________________
આભ ચિંતાન ૧) હું આત્મસ્વરૂપ છું (હું દેહ સ્વરૂપ નથી)
નિશ્ચયથી એટલે કે વસ્તુસ્વરૂપથી હું તો અનાદિ અનંત આત્મ સ્વરૂપ જ છું. એક સમયની પર્યાયમાં અપૂર્ણતા હોવાને લીધે અનાદિકાળથી પ્રત્યેક ભવમાં દેહ ધારણ કરવો પડયો છે, એટલે દેહાધ્યાસ થી હું મને દેવસ્વરૂપ માનું છું. પરંતુ આ દેહ તો જડ છે, અજીવ છે, પુગલ પરમાણુનો પીંડ છે, ધુળ માટી છે અને રસ-રંગ-ગંધ-સ્પર્શ ઈત્યાદિ લક્ષણવાળો છે. જ્યારે
હું આત્મા તો ચૈતન્ય છું -જીવદ્રવ્ય છું, અને જ્ઞાન, દર્શન, વિર્ય, સુખ એ મારા ગુણ છે-લક્ષણ છે. આમ લક્ષણભેદ થી જ હું આત્મા આ દેહથી અત્યંત ભિન્ન છું. દેહ સાથે એક ક્ષેત્રે અવગાહન હોવા છતાં હું આ દેહ સાથે કે ભુતકાળમાં કોઈપણ દેહ સાથે ભળ્યો જ નથી, એકમેક થયો નથી, દેહરૂપ થયો જ નથી. વળી આ દેહ ને લોકવ્યવહારમાં જે નામસંજ્ઞા પ્રાપ્ત થઈ છે તે પણ મારું સ્વરૂપ નથી. આ દેહ અને નામ તો ક્ષણિક આ ભવ પૂરતાં જ છે.
જ્યારે હું તો સળંગપણે અનાદિ-અનંત એક આત્મસ્વરૂપ જ છું. ૨) હું જ્ઞાનસ્વરૂપ છું
હું આત્મસ્વરૂપે ચેતનામય છું. એ ચેતના બે પ્રકારે છે. જ્ઞાનચેતના અને દર્શનચેતના. જ્ઞાન એ મારો એક અસાધારણ વિશેષ ગુણ છે. મારું સ્વરૂપ અનંત-ગુણાત્મક છે પણ એ અનંતગુણોની સિધ્ધિ-પ્રસિધ્ધિ-વેદન તો જ્ઞાન ગુણની પર્યાયમાં જ થાય છે. હું જ્ઞાનસ્વરૂપ છું એ નિર્ણય પણ જ્ઞાનની પર્યાયમાં જે થાય છે. વળી જગતની સિધ્ધિ અને પ્રસિધ્ધિ પણ જ્ઞાનની પર્યાયમાં થાય છે. રાગનું હોવાપણું પણ રાગથી જુદા એવા મારા જ્ઞાનસ્વરૂપમાં જણાય છે. રાગ છે તે વિભાવ છે, દુઃખરૂપ છે. જ્યારે જ્ઞાન છે તે મારો અનાદિઅનંત સ્વભાવ છે અને એ સુખરૂપ છે. જ્ઞાન એ જ મારા અસ્તિત્વની અભિવ્યક્તિ છે. હું જ્ઞાનસ્વરૂપ જ છું. પ્રત્યેક સમયે હું જ્ઞાનમય છું. જ્ઞાનથી છલોછલ ભરેલો છું. હું જ્ઞાન જ છું. ૩) હું સુખસ્વરૂપ છું.
મારા આત્મસ્વરૂપમાં સુખ નામનો પણ એક ગુણ છે. જેમ હું જ્ઞાનથી
ભાવના ભવનાશીની
