Atmanand Prakash Pustak 073 Ank 12

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 6

नास्ति रागसमो रिपुः
લે. મનસુખલાલ તારાચંદ મહેતા
પ્રાચીન કાળની કથા છે.
સિંહની ગર્જના સંભળાણી. મૃગલીએ પોતાને પિતાની સંમતિ અનુસાર ભરત રાજાએ વિશ્વ. જીવ બચાવવા જોરથી કૂદકે મારી સામે કાંઠે રૂપની પુત્રી પંચજની સાથે લગ્ન કર્યા. પિતાના નવા પ્રયત્ન કર્યો. પરંતુ તેમ કરવા જતાં, મૃત્યુ પછી ભારતે ઘણા વર્ષ રાજ્ય કર્યું અને તે પ્રસવકાળ નજીક હોવાના કારણે મૃગલીનું દરમિયાન તેને સુમતિ આદિ પાંચ પુત્રે થયા. બચુ જમીને જળમાં પડી ગયું. બચ્ચાની એ યુગમાં રાજાએ તેમજ અન્ય સૌ પણ વૃદ્ધા ?
માતા તે પ્રસવકાળની વેદના અને ભયના કારણે વસ્થામાં બધી જંજાળ છેડી જગલમાં જઈ સામે કાંઠે પહોંચતાં જ મૃત્યુ પામી. આશ્રમમાં રહી સાધના કરતા. ભરત રાજાએ
ભરત ઋષિનું હૃદય આ દશ્ય જોઈ વિષણ પણ પિતાનું રાજ્ય પાંચ પુત્રોને વહેંચી આપી,
બની ગયું. તેણે વિચાર્યું કે આની માતા તે પિતે નેપાળમાં જઈ ગંડકી નદીના કિનારે એક 1
મૃત્યુ પામી, હવે એનું લાલન પાલન કરશે આશ્રમમાં રહી સાધના કરવા લાગ્યા.
કોણ? દયા અને અનુકંપાને વશ થઈ ભરત રાજામાંથી ઋષિ બનેલા એવા ભરત બ્રાહ્મ કર્ષિ તે બચ્ચાને પિતાની સાથે આશ્રમમાં મહતમાં જ ચાર વાગે નદીમાં સ્નાન કરવા લઈ ગયા અને બચ્ચાની માતા બનવા દઢ જતાં અને ધ્યાન તેમજ જપમાં પિતાનું જીવન સંકલ્પ કર્યો. વિધિની લીલા પણ કેવી વિચિત્ર વ્યતીત કરતા હતા. પૂર્વ જીવનનું વિસ્મરણ છે ! સ્વજનની તૃષ્ણા, ઉપકરણ-વસ્ત્રોની તૃષ્ણ, થઈ ગયું. સંસારના વિષયોમાં ફસાયેલા એને દેહની તેમજ તમામ પ્રકારના ભૌતિક સુખેની મેહમાયા કનડતા નથી કારણ કે તેઓને કનડ- તુણા, સત્કાર-માન-પૂજા-પ્રતિષ્ઠાની તૃષ્ણ માંથી વાની જરૂર નથી પડતી, એ આપ મેળે જ મુક્ત થયેલા આ ભરત ઋષિના હૃદય તટ પર રીબાતા હોય છે. પણ જેઓ વિરક્ત જીવન પિલી મૃગલીનું બચ્ચું કામણ જમાવી બેઠું. ગાળતા હોય છે, તેને જ મોહમાયા પજવતા ધર્મશાસ્ત્રોએ તેથી જ કહ્યું છે કે સંગો –મૂનાહોય છે. વિશ્વામિત્ર તપસ્વી ન હતાં ત્યાં સુધી જીવેળ, વત્તા સૂવા રંપરા | અર્થાત જીવને મેનકા ચૂપ બેઠી હતી, પણ તેઓ તારવી બન્યાં નાશવંત, અનિય એવા જે પદાર્થોને સંયોગ એટલે તુરત જ મનકા તેની પાસે દોડી આવી. થાય છે, તે જ દુઃખની પરંપરાના કારણરૂપ એટલે મેહમાયાને વધુ ભય સંસારીઓ કરતાં બની જાય છે. મૃગલીને પાણીમાંથી બહાર ત્યાગીએ અને જ્ઞાનીઓ માટે વધુ હોય છે. લાવવાને ભરતજીને આશય તે પવિત્ર હતા,
માયા પોતાનું વિશિષ્ટ સવરૂપ ધારણ કરી પણ પછી તેની સાથે માતાને જે સંબંધ જોડ્યો આવા મહાપુરૂષમાં પ્રવેશ કરતી હોય છે. તેમાં માયાને-રાગને ભરતજી પર વિજય હતે. ભરતજીનું પણ એમ જ બન્યું. બ્રાહ્મમુહુર્તમાં રાગ-માયા અત્યંત ઠગારા અને ધૃત છે, તેની ભરતજી જ્યારે નદીમાં સ્નાન કરી રહ્યાં હતાં પકડ એવી વિચિત્ર હોય છે કે એની પકડમાં ત્યારે નદી કાંઠે એક મૃગલી પાણી પીવા આવી. ફસાનારને તે પ્રથમ તે મીઠી મધ જેવી લાગે હુજ પાણી પીવાનું શરૂ કરે ત્યાં તો દૂરથી છે. એમાંથી ઉત્પન્ન થતી પરાધીનતા અને
માનંદ પ્રકાશ