________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સમતા
લેખક–અમરચંદ માવજી શાહ સમતા એટલે પરિણામની અવિષમતા. જ્યાં બંધ બંધાઈ ગયો ત્યારે તેને દવામાં હર્ષ શેક શું વિષમ પરિણામ થાય ત્યાં સમતા ટકી શકે નહીં. કામનો! આ વખતે જ સમત્તાની કીંમત છે. આ રાગ અને દેશનાં પરિણામમાં મધ્યસ્થપણે પરિણતી સમયે સમતા નહીં રહેવાથી મમતાને લીધે આપણે રહેવી, તેનું નામ સમતા. આપણને ક્ષણે ક્ષણે રાગ વધુ પડતું દુઃખનું વેદન કરીને પુનઃ નવીન કર્મ ષની વૃત્તિઓ થયા જ કરે છે અને સુખ-દુખની બંધમાં પડીએ છીએ, એ વખતે જો આપણે સમતાથી લાગણીઓને અનુભવ થયા કરે છે. એક આધુનિક સહનશીલતા રાખી હોય તે આપણે એ દુઃખનું વેદન કવિએ કહ્યું છે કે
ઘણું જ શિથિલ કરી નાખીએ છીએ અને નવા સુખ સમયમાં છકી ન જવું,
બંધનથી મુક્તિ મેળવીએ છીએ. દુ:ખમાં ન હીંમત હારવી;
અનેક મહાત્માઓ-આ સમતાગની સાધના સુખદુઃખ સદા ટકતાં નથી,
કરીને ભૂતકાળમાં મુક્તિને પામ્યા છે. ગમે તેવા કર્મોને એ નીતિ ઉર ઉતારવી,
ખપાવવા માટે સમતા જેવો કઈ રામબાણ ઉપાય આપણે દુઃખના સમયમાં ગમે તેટલે ઊહાપેહ નથી. અખંડ આનંદ, અભેદ્ય પ્રેમ અને નિર્વિકલ્પ કરીએ છતાં પણ તે દુઃખ ઘટતું નથી. જે જે પ્રકારે શાંતિનું મહાનમાં મહાન સાધન સમતા છે. સમતાનાં આ આત્માએ જેવા જેવા રસથી કર્મબંધ કર્યા હોય પરિણામથી રાગ દ્વેષની પરિણતી મંદ થઈ જતાં તે તે પ્રકારે તેને તે વેદવું જ પડે છે તે સિદ્ધાંત આત્માને સહજ આનંદ પ્રગટે છે. સૌ જીવાત્માઓ છે. જ્યારે આપણે કર્મ કરતી વખતે વિચાર કર્યો પ્રત્યે અભેદ્ય પ્રેમ પ્રવર્તે છે. અને ચિત્તમાં નિર્વિકલ્પ નથી ત્યારે તેનો ઉદય વખતે શેક કરે શું કામનો ? શાંતિ પરિણમી સહજ આત્મસ્વરૂપમાં સ્થિરતા થઈ બંધ સમય ચેત્યો નહીં, ઉદયે શે સંતાપ? શકે છે અને એ જ સામાયિક વેગ છે.
એટલે ખરી રીત એ છે કે કર્મબંધન વખતે જ ગવર્ય શ્રી આનંદધનજીએ પણ શ્રી શાંતિનાથ આપણે ઉપયોગની જાગૃતિ રાખવાની જરૂર છે. જયારે ભગવાનના સ્તવનમાં કવન કર્યું છે કે
ઉત્તમ માર્ગે જતું હોય તે એમાં રહાયક બનવાની સંભાળ રાખવાને ભાર પણ તેઓના શીરે મૂકું છું. તક પણ નકામી જવા ન દેવી, કહ્યું છે કે-કરણ, નાથ ! મારે માર્ગ નિષ્કટક થયો છે. હવે મને કરાવણ ને અનુદન સરખા ફળ નિપજાવે. મહાવત ઉયરા,
ચંડપ્રદ્યોતે ઊભા થઈ જણાવ્યું કે-રાણી મૃગા- ઈદ્રભૂતિ ગણધરે પૂછયું તમારે જયંતી, સુલાસા વતી ભાગવતી દીક્ષા સ્વીકારે એમાં મારા તરફથી આદિ સ્થવિર સાધ્વી સમૂહમાં કોની શિષ્યા બનવું છે? પૂર્ણ સહાનુભૂતિ છે.
ગુરુદેવ, એ માટે પણ મેં વિચારી રાખ્યું છે. મૃગાવતીએ રાજી થતાં જણાવ્યું કે-હું અવંતી. અને ખુદ પ્રવત્તિ'ની ચંદનબાળાને જ મારા ગુરુ પદે નરેશનો ઉપકાર માનું છું કે જેમણે મારી ઈચ્છા સ્થાપવા છે. પૂર્ણ કરવામાં સાથ પૂર્યો. એ સાથે મારા બાળકુંવર આ પણ આશ્ચર્ય. ભાણેજની શિખ્યા માસી ! ઉદાયનની, તેમજ કૌશામ્બીના રાજ્યની સર્વ પ્રકારની
(ચાલુ) હિનલાલ દીપચંદ ચોકસી ( ૮૮ )ઉ.
For Private And Personal Use Only
