________________
ઈતિહાસના આયનામાં બાળદીક્ષા
દીક્ષાના ભાવને રોકનાર જે કર્મ છે તેને ચારિત્ર મોહનીય કર્મ કહે છે. તે કર્મનું જોર ઘટે (એટલે કે તે ચારિત્ર મોહનીય કર્મનો ક્ષયોપશમ થાય) ત્યારે જીવને દીક્ષાના ભાવ જાગે છે. જેમના ચારિત્ર મોહનીય કર્મ મજબૂત હોય તેમને તેવા ભાવ ન જાગે. સામાયિક, પૌષધ વગેરે આરાધના, સાધુવંદન, સુપાત્રદાન, ચારિત્રપદની ઉપાસના વગેરે ઉપાયોથી જીવ પોતાના ચારિત્ર મોહનીય કર્મના ક્ષયોપશમને તૈયાર કરે છે.
શાસ્ત્રોમાં ચારિત્ર મોહનીય કર્મના ક્ષયોપશમને તૈયાર કરવાના અનેક ઉપાયો/કારણો દર્શાવ્યા છે તેમાં પુખ્ત વયને ક્યાંચ કારણ તરીકે મૂક્યું નથી. એટલે કે પુખ્ત વય એટલે કે શરીરની અમુક અવસ્થા થાય પછી જ દીક્ષાના ભાવ જાગે એવું ક્યાંય દર્શાવ્યું નથી. આના પરથી ફલિત થાય છે કે દીક્ષાના ભાવને પુખ્ત વય સાથે કોઈ સંબંધ નથી. પૂ. હરિભદ્રસૂરિ રચિત પંચવસ્તુક ગ્રંથમાં બાળદીક્ષાની વિસ્તૃત ચર્ચા છે. તેમાં આ વાત સ્પષ્ટ કરવામાં આવી છે.
દીક્ષા ગ્રહણ કરનારા જીવની યોગ્યતા ચકાસવામાં આવે છે. જૈન શ્રમણ સંઘમાં જે આવે તેને પ્રવેશ મળતો નથી. તે તાલીમ માટે મહિનાઓ સુધી સાથે રહીને ઘડતર પામે છે. જૈનશાસ્ત્રોમાં તેની પાત્રતા તપાસવા માટે સોળ માપદંડો મૂકાયા છે. તેમાં પણ પુખ્તવયનો માપદંડ દર્શાવાયો નથી. આના પરથી પણ
- ૨૪
