________________
બુધ્ધિપ્રભા
૬]
ત્યારે જ પાતાની વસ્તુને બીજા માટે દાન કરવાની ઈચ્છા જાગે છે અને ત્યાગ ભાવના વડે તે પરિપૂર્ણ થાય છે—આ છે વિધેયાત્મક અહિંસાનુ` સ્વરૂપ ! મા જીવ ભૂખ્યા છે. અને જીવ મારા જેવા છે એને પણ ટકી રહેવાની જરૂર છે. મારી પાસે જરૂર કરતાં પણ વધારે ભેજન છે કે હું થોડાકથી ચલાવી શકું છું. માટે મારે અને આપવું જોઇએ અને આપીને કૃતકૃત્યાના આનંદ થાય તે અહિંસા છે. પ્રેમમુલક અહિંસા છે. જેણે આ જગતના આચરણને એક પ્રકારની સરકારિતા આપી છે તેના અભાવમાં સ્વાર્થ વશ પર-પીડા અને હિં‘સાત્મક આચરણ નજરે પડે છે તે પાશવિક છે. વિવેકને કારણ માણસ માસ છે જ્યારે તે એને વસારે છે. તે કેવળ માનવ દેહે પશુ
ને
એ
જાય છે. અને હિંસા યુક્ત આય રણ કરતા રહે છે. એની વિસ્તૃ અહિંસાના આચરણથી માનવ પ્રકૃતિમાં દિવ્યત્વની પ્રતિ થાય છે.
ભગવાન મહાવીરે કહ્યુ છે કેઃ—— એવ” ખુ નાશિા સાર જન વસઈ ચિણ,
જ્ઞાનના સાર એટલા જ છે કા પણ પ્રાણીની હિંસા નહિ કરવી. ખીજા શબ્દોમાં સમસ્ત પ્રાણીએને આનંદ પહોંચાડવામાં જ જ્ઞાનની
[તા. ૧૦–૧૧–૧૯૬૪
સાંકતા રહેલી છે. આ સૂત્રમાં નિષેધાત્મક અને વિધેયાત્મક અને રૂપાની પસ્થિાષા આર્વી ગયેલી છે. એ સૂત્રની પૂતિરૂપે શવકાલિક સૂત્રમાં કહેવામાં આવ્યું છે કેઃ—
અહિંસા નિઉષ્ણા 6ઠ્ઠા.
દૃષ્ટા એ જ છે જે અહિંસામાં નિપુણ છે. જીવનને જાણનારા અને જોનારા એને જ કહી શકાય જે અહિંસામાં નિપૂર્ણ છે. કેટલી વિશાળ વ્યાખ્યા અહિંસાની એમાં કરવામાં આવેલી છે તેની સાથે એ કૈટલી વિચારણીય, મનનીય અને અનુ કરણીય છે ?
ßિÖસ શા માટે ન કરવી જોઇએ. એ અંગે ઘણા દાખલા દલીલ રજ કરી શકાય. ઉત્તરાધ્યયન મુત્રમાં કહ્યુંવામાં આવ્યું છે કેઃ—
સભ્ય પાણા (પયા વા. બધા પ્રાણીઆને વિત રહેલુ પ્રિય છે. કાઈ પણ ભોગે મૃત્યુ કે દુઃખને કઈ ચાતુ નથી. એટલે કાઇને પશુ દુઃખ આપવું એ ફીક નથી. અહિંસક વહેવાર એટલા માટે બધાને પ્રિય છે. તેમ જ પ્રયર પણ છે અને આ પ્રમાણે પણ કહેવામાં આવેલ છે કેઃ—
પાણે ય નાઇવાએ ....(નજ્જા ઈલ્સ વ થલા. . - ૯.
જે વ્યક્તિ પ્રાણીષ્મના વધ કરતે;
