Atmanand Prakash Pustak 044 Ank 04

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 8

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
વિષમાં આનંદ કે સુખ જેવું કાંઈ હોતું નથી. હેય. ક્ષીણ કષાયવાળો અનાસકત પગલિક જે કે કષાય તથા વિષય એક બીજાના આશ્રિત વસ્તુમાં સુખ માનતું નથી એટલે તેને મેળછે, પરસ્પર ગાઢ સંબંધ ધરાવે છે છતાં કષાય વવાનો પ્રયાસ પણ કરતું નથી. તેને તે સાચા આધીન વિષય છે પણ વિષય આધીન કષાય સુખની અભિલાષા હોય છે કે જે સુખ પિતાનું નથી, કારણ કે કષાય (રાગ-દ્વેષ) સિવાય તે હોવાથી તેની કોઈપણ કિંમત આપવી પડતી વિષયમાં આસક્તિભાવ ઉત્પન્ન થાય નહિ, નથી. જે સુખ તથા આનંદના માટે પારકી-જડ અને આસક્તિ સિવાય તો સુખને પણ વસ્તુઓને ઉપયોગ કરવામાં આવે તેની અનુભવ થાય નહિ. પાંચે ઇંદ્રિયો પિતા પોતાના કિમત જરૂર આપવી પડે છે. અને એટલા વિષયને ગ્રહણ કરે છે, છતાં જ્યાં સુધી કષાય માટે જ પગલાનંદી વિષયાસકત જીવ તિર્યન ભળે ત્યાં સુધી આસક્તિના અભાવથી ચની તથા નારકીની ગતિમાં જઈને પરાધીનપણે તે વિષય સંબંધી આનંદ કે સુખનો અનુભવ પીગલિક સુખનું દેવું ચૂકવી રહ્યા છે. પગથતું નથી, કારણ કે પૌગલિક સુખ એટલે લિક સુખ ભગવતી વખતે આનંદ તથા સુખ પુદગલેના સંબંધથી થવાવાળી રોગપરિણતિ માટે વાપરેલા પુદ્દગલનું કર્મના ચોપડામાં સ્વરૂપ આસક્તિ, રાગપરિણતિ આસક્તિ અને ખાતું પાડી આપેલું હોય છે તે પ્રમાણે જીવનને સુખ આ ત્રણેમાં નામનો જ ભેદ છે, બાકી છેડે સંખ્યાત, અસંખ્યાત તથા અનંત કાળ એક જ વસ્તુ છે. ત્રણે માનસિક વિક્રિયા છે, સુધી પરાધીન પણે દેવું વાળવા તિર્યંચની ગતિમાં માટે જ પૌગલિક સુખને આસક્તિ ઉપર અથવા તો સાગરોપમ સુધી નારકીની ગતિમાં આધાર છે અને આસક્તિના પ્રમાણમાં સુખ રહીને પણ ભોગવેલા સુખની કિંમત ભરી વેદાય છે તે આસક્તિ રાગપરિણતિના પ્રમા- આપવી પડે છે. તે સુખના પ્રમાણ કરતાં સરખાણમાં થાય છે. અથોત અનુકૂળ મનગમતી વસ્તુમાં મણમાં સંખ્યાત, અસંખ્યાત તથા અનંતરાગ થાય છે ત્યાં આસક્તિ ભાવે સુખ વેદાય ગણી વધી જાય છે. તો પણ વિષયાસકત પુદગલાછે અને પ્રતિકૂળ અણગમતી વસ્તુમાં દ્વેષ થવાથી નંદી અનાદિ કાળના અભ્યાસથી અનંતા ખિન્ન ભાવે દુઃખ વેદાય છે.
કાળ સુધી અનંતુ દુઃખ સહન કરવા છતાં વૈષયિક સુખમાં આસક્ત રહી આનંદ પણ વિષયસુખથી વિરામ પામતા નથી અને માનનારને આસક્તિના પ્રમાણમાં વૈષયિક અનાસકિતભાવે આમિક સુખ મેળવી સુખની સુખનું મૂલ્ય આપવું પડે છે. પછી ભલે તે દરિદ્રતા દૂર કરી શકતા નથી. સુખ અનાસક્તિવાળાની દષ્ટિમાં તુચ્છ કેમ ન