Chaityavandan Chovisi 01

Author(s): Paras Jain
Publisher: Shrimad Rajchandra Ashram

Page 3

(૧) શ્રી ઋષભદેવ સ્વામી
શ્રી આનંદઘનજીકૃત વર્તમાન ચોવીશી સ્તવન (રાગ મારુ કરમ પરીક્ષા કરણ કુંવર ચલ્યો રે...એ દેશી)
ઋષભ જિનેશ્વર પ્રીતમ માહરો રે, ઓર ન ચાહું રે કંત; રીઝ્યો સાહેબ સંગ ન પરિહરે રે, ભાંગે સાદિ અનંત. ૦૧
-
સંક્ષેપાર્થ :– શ્રી આનંદઘનજીની ચૈતન્યવૃત્તિ જાણે શ્રદ્ધારૂપ પોતાની સખીને કહે છે કે હે સખી! મારા ખરા પ્રીતમ કહેતા સ્વામી તો શ્રી ઋષભ જિનેશ્વર પરમાત્મા છે કે જેણે સંપૂર્ણ રાગ દ્વેષનો ક્ષય કરી અનંત અવ્યાબાધ સુખમાં સ્થિતિ કરી છે. તેથી હવે હું બીજા કોઈ સાંસારિક કંત એટલે પતિની ઇચ્છા રાખતી નથી.
સાંસારિક પતિ તો પોતે પણ જન્મ જરા મરણ રોગાદિથી ગ્રસિત છે
તેથી તેમનો વિયોગ પણ થાય; જ્યારે આ સાહેબરૂપ ભગવાન તો એકવાર રીઝ્યા અર્થાત્ પ્રસન્ન થયા તો ભવિષ્યમાં કોઈ કાળે મારો સંગ છોડનાર નથી. એમની સાથેનો મારો સંબંધ સાદિ અનંતના ભાંગે છે, અર્થાત્ એ સંબંધની આદિ એટલે શરૂઆત છે પણ એનો કોઈ કાળે અંત નથી. એવા ભાંગાનો એટલે એવા પ્રકારનો આ સંબંધ હોવાથી મારે તો એ સિવાય જગતમાં હવે બીજા કોઈ સાથે પ્રીતિ બાંધવાની ઇચ્છા જ નથી. શાશ્વત સુખ પ્રાપ્તિનો સાગર મળી ગયો તો હવે ખાબોચિયા જેવા ઇન્દ્રિય સુખની ઇચ્છા કોણ કરે ? ।।૧।।
પ્રીતસગાઈ રે જગમાં સહુ કરે રે, પ્રીત સગાઈ ન કોય; પ્રીત સગાઈ રે નિરુપાધિક કહી રે, સોપાધિક ધન ખોય.ૠ૦૨
:
સંક્ષેપાર્થ ઃ— જગતમાં સર્વ જીવો બેટાબેટીના સંબંધ જોડી પ્રેમનું સગપણ કરે છે. પણ તે પ્રીત સગાઈ સાચી નથી. કારણ કે તે ક્ષણિક છે, રંડાપો પણ આપી દે અથવા પરસ્પર મોહ વધારી અંતે ચાર ગતિમાં જ રઝળાવનાર છે. સાચી પ્રીત સગાઈ તો ઉપાધિરહિત હોવી જોઈએ. ‘જ્યાં ઉપાધિ છે ત્યાં અનાથતા છે.’ સંસારી જીવોનું સગપણ કુટુંબને વધારનાર હોવાથી વ્યવહાર અને વ્યાપારની અનેક પ્રકારની ઉપાધિને આપનાર છે. અને ઉપાધિ સહિત
આ સ્તવનનો અર્થ ‘શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર' ગ્રંથ-પત્રાંક ૭૫૩ માં વિસ્તારથી છે ત્યાંથી વાંચી લેવો.
૨
ચૈત્યવંદન ચોવીશી ભાગ-૧
જીવન તે દ્રવ્યધન તેમજ આત્મધન બન્નેને ખોનાર છે. માટે કહ્યું છે કે– “સાચી સગાઈ સૃષ્ટિમાં, છે સદ્ગુરુની ક;
બીજી તેના ભક્તની, બાકી ઝૂઠી અનેક.” પૂ.શ્રી બ્રહ્મચારીજી ।।૨।। કોઈ કંત કારણ કાષ્ઠભક્ષણ કરે રે, મિલશું કંતને ય;
એ મેળો નવિ કહિયે સંભવે રે, મેળો ઠામ ન ઠાય. ૦૩
સંક્ષેપાર્થ ઃ— કોઈ સ્ત્રીઓ પોતાના કંત એટલે પતિને મળવાની ઇચ્છાથી
-
કાષ્ઠભક્ષણ કરે છે અર્થાત્ પતિની સાથે બળી મરીને સતી થવા ઇચ્છે છે; અને એમ કરવાથી અમે અમારા કંતને ધાય એટલે દોડીને જાણે શીઘ્ર મેળવી લઈશું એમ માને છે.
પણ એ મેળાપનો કંઈ સંભવ નથી. કારણ કે મળવાનું ઠામ કહેતા સ્થાન તે ન ઠાય કહેતાં તેની ખબર નથી. પતિએ પોતાના કર્માનુસાર ક્યાં જન્મ લીધો તેની ખબર નથી. અને પોતે પણ પોતાના કર્મ અનુસાર ક્યાં જન્મ લેશે તેની પણ ખબર નથી. માટે નાશવંત પતિનો આ મોહ મૂકી દઈ શાશ્વત પતિસ્વરૂપ
ભગવાનમાં જ પ્રીતિ કરવી યોગ્ય છે. IIII
કોઈ પતિરંજન અતિ ઘણું તપ કરે રે, પતિરંજન તન ાપ;
એ પતિરંજન મેં નવિ ચિત્ત ધર્યું રે, રંજન ધાતુમિલાપ. ઋજ સંક્ષેપાર્થ :– કોઈ સ્ત્રીઓ પોતાના પતિને રંજન કરવાના લક્ષથી ઘણું તપ કરે, પણ એ માત્ર તનતાપ એટલે કાયક્લેશ જ છે.
તેથી એ પ્રકારે પતિને રંજિત કરવાનું મેં મનમાં ધાર્યું નથી; પણ બન્નેની પ્રકૃતિનો મેળાપ થાય તો જ પતિ રંજિત થાય. ધાતુ મિલાપ એટલે સ્ત્રી પોતાની પ્રકૃતિને પતિની પ્રકૃતિ અનુસાર ફેરવી શકે તો તે રંજિત થાય. તેમ ભગવાનરૂપ પતિને રાજી કરવા હોય તો સંસારની રુચિ મટાડી ભગવાનના શુદ્ધ સ્વરૂપનું સહજાત્મસ્વરૂપે ધ્યાન કરી, ભગવાનની શુદ્ધસ્વરૂપમય ધાતુ એટલે મૂળ વસ્તુ સાથે મેળાપ કરે તો ભગવાન જરૂર પ્રસન્ન થાય. ।।૪।
કોઈ કહે લીલા રે અલખ અલખ તણી રે, લખ પૂરે મન આશ; દોષરહિતને રે લીલા નવિ ઘટે રે, લીલા દોષવિલાસ. ઋષ સંક્ષેપાર્થ :– કોઈ વળી એમ કહે છે કે આ જગત છે તે તો અલખ એટલે જેનો આપણને લક્ષ ન થઈ શકે, કળી ન શકાય એવા અલખ તણી એટલે ઈશ્વરની લીલા માત્ર છે. અને જેનું સ્વરૂપ આપણા લક્ષમાં ન આવી શકે એવા