Atmanand Prakash Pustak 057 Ank 06

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 6

શ્રી આત્માન પ્રકાશ
જ આપણને સ્વાધીન બનવાને ઉપદેશ આપવામાં શ્રવણથી માંડીને મનન સુધી આપણે પહોંચીએ છીએ. આવ્યો છે, અધ્યાત્મવિધા સર્વશ્રેષ્ઠ વિધા છે. ઉપ અને ત્યાંથી સેવા અથવા ચારિત્ર! જેન આચાર્યએ નિષદમાં કહ્યું છે કે ' તારી જાતને ઓળખ. ' દેખાડયું છે કે આત્માનભવની પ્રાપ્તિ માટે આ શંકરાચાર્યે પણ અધ્યાત્મ જીવન માટે જડ અને ત્રણેની જરૂર છે. ચારિત્ર એટલે સદાચાર. એને માટે ચેતન વસ્તુના ભેદ-જ્ઞાન જરૂરી કહ્યું છે કારણકે નિયમ કયા ? આને માટે વિવિધ પ્રકારના વતે સંસારમાં સૌથી મોટો લાભ આત્મલાભ છે. ભિન્ન પાળવાનો ઉપદેશ કરવામાં આવે છે. પ્રત્યેક જૈને ભિન્ન ગ્રંથકારોએ પણ કહ્યું છે કે જે માણસ સંસાર, અહિંસા, અમૃષા, અચૌર્ય, અમિથુન અને અપરિગ્રહ ની બધી વિભૂતિઓનો ઉપયોગ આત્મ ઉત્કર્ષને માટે એ પાંચ વ્રત પાળવાં જોઈએ. પરંતુ આ પાંચે કરે તે મહાન છે. ઉપનિષદોમાં પણ એમ સાબિત તેમાં અહિંસાને જ પ્રાધાન્ય અપાયું છે. કેટલાંક કરવામાં આવ્યું છે કે પતિ-પત્ની, ધન-સંપત્તિ વગેરે અહિંસાના ઉપાસકે ખેતી પણ છોડી દે છે કારણ કે સર્વે સાધન આત્મ અનુભવને માટેના જ સાધન છે. ખેતી માટે હળનો ઉપયોગ કરવાથી સૂક્ષ્મ જીવાને
અને નિર્દોષ જીવન દ્વારા જ આ પરમ પદને નાશ થાય. આ સંસારમાં પોતાની જાતને હિંસાથી જે પ્રાપ્ત કરે છે તે પરમાત્મા. જે પિતાને આધીન સંપૂર્ણપણે બચાવવી અસંભવ છે માટે જ મહ તે અહંત. તેના ઉપર જન્મ-મરણ કે કાળને કંઈ ભારતમાં કહેવાયું છે કે જીવ બીજા જીવને અન્ન છે. પણ પ્રભાવ રહેતું નથી. ભગવાન મહાવીર એક આમ છતાં પણ આપણે એ કર્તવ્ય છે કે બની એવા મહાન આદર્શ પુરુષ છે જેણે સંસારના બધા શકે ત્યાં સુધી અહિંસાને વિસ્તાર કરે. પ્રયતંદારા પદાર્થને ત્યાગ કર્યો અને ભૌતિક બંધનથી પોતાની હિંસાના ક્ષેત્રને સંકેય અને અનુભવના ક્ષેત્રને જાતને મુક્ત રાખી. તેઓ પોતાના આત્મત્કર્ષમાં વિસ્તાર કરે. આટલા માટે આપણે અહિંસાને સફળ થયા. આ અદર્શ ઉપર કેમ ચાલવું, કઈ . જીવનનું લક્ષ્યબિંદુ બનાવ્યું છે. સાધનાધારા આત્માનુભવ અને સ્વાધીનતા પ્રાપ્ત કરવા તે પ્રશ્નોના જવાબ આપનું શાસ્ત્રોમાં કહેલા જે આપણે અહિંસાના આનો સ્વીકાર કરીએ છે. શાસ્ત્ર કહે છે કે આત્મજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવા માટે તે તેના પરિણામરૂપે આપણે જૈન ધર્મના અનેકાંતશ્રવણું, મનન અને નિદિધ્યાસનની જરૂર છે. ભગવાન વાદને અપનાવવો પડે. જૈનેનું કહેવું છે કે માત્ર મહાવીરે ૫ દર્શન, જ્ઞાન અને ચારિત્ર્યને નિર્દેશ જ્ઞાનપ્રાપ્તિ એ જ આપણે આદર્શ છે; પરંતુ કરી આ તત્ત્વનું પ્રતિપાદન કર્યું છે. આપણને સામાન્ય જીવનમાં આપણને થોડા પ્રમાણમાં જ વિશ્વાસ અને શ્રદ્ધા હોવી જોઈએ કે સંસારની તત્વજ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય છે. વસ્તુના અનેક ધર્મો હોય વસ્તુઓ કરતાં કોઈ ઊંચે પદાર્થ છે. માત્ર અંધ છે; તેના અનેક પક્ષ હોય છે. તેનું રૂપ મિત્ર છે. ભકિતથી કામ નહીં થાય. આપણે મનનારા સ્તન તેના ગુણ અને ધર્મ ભિન્ન ભિન્ન પ્રકારના હોય છે, પ્રાપ્ત કરીએ છીએ. ચિંતન દ્વારા શ્રદ્ધા અને વિશ્વાસ- માણસને વસ્તુના કોઈ પણ એક અંગનું જ્ઞાન થાય ને આધારરૂપ બાબતેને જ્ઞાન અને પ્રકાશના તમાં તે તેને મત એકાંગી બનવાની સંભાવના રહે છે. પરિવર્તિત કરી શકાય છે પરંતુ માત્ર સૈદ્ધાનિક જ્ઞાન આવા મતમાં પૂર્ણ સત્યનું દર્શન પણ પ્રાપ્ત થતું પણ પૂર્ણ નથી. કેવળ શબ્દજ્ઞાન દ્વારા અમર નથી. જે લોકોએ રાગ દ્વેષ વૃત્તિઓ પર વિજય જીવન પ્રાપ્ત કરી શકાતું નથી. આપણે એ મહાન મેળવ્યું છે તેમનું દર્શન સંપૂર્ણ સત્યનું દર્શન હેઈ સિદ્ધાંતને જીવનમાં ઉતારવા જોઈએ. તેથી ચારિત્ર્યની શકે. આ વાતના જ્ઞાનથી આપણને એમ વિશ્વાસ પણ તેટલી જ જરૂર પડે છે. દર્શન, વંન અથવા થવા માંડે છે કે આપણે જેને સત્ય માન્યું તે ખરી