Atmanand Prakash Pustak 033 Ank 11

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 6

૨૭૪
શ્રી આત્માનઢ પ્રકાશ
વસ્તુ આદિની રચનામાં કારણભૂત દ્રવ્ય શાશ્વત હોવુ જોઇએ. સપૂર્ણ સ્થિરતા એ ભૌતિક દ્રવ્ય જેમાંથી વસ્તુઓ અને છે તેનું એક વિશિષ્ટ સ્વરૂપ છે એમ આ રીતે ફિલિત થાય છે. સંપૂર્ણ સ્થિરતા એ વસ્તુના પર્યાયાનુ વિશિષ્ટ સ્વરૂપ નથી. કુદરતનાં પ્રવર્ત્તમાન મળેને કારણે વસ્તુમાં જે પર્યાયે થયા કરે છે તે પર્યાયાને સપૂણ સ્થિરતા એટલે ચિરસ્થાયિતારૂપ વિશિષ્ટ સ્વરૂપ ન હોઇ શકે,
માયાવાદ વિશ્વને ભ્રમરૂપ ગણે છે છતાંયે તેના અસ્તિત્વને સ્વીકાર કરે છે–વિશ્વનું અનસ્તિત્વ જ છે એમ માયાવાદ નથી કહેતા. આથી ભૈતિક વિશ્વના સંબંધમાં બીનમાયાવાદીઓનુ' જે મંતવ્ય છે તે જ મંતવ્ય માયાવાદીઓનું પણ છે એમ કહી શકાય. વિશ્વને ભાવરૂપ ગણીએ કે વસ્તુરૂપ ગણીએ એ સવ સરખું છે. અન્વીક્ષણના તાત્કાલિક આશ્રય ભાવ હોવાથી, વિશ્વ ભાવરૂપ પણ ગણી શકાય અને વસ્તુએ રૂપ પણ ગણી શકાય, ચિત્તના વિવિધ ભાવે। માહ્ય ઉત્તેજનાને લીધે જાગૃત થાય છે. આથી ચેતનારૂપ દ્રા ઉપરાંત અન્ય કોઇ વિશ્વનું અસ્તિત્વ પણ છે એમ ફલિત થાય છે. ભાવા એટલે દ્રશ્યમાન જગત એવા અર્થ લઈએ તે ભિન્ન ભિન્ન ભાવેામાં તેમનાં તત્ત્વની દ્રષ્ટિએ વિભેદ હોય એમ જરૂર સ્વીકારવું પડે. ભાવાની પરિણતિ કોઇ દ્રવ્યથી થાય છે એમ કહેવાની શ્મા એક રીત છે, ભાવેાની પરિણતીનું કારણભૂત દ્રવ્ય તે ભૌતિક દ્રવ્ય, ભાતિક વિશ્વના નિઃસારણ વિષયક માયાવાદીઓની માન્યતા સર્વથા અસત્ય છે. એ માન્યતામાં સત્ય કેઇ કાળે સ`ભવિત નથી એ નિઃશંક છે. વિશ્વનું અસ્તિત્વ તેનાં નિરીક્ષણથી સ્વયમેવ સિદ્ધ થાય છે.
વસ્તુઓનાં નિરૂપણમાં અસત્ય અને અયોગ્ય શબ્દના પ્રયોગ કરીને માયાવાદીએ જે તે પ્રશ્નનું સમાધાન નથી કરી શકતા. માયાવાદી અસત્ય અને અયેાગ્ય શબ્દોના પ્રયાગથી પેાતાની પરિસ્થિતિ અત્યંત વિકટ બનાવે છે, ‘માયા’, ‘ભ્રમ’ વિગેરે શબ્દો એવા છે જેથી વૈજ્ઞાનિક વિચારણાના મહાન પ્રદેશમાં વિદ્યમાન તથા અગાધ જ્ઞાનથી માયાવાદી સર્વથા વિમુખ રહે છે. સત્ય અને અસત્ય વચ્ચેના ભેદ યથાર્થ રીતે ન સમજાયાથી સત્યની પ્રાપ્તિ અશકય બને છે. આત્માનું જ્ઞાન એ સર્વોચ્ચ શ્રેયનું આદિ કારણ છે એ સર્વથા સત્ય છે. આત્માના અસ્તિત્વના જ અસ્વીકાર કરનાર જડવાદીએથી સર્વોચ્ચ શ્રેયની સિદ્ધિ કદાપિ શકય નથી. આ શકાોષ અને અજ્ઞાનથી અસત્ય પરિણમે છે. સત્ય જ્ઞાન આશકા આદિથી વિમુક્ત જ હોય. અસત્ય