Atmanand Prakash Pustak 061 Ank 08

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 9

આત્મદર્શન વિચાર ( ૪ ) રુપાતીત ધ્યાન
ત્રા ભાભ ચાય છૅ. જેવી રીતે નાભિકમળમાં પવનને શકાય, તેવી જ રીતે હૃદયકમળમાં પણુ રીકી શકાય. પ્રાણાયામમાં ચાર મંડલને જાણી લેવા જોઈએ ( ૧ ) પૃથ્વી મડલ ( ૨ ) જળમડલ ( ૩ ) પવન મંડલ ( ૪ ) અગ્નિ મંડલ.
પીળા રંગના ચારસ પૃથ્વી મડલ છે. જયારે નાકનાં ભાગને પવનથી ભરીને આઠ આંગળ બહાર પવન ધીમે ધામે નીકળતા રહે, ત્યારે પૃથ્વી માંડલને જાવું જોઇએ આ પવન સહેજ ગરમ હોય છે,
(૨) અર્ધચંદ્રમાની જેમ સફેદ રંગવાળું જળમાંડલ છે. આમાં પવન ઝડપથી નીચેની બાજુ ઠંડકને લઇને જ ખાર આંગળ બહાર નીકળે છે.
( ૩ ) લીલા રંગનું ગાળ પવન મડલ છે. તેમાં પવન દરેક દિશામાં વહેતા વહેતા છ આંગળ બહાર આવે. આ પવન ગરમ અને ઠંડા પ્રકારના હાય છે.
સુધી અને
(૪) અગ્નિની જવાળાનાં રંગ જેવા ત્રિસ્ક્રાણુ આકારના અગ્નિ મંડળ છે. તેમાં પવન ઉપર જતા જતા ચાર આંગળ સુધી બહાર આવે. તે ગરમ હોય છે.
નાકને બે સ્વરા ( વિભાગ ) છે. જમણી બાજુનાં શ્વાસને ચન્દ્ર અને ડાખી બાજુનાં શ્વાસને સુ કહે છે. કાઇ પણ મહિનાની શુકલ પક્ષની ( અજવાળીયું ) એકમ બીજ અને ત્રીજના દિવસે પ્રાત:કાળે જમણી ખાજીને એટલે કે ચંદ્રવર ચાલે તે શુભ ગણાય છે. પછીના ત્રણ દિવસાએ પ્રાતઃકાળ સમયે ડાખી બાજુને એટલે । સુર્ય સ્વર ચાલે તે શુભ ગણુાય છે, પછીના ત્રણુ દિવસ જમણી બાજુના એવી રીતે પંદર દિવસ સુધી બદલાતુ રહે છે.
૪૫
સ્વરે ચાલે. તેા તેને અશુભ તરીકે જાણવાં. નાડની જમણી તરફના કે ડાબી તરફના એક સ્વર ખરાખર
ર્
ડી એટલે કે એક કલાક સુધી ચાલે છે. પછી તે સ્વર બીજા કલાકમાં ડાબી કે જમણી બાજુને થઈ જાય છે, કેટલાંક આચાર્યોએ ૨૪ કલાલમાં ૧૬ વાર પવન બદલાય છે. તેમ લખ્યુ છે.
ઉપર જણાવેલા પૃથ્વીને ચાર મંડલાનાં પવને ને જાણુવાની બીજી રીત એ છે કે પેાતાનાં અને કાનેને બન્ને હાથેાનાં અંગૂઠાથી બંધ કરી દેવાં, તે જ વખતે આંખાને બન્ને હાથેાનાં અંગૂઠાની પાસેથી આંગળીઓથી બંધ કરવી અને નાકને હાથાની વચલી આંગળીઓથી તથા માંને ખાકીની આંગળીએથી બધ કરી દેવું; અને મન વડે જોવુ તા બિંદુ જોવાં મલરી. જો તે બિંદુઓ પીળા દેખાય, તો પૃથ્વીમાંડલ માનવું, જો સફેદ દેખાય તો જલમડલ સમજવું, જો લાલ દેખાય તે અગ્નિમંડલ અને જે કાળા દેખાય તે પવન–મ`ડલ સમજવું. આ ચાર મંડલામાંથી જો પૃથ્વીમડલ અથવા જલમંડલ દેખાતાં હોય, તા તે સમય શુભ કાર્યો માટે એટલે કે સ્વાાય વિ. માટે શ્રેષ્ઠ સમય ગણવા. પૃથ્વી અને જલ તત્વને વન જમણી બાજુનાં સ્વરમાંથી નીકળતા હોય, તે। તે કાર્યની સિદ્ધિ ખતાવે છે. અગ્નિ અને પવનમડલે જો ડાખી બાજુથી વહેતા હોય, તે। અશુભસૂચક છે. અગ્નિ અને વાયુમંડલા જો જમણી તરફથી વહે અથવા પૃથ્વી અને જલમંડલા જો જમણી તરફથી વહે, તે તે મધ્યમ પ્રકારનાં ફળને આપનાર થાય છે.
જમણુાં સ્વરને શુભ અને ડાખાતે અશુભ ગણુ
વામાં આવે છે.
કૃષ્ણપક્ષ ( અંધારીયું )ની એકમ, બીજ અને ત્રીજ એ ત્રણે દિવસેાએ પ્રાતઃકાળ વખતે ડાખા એટલે કે સુર્ય સ્વર ચાલે તે શુભ ગણાય. પછી દર ત્રણ
ત્રણ દિવસે સ્વર બદ્દલતાં રહેવુ. જો તેનાથી વિધિ તેમ વિચારવું પછી તેમ
સ્વરાની મદદથી મંત્રનાં ધ્યાનની વિધિ નીચે પ્રમાણે છે, તેનાથી સ્વર શુદ્ધ થાય છે. પહેલાં નાભિ કમળની મધ્યમાં ને ચંદ્રમાંની જેમ ચમકતા હોય વિચારવું કે તે
ડાભા