________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જ્ઞાન વિના શ્રદ્ધાની અસાર્થક્તા. ( એ
( એ લેખને કાંઈક ખુલ
લેખકઃ મુનિશ્રી પુણ્યવિજયજી (સંવિઝપાક્ષિક) અમદાવાદ.
મદીય કથિત “સભ્યશ્રદ્ધા રહિત જ્ઞાનની ભગવાન હરિભદ્રસુરિજીએ પાત્રભેદે નિરર્થકતા” અને ઉપર્યુક્ત લેખક મહાનુભાવ વિભાગત: ત્રણ પ્રકારના જ્ઞાન કહ્યા છે. વિષયકથિત “જ્ઞાન વિના શ્રદ્ધાની અસાર્થકતા” એ પ્રતિભાસ ૧, આત્મપરિણતિમતું ૨ અને તત્ત્વ બન્ને ય અપેક્ષાએ સાચું છે–ખોટું નથી. સંવેદન જ્ઞાન. વિષયપ્રતિભાસ જ્ઞાન બાલ અને
| મધ્યમ જીવોને હોય છે, છતાં સઘળા બાલ મારા “શ્રદ્ધા હિત જ્ઞાનની નિરર્થકતા’- જી વિષયપ્રતિભાસ જ્ઞાનવાળા જ હોય છે વાળા લેખમાં “સમ્યક શબ્દ કે ઉપર્યુક્ત તે
તેવું નથી. તેવા બાલ જીવને-અલ્પ જ્ઞાનવાળા વિદ્વાન લેખક મહાનુભાવને અન્ય વિચારને
જીવને આત્મપરિતિ જ્ઞાનની ભજન હોય છે સ્થાન આપવાનું રહેતું નથી. શ્રદ્ધા-રુચિ એ
(હોય વા ન હોય). દર્શનમોહનીય કર્મને આત્મપરિણતિરૂપ ધર્મ છે અને એ રુચિમાં
ક્ષપશમ હોવા છતાં તે ભવ્ય બાલ જીવને તત્વત: ભેદ હોઈ શકતો નથી. મતમતાંતરની
તથાવિધ જ્ઞાનાવરણીય કર્મના ક્ષપશમના દષ્ટિએ ચિભેદે કિયાલેદ પડે, પરંતુ અત્ર તે
અભાવે તથા પ્રકારનું વિશિષ્ટ જ્ઞાન હોતું નથી. નહિ. જેથી કરી જૈન સમાજમાં પણ ભેદ તેવા છે તેથી અધિક જ્ઞાની કે સંપૂર્ણ કવચિત્ કિયાભેદ-આચારભેદ પડે તો તેથી
જ્ઞાનીના વચનનું અવલંબન લઈને તરી જાય છે. કાંઈ વાસ્તવ્ય સૂચિમાં ભેદ પડતો નથી–હાઇ દાક્ત તરીકે માણતષ મુનિવર. આવા જીવને શકતા નથી, જે એ રુચિમાં ભેદ પડે તો
તથા પ્રકારનું જ્ઞાન નહિ હોવા છતાં તે જ્ઞાન સમ્યગદર્શન વિના જૈનમાં એની ગણના થઈ
ઉપર સ્થિર બુદ્ધિવાળા હોય છે. તત્વાર્થ શકતી નથી. કુળધર્મથી ભલે તે જૈન કહે
કારિકામાં--સમ્યગ્દર્શન અને ચારિત્રની મુખ્યતા વાત હોય, વસ્તુત: એ જેને નથી–પછી ભલે
બતાવી છે. “શ્રાનો ચાનકતા સામાયિશ માત્ર તે શ્રાવક હોય યા સાધુ. તથા પ્રકારની વાતવ્ય
પણ” જ્ઞાન કેટલું પ્રાપ્ત થયું છે તે દષ્ટિએ રુચિવાળા છે તો કિયાદ આદિ સર્વ સ્થળે
કેવળજ્ઞાન થતું નથી, પરંતુ શ્રદ્ધા અને મેહ, માધ્યચ્ચ ભાવવાળા હોય છે, તેઓ રાગદ્વેષમાં
નીયના ક્ષય (વૈરાગ્ય ) ઉપર જ નિર્ભર છે તણાતા નથી.
મરુદેવા માતા વગેરે અનેક દષ્ટાન્તો છે. આત્મબાલ જીવોની દૃષ્ટિએ “સમ્યગશ્રદ્ધા સહિત પશિશુતિજ્ઞાન-આત્માની પ્રતિતીપૂર્વકનું જ્ઞાનજ્ઞાનની નિરર્થકતા” અને બુધ જીની દષ્ટિએ આત્માની ઝાંખીવાળું જ્ઞાન સમ્યગદષ્ટિ જીવને જ્ઞાન વિના શ્રદ્ધાની અસાર્થકતા” એમ કથવામાં હોય છે અને તરવસંવેદન જ્ઞાન ૬-૭ ગુણ લેશ પણ હરકત જેવું હોય તેમ હું માની ઠાણાવાળા સાધુમુનિરાજોને હોય છે. આમ શકતો નથી. બને ય અપેક્ષાએ સત્ય છે. બાલજીવને આત્મપરિણતિ જ્ઞાનને સંભાવ
For Private And Personal Use Only
