________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
હા ટ ડી
હા ટ ડી શુદ્ધ ભૂમિમાં ગાર કરી, સારી ચોકી સ્થાપી તેની ઉપર ઉત્તર અને પૂર્વ દિશાના હિસાબે એ સમવસરણને ગોઠવે છે. તેની ચારે બાજુ પ્રદક્ષિણા જેટલી જગ્યા રાખે છે. મોટું સમવસરણ હોય તો સમવસરણની અંદર ચાર કેડીયાના દીવા કરે છે અને નાનું સમવસરણ હોય તે પ્રવેશ દ્વારમાં અથવા સામે જ ચાર દીવા રાખે છે અને સમવસરણની ઉપર એક દીવો કરે છે.
આ ચાર દીવા તે ચતુર્મુખ ભગવાનનું પ્રતીક છે. ઉપરનો દી તે સિદ્ધદશાનો સૂચક છે.
તેઓ આ સમવસરણવાળા કમરાને સજાવી રાખે છે. સમવસરણનું માન કરે છે, અદબ રાખે છે, વિવિધ રીતે પૂજા ઉપચાર કરે છે અને બ્રહ્મચર્ય પાળે છે.
આ સહેતુક વિધિ કાયમ રહી છે, પણ વખત જતાં અને જૈન ધર્મને પરિચય ઓછો થતાં તેનું નામ બદલી ગયું છે. કોઈ કઈ ભાઈયે તેને પ્રભુનું ઘર માને છે, કેઈ લક્ષ્મીનું ઘર માને છે અને કઈ તે તેને હાટડી કહીને બોલાવે છે.
આ સમવસરણને ત્રણ ચાર દિવસ રાખે છે. પછી સારો દિવસ, સારું મુહૂર્ત જોઈ ઉઠાવી કયે છે.
સમવસરણની આટલી સુંદર નકલ આ તરફના અજેન આર્યો ઊભી કરે છે.
અજેનો પણ ભગવાન મહાવીર સ્વામીના નિર્વાણને આ રીતે ઉજવે છે. એને અનુલક્ષીને જૈનાચાર્યોએ પણ તેઓને અને જેનોને જુદા ન પડવા દેવા માટે દિવાળીને તિથિનિર્ણય પણ સ્વતંત્ર રીતે જુદે આદેશ્ય છે.
વાચકવર્ય શ્રી ઉમાસ્વાતિજી મહારાજાએ “ શ્રીવીરલાનનિર્વા જા જનહિદ થી લૌકિક દિવાળી એ જેનોને દિવાળી માનવાને જે ફરમાવ્યું છે તે ઉપરની વસ્તુ જાણ્યા પછી સહેતુક છે એમ માનવું પડે છે.
અઘપિ ગુજરાતના અનોમાં હાલ દર્શાવેલ હાટડીને રિવાજ નથી, કિન્ત કલ્પના થાય છે કે શાક્ત સંપ્રદાયના જન્મ પછી એ તિથિ અને એ હાટડીનું સ્થાન આ સુદિ નેમ અને ગરબીએ લીધું હશે. ગરબીને ઈતિહાસ શોધતાં આ વસ્તુ ઉપર વિશેષ પ્રકાશ પડશે એમ લાગે છે.
દિગમ્બર જૈનો પણ ભગવાન મહાવીર સ્વામીનું નિર્વાણ એક દિવસ પહેલાં માને છે, પણ તેને કેટલાએક નાની દીવાળી કહી બીજા દિવસને એટલે અમાસને મોટી દિવાળી તરીકે માને છે. અર્થાત્ એ તિથિ પ્રત્યે સૌ કોઈને પૂજ્યભાવ છે.
ભગવાન મહાવીરસ્વામીના નિવણને અંગે આર્યાવતે આવા આવા સ્મરણ રાખ્યા છે, તેથી જ આર્યાવર્ત કૃતજ્ઞ છે, કૃતાર્થ છે.
જય છે એ ભગવાન શ્રી મહાવીરના શાસનને !
For Private And Personal Use Only
