________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
કરવા ઇચ્છું છું કે જેથી તવાઈટીકાન્તર્ગત સમગ્ર ચર્ચા સ્પષ્ટ સમજી શકાય અને મુદ્રિત ગ્રંથમાં જે અશુદ્ધિ હોય તે પણ દૂર થઈ જાય.
વાત એમ બની હતી કે, ભગવાન મલવાદીએ નયચક્રના પ્રથમ અરમાં અભિધકેશભાષ્યના એક ભાગની બહુ વિસ્તારથી સમાલોચના કરી છે પરંતુ આ. શ્રી મહૂવાદિકૃત મૂલ નયચક અનુપલબ્ધ હોવાને લીધે આ. શ્રી સિંહસૂરિ (૨ ??) ગણિવાદિ ક્ષમાશ્રમણકૃત ટીકાને આધારે જ બધું કામ લેવાનું હોવાથી એ સમાજના સંતોષકારક સમજાતી નહતી. દરમ્યાન મારા જાણવામાં આવ્યું હતું કે બૌદ્ધ પં. રાહુલ સાંકૃત્યાયને થોડા વર્ષો પૂર્વે જ ટિબેટમાંથી મળી આવેલી એક અભિધર્મકશ ભાષ્યની પ્રતિના ફોટાઓ લઈને તે પટણાની બિહાર એન્ડ ઓરિસા રિસર્ચ સેસાયટીને સોંપ્યાં છે. આથી એ નેગેટિવ મેળવવા માટે બિહાર સરકારના શિક્ષણપ્રધાન બદ્રીબાબુનો એમ પરંપરાએ સં૫ર્ક સાધ્ય. તેમના વચનથી ફેટા મેળવવાની આશા બંધાઈ હતી, પરંતુ થોડા જ સમય પછી જાણવામાં આવ્યું કે એ બધા ફટાએ શાંતિનિકેતનમાં ગયા છે, અને ત્યાંના કોઈ વિદ્વાન એનું
૧ નયચક્ર સંબંધી મારા અગાઉના લેખમાં મેં ટારાનારીવાર શ્રીહરિगणिवादिक्षमाश्रमण अने तत्त्वार्थटीकाकार ग46रती श्री सिद्धसेनगणी। प्रशुरु श्री सिंहसूरના ઐકયની સંભાવના રજૂ કરી છે. પરંતુ પુણ્યનામધેય પૂજય મુનિરાજશ્રી પુણ્યવિજય મહારાજે થોડા વખત પહેલાં જ શોધી કાઢેલી (જુઓ, આ વર્ષના ફાગણ માસના અંકમાં “ વિશેષા વશ્યક મહાભાષ્ય સ્વપજ્ઞ ટીકાનું અસ્તિત્વ” એ શીર્ષકવાળો તેઓશ્રીને લેખ) વિશેષાવશ્યક મહાભાબની ભગવાન જિનભદ્રગણિક્ષમાશ્રમણપ્રારબ્ધ તથા કાર્યવાદિગણિ મહત્તરે પૂર્ણ કરેલી ટીકામાં સિહસુરિક્ષમાશ્રમણ સંબંધી એક નીચે મુજબને ઉલેખ કટ્ટાર્યવાદિષણિકૃત ટીકામાં મળી આવ્યો છે.
“ सिंहसूरिक्षमाश्रमणपूज्यपादास्तु " सामान्यं निर्विशेष द्रव-कठिनतयोार्यदृष्टं यथा किं ? योन्या शून्या विशेषास्तरव इव धरामन्तरेणोदिताः के । किं निर्मूलप्रशाखं सुरभि खकुसुमं स्यात् प्रमाणप्रमेयं ? स्थित्यु-त्पत्ति-व्ययात्म प्रभवति हि सतां प्रीतये वस्तु जैनम् ॥"
[વાર્થવાળમદુત્તરવા દીવા પૃ. ૧૧ ] કાર્યવાદિકૃત ટીકાનું અવેલેકિન કરતાં તેમાં શ્રદ્ધાચાર્ય દિગ્ગાગના પ્રમાણસમુચ્ચય-ન્યાયમુખાદિનાં અનેક વચનો જોવામાં આવે છે પરંતુ ધર્મકીર્તિકુમારિકનું કયાંય પણ નામનિશાન ન હોવાથી સંભવે કે કે-આ ટીકા રચાઈ હશે ત્યાં સુધી તેમણે ધમકીર્તિકુમારિલના ગ્રંથો નહિ જ જોયા હોય. જો આ સંભાવના સાચી હોય તે વિક્રમ સં. ૭૦૦ આસપાસ કે પૂર્વે તેઓશ્રીએ આ ટકાની રચના કરી હશે. એથી તેમણે જેમનો ઉલ્લેખ કર્યો છે તે દ્વારિક્ષનાથના અને નયચક્રટીકાકાર શ્રી સિદરિવારિક્ષમામા એક જ વ્યકિત હશે એવો સંભવ છે, કેમકે નયચક્ર ટીકાકાર પણ વિક્રમ ના સાતમા સૈકામાં જ થયા હોવાનો સંભવ છે, વાચકો એ પણ નોંધ લે કે ભ. કેદ્રાય ગણિએ આવશ્યકણિને પણ બે વાર નામોલ્લેખ કર્યો છે.
For Private And Personal Use Only
