________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૧૭૬
કાલીન કવિઓની પ્રશંસા, ને તે કવિને કાવ્યથી મળેલા લાભ આદિ સાંભળી કાવ્ય કરવા પ્રેરાય છે. તેઓના પ્રાથમિક પ્રયત્નામાં
જેમ તેમ કરી મહા મુશી તે નાના નાના છન્દોમાં સાધારણ ક્ષેાકેા રચે છે. સારા કવિઆની કૃતિઓમાં શબ્દો-પદો વગેરે ફેરવીને પોતે બનાવેલ છે એવુ અભિમાન ધરાવે છે. ને છેવટે સાધારણ-ચમત્કાર વગરના શ્લોકા અનાવે છે.
મહામહેનતે રચેલું સાધારણ કાવ્યએક નાના ગામમાં ચાર બ્રાહ્મણેા રહેતા હતા. શબ્દ રૂપાવલી વગેરે સાધારણુ અભ્યાસ કરેલ. તેમની આજીવિકા ડીક ઠીક ચાલતી હતી. એકદા તેમણે સાંભળ્યું કે રાજા ભાજ વિદ્વાનની કદર કરે છે. એક લેાકની એક લાખ સેાના મહાર આપે છે. આ સાંભળી ચારે ભેગા થઇ ધારા નગરીના પાદરમાં આવ્યા. એક સુંદર વડવૃક્ષની છાયામાં બેસી રાજા ભાજને સંભળાવવા શ્લાક બનાવવા લાગ્યા. ઘણી મહેનતે ચારે જણાએ મળી અનુષ્ટુપ્ લેાકના એ પાદ એટલે અર્ધા શ્લાક રચ્યા તે આ પ્રમાણે भोजनं देहि राजेन्द्र !, घृतसूपसमन्वितम् ॥ @ાજરાજ!@ાજન દીયા, દ્યો ચાખા ઘી ઢાળ ડા
કહેવાનું સ` આ અધ શ્ર્લાકમાં પતી ગયું, • નવીન કલ્પના કે શક્તિ ન હતી કે તેઓ શ્લોક પૂરા કરી શકે,ને શ્લાક પૂરા ન થાય તા ઇનામ મળે નહિ એટલે વિચાર કરતાં બેઠા હતાં તેટલામાં કવિ કાલિદાસ ત્યાંથી નીકળ્યાં. ચારેને જોઇ પૂછ્યું કે કયાંના છે ને શું વિચાર કરા છે ? ચારેય વસ્તુસ્થિતિ જણાવી એટલે આગળના અધશ્લાક કાલિદાસે પૂરા કરી આપ્યા. નીચે પ્રમાણે
माहिषं च शरच्चन्द्र- चन्द्रिकाधवलं दधि ॥ १ ॥ શારદ શિશ યાત્સના સમુ,
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશઃ
દહીં મહિષીતુ મનેાહાર ।। ૧ । આ અને આવી જાતના કાવ્યે. તે તદ્દન સાધારણ ફેોટિના ગણાય છે.
શબ્દોના ફેરફારથી બનાવાતા કાન્યા— આહિમ વૃથિવીનાથ-માહિમ નિષ્વરિત્રમ્ II આતિમ તીર્થનાથજી, ત્રમસ્વામિનું સ્તુમાં ||
એના ફેરફાર કરી નીચે પ્રમાણે રચે प्रथमं पृथिवीपाल - मत्रिमं निरवग्रहम् ॥ प्रथमं तीर्थनेतारं, नामेयं समुपास्महे ॥ १ ॥ અથવા
જેણે કીધી સકલ જનતા નીતિને જાણનારી(કીધાં જેણે નિખિલજનને ન્યાયનાં જ્ઞાનવાળાં) ત્યાગી રાજ્યા–દિક વિભવને જે થયાં માનધારી છેાડી સર્વે ધન સ્વજનને સંયમી જે બન્યાં હાં) વ્હેતા કીધા સુગમ સબળા મોક્ષના માર્ગે જેણે, (ચાલ્યા જેથી સરસ મધુરાં મુક્તિના રાજરસ્તા) વન્દુ છું તે ઋષભ જિનને ધર્મ ધારી પ્રભુને. પૂજી પ્રેમે પ્રથમ પ્રભુને ધર્મ ધુરન્ધ્રરાં હાં)
એ પ્રમાણે શબ્દના ફેરફાર કરેલા કાળ્યા
જાણવા.
ચમત્કાર વગરના સાધારણ શ્લોકાજઇ ગામમાં શાક ને લેટ લાવા, વળી ઘી તથા તેલ ને શુદ્ધ માવા; પછી ખાઇ ને ગાન ગામે મજાવા, પડે રાત તા પાથરી સૂઇ જાવા, ૧ ન ચિન્તા કરે। કાલની શું થવાનું ?, થવાનુ થવાનું ખરેખર થવાનું; હશે તેનુ જાશે ન તેનુ થ્રુ થાશે?, બની શેઠ બન્તા મળેથી જ ખાશે. ૨ અમારું તમારું તમારું અમારું, નથી કાઇનુ કાંઇ તા શું તમારું; મળે જ્યાંથી જે તે બધું લઇ જવાનું, પછી મેાજથી ખાઈ પીને સુવાનુ. ૩
For Private And Personal Use Only
