________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
: સ્વધર્મ ::
પિતાપિતાના સંપ્રદાયની પુષ્ટિ માટે રજૂ કરવા સિદ્ધાંતોનો સાર આવા સૂત્રે અને કહેવતોમાં તૈયાર થઈ જાય છે. પરંપરાથી ચાલ્યા આવતા તરવરતો આપણને જણાય છે અને ખાસ કરીને પિતાના જ સંપ્રદાયને વળગી રહેવાની વૃત્તિ ઉપરોકત સૂત્ર તો શ્રી કૃષ્ણ ભગવાનના મુખથી એટલી બધી ધરખમ અને મજબૂત થઈ ગઈ યુદ્ધક્ષેત્રમાં વિષાદ અનુભવતા પરંતપ અર્જુનને હોય છે કે કવચિત્ સંપ્રદાયષ્ટિ આડે પડલ સાંભળવાનું સદ્ભાગ્ય પ્રાપ્ત થયેલ છે, એટલે આવી જતાં હોય તો તેનો પણ કંઈ ખ્યાલ તેનું મહત્વ અને દષ્ટિએ વધી જાય છે. વળી રહેતો નથી. આ રીતે વધતી જતી સંપ્રદાય- જૈન દષ્ટિએ પણ તે ઉપદેશપૂર્ણ હા, ઘણી દષ્ટિ સ્વતંત્ર વિચારધારાને કુંઠિત કરતી અને તે વિચારવા એગ્ય છે અને આપણને ઘણું જ પરમ વિવેકબુદ્ધિને ઝાંખપ લગાડતી જણાય છે. ઉત્તમ બોધપાઠ પૂરો પાડી રહેલ છે. સંપ્રદાયદષ્ટિને કેળવવાના પ્રસંગે વધતાં જાય શ્રી મહાભારતના યુદ્ધના મુખ્ય પાત્ર થશેછે તેમ તેમ વિશાળ દષ્ટિમર્યાદા સંકુચિત ૫ર શ્રી કૃષ્ણ ભગવાનને જેનદષ્ટિ ભાવિ થતી જાય છે અને પરમ સારભૂત વસ્તુઓના તીર્થકર તરીકે જણાવે છે અને ધનુર્ધાર મૂલ્યાંકન માટેની શક્તિમાં ઘટાડો થતો જાય છે. અર્જુનને તદ્દભવ મોક્ષગામી જણાવે છે. આવા - સંકુચિત વિચારસરણીને જન્મ આપતી મહાન ઉપષ્ટ અને સુપ્રસિદ્ધ શ્રોતા વચ્ચેના સંપ્રદાયદષ્ટિના કેટલાક અનિષ્ટ પરિણામે સંવાદમાંથી ઉપરોક્ત સૂત્ર આપણને સાંપડેલ છે પૈકી ઘણી રીતે નહીં ઈચ્છવા એગ્ય મુખ્ય તેના રહસ્યન અને અર્થગાંભીયન યથાપરિણામ એ આવે છે કે તેનાથી બેટા ધર્મના શક્તિ વિચાર કરવાની પ્રત્યેક વિચારકને પ્રેરણું ઝનૂન અને આવેશને ઉત્તેજન મળે છે; એટલું જ થાય એ સ્વાભાવિક છે. આખા સૂત્રનો આધાર નહિ પણ જે તદ્દન નીચી કોટિમાં ઊતરી જતાં ધર્મ શબ્દને પરમાર્થ સમજવા ઉપર જ અરસપરસના વૈર, વિરોધ અને આતરકલહને રહેલ છે. ધર્મ શબ્દને વિદ્વાને અનેક રીતે અર્થ ઉત્તજક કોમવાદમાં અને ધાર્મિક ઝગડાઓમાં કરે છે. ધર્મ એટલે સંપ્રદાય,ફરજ અને વસ્તુ વધારો કર્યો જાય છે.
સ્વભાવ એમ જુદા જુદા મુખ્ય ત્રણ અર્થ સબબ ઉપરોક્ત સૂત્રની ચર્ચામાં આગળ કરી શકાય. સમૂહગત વ્યક્તિઓનો વિચાર વધતાં પહેલાં આપણે સંપ્રદાય દ્રષ્ટિથી બચી કરતાં ધર્મને સંપ્રદાયના અર્થમાં જી શકાય જવા માટે પુરતી સાવચેતી રાખવાની જરૂર છે. અને તે ગણત્રીએ જુદા જુદા ધર્માનુયાયી આવા વખતોવખત, આગળ કરવામાં આવતા પુરુષોને પોતપોતાના ધર્મ-સંપ્રદાયને ચુસ્તસર્વમાન્ય સૂત્ર અને જનસમૂહમાં રૂઢ થઈ પણે જીવનભર વળગી રહેવા માટે ખાસ ગયેલ કહેવતોને પ્રભાવ અને વર્ચસ્વ જન- ઉપદેશ કરવામાં આવે છે. આ સૂત્રના પૂર્વપદને સમાજ ઉપર એટલા બધા જામી ગયેલા હોય છે ભાવાર્થ એ છે કે પરધર્મ કદાચ સર્વા ગે સંપૂર્ણ કે તેની અસર સીધી કે આડકતરી રીતે દશ્ય કે હોય અને પિતાને ધર્મ કેઈ અંગથી હીન અદશ્ય રીતે લોકસમૂહમાં ઘણી ઘણી ઊંડી દેખાય તો પણ તે પરધર્મ આચરવા કરતાં કતરેલી તેમજ સર્વવ્યાપક થઇ ગયેલી સ્વધર્મ જ શ્રેષ્ઠ છે અને તેથી જ પછીના પદમાં જણાય છે. વ્યવહારનિપુણ અનેક બાબતોના જણાવવામાં આવે છે કે સ્વધર્મ આચરતાં તલસ્પર્શી અનુભવથી રીઢા થયેલા મહાનુભાવ મરણ થાય તે પણ તે કલ્યાણકારી છે અને પુરુષના સેંકડો વર્ષોના પ્રત્યક્ષ અનુભવસિદ્ધ પરધર્મને સ્વપ્રકૃતિથી વિપરીત હોવાથી જ
For Private And Personal Use Only
