________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
8 અભય.હા.60,6. અ.618
હિનદીમાં પ્રવચનકાર : પૂ. આ. શ્રી વલ્લભસૂરિજી મ. સા. ગુજરાતી રૂપાન્તરકાર : ડે. શ્રી કુમારપાળ દેસાઈ
માનવીને પિતાના ધ્યેય સુધી પહોંચાડનારું એ જ સાચું દાન છે. “તત્વાર્થસૂત્ર'માં સ્પષ્ટ એક સોપાન છે દાન. દાન આપવાથી માનવી રીતે કહ્યું છે – અંતર્મુખ બને છે. બીજાની પરિસ્થિતિનો વિચાર
અનુષાર્થ રાતનો સામ” કરે છે. સાથે જ જો દાનની ધારા જીવનમાં
' અર્થાત્ સ્વ કે પર પ્રતિ અનુગ્રહ કરવાને વહેવા લાગે તે મનુષ્યના બધા જ કલુષિત
માટે પદાર્થ પરથી સ્વામિત્વભાવ કે મારાપણાકર્મો ધોવાઈ જાય.
ના ભાવનો ત્યાગ કરે અને એ વસ્તુ પર , દાનનું વાસ્તવિક સ્વરૂપ અન્યના અધિકારને સદાકાળ માટે સ્વીકાર આજે તો એવી દુઃખદ પરિસ્થિતિ છે કે કર એ જ વાસ્તવિક દાન છે. સમાજના મે ટા ભાગના લે કે અન્યાય, અનતિ જે માત્ર આપવું એનું નામ જ દાન અને શોષણથી લાખ રૂપિયાની કમાણી કરીને હોય તે તમે ધે બીને દેવા માટે કપડાં
ડું દાન આપે છે અને ઘણી મોટી પ્રાંસદ્ધિ આપ કે સોનીને અલંકાર ઘડવા માટે સેનું ઈચ્છે છે. હકીકતમાં આને દાન કહેવાય નહિ. આપ તે ક્રિયા પણ દાન ગણાવી જોઈએ. આને આ તો એક પ્રકારની સદાબાજી ગણાય. કેટલાક દાન ગણતા નથી, કારણ કે એમાં વ્યક્તિ સર્વાશે લેભાગ લે કે એ તો દાનની દલાલી કે વેપાર ત્યાગ કરતા નથી બલકે એને વધુ પરિષ્કૃત કરીને શરૂ કરીને એને કૃત્રિમ અને દૂષિત બનાવ્યું છે પાછી લેવા માટે આપતા હોય છે. આવી રીતે આથી અન્યાય, અનીતિ, કાળાબજાર, શેષણ કે કશુંક આપીને પ્રતિષ્ઠા મેળવવાની ઈચ્છા કચેરી જેવાં અશુદ્ધ સાધનેથી મેળવેલું ધન રાખવાની ક્રિયાને પણ દાન કહી શકાય નહિ. જે કોઈને આપવામાં આવે તો તે દાન નહિં થોડું ઘણું આપીને એને ઢંઢેરો પીટનાર યશાબકે પ્રાયશ્ચિત્ત સમજવું. એ પણ ત્યારે કે જ્યારે કાંક્ષી કે પ્રસિદ્ધિ-લાલમુની ક્રિયાને પણ યથાર્થ એ વ્યક્તિના હૃદયમાં અશુદ્ધ માર્ગે મેળવેલી દાન કહેવાય નહિ. આથી જ વિદ્વાને એ કહ્યું છેસંપત્તિને ઊંડો પસ્તાવો હોય અને તેનો ત્યાગ
“ર સુથા gઉત્તીર્તતુ ' કરવાની તમન્ના હોય. કોઈ પણ સમાજ પોતાની વિષય સંપત્તિમાંથી છેડક ધન આપીને સમા “આપીને એના ઠેર-ઠેર વખાણ કરવા નહિ જને માથે અહેસાન ચડાવતા હોય તે તે લખનૌના નવાબ આસફદૌલા વિશે કહેવાય વાસ્તવિક દાન નથી. ન્યાય અને નીતિપૂર્વક છે કે તેઓ ઘણુ ગુપ્ત દાન કરતા હતા. કોઈ મેળવેલી કમાણી નામના પ્રસિદ્ધિ કે આડંબરના વ્યક્તિ એમના મહેલ પાસેથી થાળી લઈને આશય વિના માત્ર સામાજિક કર્તવ્યપાલનની પસાર થતી હોય તે ખૂબ સિફતથી તેમાં એક દષ્ટિએ કઈ ગ્ય વ્યક્તિને આપવામાં આવે સોનામહોર નાખી દેતા. થાળી લઈ જનારને
[ આમાંનંદ-પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
