદેશે સર્વાગ ચૈતન્ય-ચાંદની ફેલાઈ સર્વાગ આત્મદર્શન અને દેહદર્શન ભિન્ન-ભિનપણે નજરાય છે અને આત્મામાં પરમાત્માની છબી વિલીન થઈ જાય છે. આ આત્મા-પરમાત્માની અભેદતા એ જ પરાભકિતની છેવટની હદ છે. એ જ વાસ્તવિક ઉપાદાની સાપેક્ષ સમ્યગ્ દર્શનનું સ્વરૂપ છે.
"વહ સત્યસુધા દરસાવહિંગે, ચતુરાંગુલ હૈ દમસે મિલ હૈ; રસદેવ નિરંજન કો પિવહી ગહી જોગ જુગાજુગ સો જીવહી.” (શ્રીમદ્જીકૃત) આ કાવ્યનો તાત્પર્યાર્થ એ જ છે. આંખ અને સહસ્ત્રદલ [ કમલની વચ્ચે ચાર અંગુલનું અંતર છે. તે કમલની કર્ણિકામાં ચૈતન્યની સાકાર મુદ્રા એ જ સત્યસુધા છે, એ જ પોતાનું ઉપાદાન છે. જેની એ આકૃતિ ખેંચાઈ છે, તે બાહ્યતત્ત્વ નિમિત્ત કારણ માત્ર છે. તેમના આત્મામાં જેટલું છે
w
wheeeeeeee
eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee
૩૨
