Book Title: Bhaktamara Sutra
Author(s): Mantungsuri, Yugchandravijay
Publisher: Bhadrankar Prakashan
View full book text
________________
॥ श्री भक्तामरस्तोत्रम् ॥
झटिति । इन्दुबिम्बं किंभूतम् ? 'जलसंस्थितम्' उदकमध्यस्थितम्। जले संस्थितं जलसंस्थितं (तत्) 'तत्पुरुषः ' । किं कृत्वा ? 'विहाय' त्यक्त्वा । कं कर्मतापन्नम् ? बालमज्ञं शिशुम् । कोऽर्थः ? रात्रौ जलप्रतिबिम्बितं चन्द्रमण्डलं बालो यथा आदातुमुद्यतो भवति, तथाऽहमपि बुद्धिविकलः सन् त्वां स्तोतुं समुद्यतोऽस्मि । इति तृतीयवृत्तार्थः ॥ ३॥
***
कुतो विगतलज्ज इत्याह - वक्तुमित्यादि
व्याख्या हे 'गुणसमुद्र !' हे गुणरत्नाकर ! । गुणानां समुद्रो गुणसमुद्रः तस्य सम्बोधने हे गुणसमुद्र ! 'तत्पुरुषः । ते गुणान् वक्तुं कः क्षमोऽस्ति? कर्त्रक्तिः, अपि तु न कोऽपि । यत्रान्यक्रियापदं न श्रूयते तत्रास्ति भवतीत्यादि पुरः प्रयुज्यत इति न्यायादत्रास्तीत्युच्यते। ‘अस्ति’ इति क्रियापदम्। कः कर्ता ? । 'कः' जनः । किंलक्षणः ? 'क्षमः ' समर्थः । किं कर्तुम् ? 'वक्तुं' भाषितुम् । कान् कर्मतापन्नान् ? 'गुणान्' ज्ञानदर्शनचारित्रादीन् । कस्य? 'ते' तव। गुणान् कथंभूतान् ? 'शशाङ्ककान्तान्’ चन्द्रवदुज्ज्वलान्। शशोऽङ्के यस्य शशाङ्कः 'बहुव्रीहिः ', शशाङ्कवत् कान्ताः शशाङ्ककान्तास्तान् 'तत्पुरुषः । कः किदृशोऽपि ? 'सुरगुरुप्रतिमोऽपि' बृहस्पतितुल्योऽपि । सुराणां गुरुः सुरगुरुः 'तत्पुरुषः', सुरगुरोः प्रतिमः सुरगुरुप्रतिमः ‘तत्पुरुषः '। कया ? 'बुद्ध्या' शेमुष्या । उक्तार्थदाढ्र्यार्थमर्थान्तरं न्यस्यति - को वा अम्बुनिधिं तरीतुमलं - समर्थो भवेत् ? अपि तु न कश्चिदेव। 'भवेत्' इति क्रियापदम् (अध्याहार्यम्) । कः कर्ता? ‘कः’। ‘भवेत्’ स्यात् । कथम् ? 'अलं' समर्थः । किं कर्तुम् ? 'तरीतुम्' उल्लङ्घयितुम् । कं कर्मतापन्नम् ? 'अम्बुनिधि' समुद्रम् | अम्बु निधीयतेऽस्मिन्नित्यम्बुनिधिस्तम् । काभ्याम् ? 'भुजाभ्यां' बाहुभ्याम् । कीदृशमम्बुनिधिम् ? 'कल्पान्तकालपवनोद्धतनक्रचक्रं' कल्पान्तकालस्य-युग
६९

Page Navigation
1 ... 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203