________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
હાટડી
લેખક–
મુનિશ્રીદર્શનવિજયજી ચોવીસમા તીર્થકર શ્રી મહાવીરસવામીનાં સ્મરણો કૃતજ્ઞ આર્યાવર્તે અનેક રીતે સંભાળી રાખ્યા છે.
એ સૌ કોઈ જાણે છે કે દિવાળીનું પર્વ ભગવાન્ શ્રી મહાવીરસ્વામીના ઉપકારનું પ્રતીક છે. તેને અંગે પ્રત્યેક વર્ષ માં વિપુલ વિચારણા સાથે ભિન્ન ભિન્ન લેખ લખાય છે.
આ ઉપરાંત એ નિર્વાણુના આખરી પ્રસંગને તાજો કરતો બીજે એક વિધિ હિન્દુસ્તાનના ઘણા ભાગમાં ઉજવાય છે, જેનું અર્વાચીન નામ છે હાટડીની સ્થાપના. તેને ઈતિહાસ નીચે મુજબ છે.
ભગવાન શ્રી મહાવીરસ્વામી વિહાર કરતાં કરતાં પાવાપુરી પધાર્યા અને ત્યાં અંતિમ ચોમાસું કર્યું.
આસો વદિ ચતુર્દશીની સવારથી આ વદિ અમાસની રાત્રિના છેલલા પહોર સુધી અર્થાત્ સોળ પહોર સુધી ભગવાને સમવસરણમાં બેસી જગતના કલ્યાણ માટે એકધારી દેશના આપી અને કાર્તિક સુદિ ૧ના સૂર્યોદયને બે ઘડીથી અધિક સમય બાકી હતું ત્યારે સર્વાર્થસિદ્ધ મુહૂર્તમાં નિર્વાણ પામ્યા.
દેવોએ દીપમાળ પ્રકટાવી અને એક સપાટ ભૂમિમાં ભગવાનના શરીરને અગ્નિસંસ્કાર કર્યો. ભગવાનના શરીરની દાઢાઓ, હાડકાં તથા રાખ લઈ લીધાં. મનુષ્યોએ પણ દેનું અનુકરણ કર્યું. પરિણામે ત્યાં મેટો ખાડે તૈયાર થયે અને રાજા નંદિવર્ધને તે ખાડાને રીતસર ખોદાવી, તળાવ બનાવી, તેની મધ્યમાં ભગવાનનું દહેરાસર બનાવ્યું.
પાવાપુરીમાં ઉપરના ચોમાસાના સ્થાને જિનમંદિર, સમવસરણના સ્થાને સૂપ અને નિર્વાણના સ્થાને જળમંદિર વિદ્યમાન છે. જેને દિવાળીના દિવસે એ પુનિત સ્થાને માં ભગવાન શ્રી મહાવીરસ્વામીનાં દર્શન-પૂજન કરી પિતાના જ વનને સફળ બનાવે છે.
ઉત્તર હિન્દ તથા પૂર્વ હિન્દના હિન્દુઓ એ નિર્વાણ ઉત્સવને પિતાને ઘેર પણ મનાવે છે. તેઓ આ વદિ બારસ કે તેરસના દિવસે પિતાના ઘરમાં સમવસરની સ્થાપના કરે છે.
આ સમવસરણ કેટલાએક ઘરોમાં તે વંશપરંપરાથી સુરક્ષિત માટીનું કે લાકડાનું હોય છે. કોઈ વર્ષે વર્ષે નવું બનાવે છે. કેઈ કોઈ સ્થાને તે સાકરનાં રમકડાંની જેમ સાકરનું સમવસરણ પણ બનાવાય છે. તેને આકાર ખંડ અને ગોળ એમ બન્ને રીતે હોય છે-તિગડા અને નાંદને મળતે પણ હોય છે,
For Private And Personal Use Only
