Atmanand Prakash Pustak 033 Ank 11

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531392/1

Page #1

પુસ્તક ૨૩ म ११ भे. જ્યેષ્ટ
श्रीमानह
आत्म सं. ४१ વીર સં. ર૪૬૨ ३. १-४-०
प्रशह
सीन खात्मानं सला
भावनगर

Page #2

છે વિય-પરિચય. હું
$$00 ૧ શાન્તિ-સ્તવન. e ... ... (બાબુલાલ શાહ નડાદ કર. ) ... ૨૭૧ ૨ સત્યજ્ઞાનનું રહસ્ય. ... ... ... (અનુવાદ ) ... ૨૭૨ ૩ શ્રવણ અને સંસ્મરણ. ... ( શ્રી સુશીલ ) .. ૨૭૫ ૪ સુભાષિત પદ સંગ્રહ. ... (સ. ક. વિ. ) ... ... ૨૭૮ ૫ શ્રી આત્મારામજી મહારાજની કેટલીક વિશિષ્ટતાઓ. (રાજપાળ વહોરા ) ૨૭૬ ૬ મારવાડ યાત્રા. ... ... ( મુનિ શ્રી ન્યાયવિજયજી ) ૨૮૨ ૭ પાંચ સકાર..
... ( વિઠ્ઠલદાસ મુ. શાહ ) ... ૨૮૭ ૮ સભાએ ઉજવેલ ચાલીશમે વાર્ષિક મહોત્સવ અને ગુરૂરાજ જયંતી. ૨૯૩ કે સ્વીકાર અને સમાલોચના. ••• • •
... ૨૯૪ શ્રી જૈન આત્માનંદ શતાબ્દિ સિરિઝ. છપાતાં ગ્રંથા.. ૧ શ્રી ત્રિષષ્ઠિ“લાકા પુરૂષ ચરિત્ર (મૂળ દશે પર્વો) પ્રત તથા
મુકાકારે. ( નિર્ણયસાગર પ્રેસમાં ) ૨ ધાતુપારાયણ. ૩ શ્રી વૈરાગ્ય ક૯પલતા ( શ્રી યશોવિજયજીકૃત )
e પ્રાકૃત વ્યાકરણ ટુદ્ધિકાતિ. શ્રી ત્રિષષ્ટિક્લાકા પુરૂષ ચરિત્ર (પ્રથમપર્વ ) તૈયાર થઈ ગયું છે. ( બુકાકારે તથા પ્રતાકારે ) બાઈડીંગ થાય છે, આવતા માસમાં પ્રગટ થશે.
શ્રી વીશ સ્થાનક તપ પૂજા ( અર્થ સાથે. )
( વિસ્તારપૂર્વક વિવેચન તથા મંડળ સહિત ). વિસ્તારપૂર્વક વિધિ વિધાન, નોટ, ચૈત્યવંદન, સ્તવનો, મંડળ વગેરે અને સાદી સરલ ગુજરાતી ભાષામાં અથ સહિત અમાએ પ્રકટ કરેલ છે. વીશ સ્થાનક તપ એ તીર્થંકરનામકમ ઉપાર્જન કરનાર મહાન તપ છે. તેનુ આરાધન કરનાર બહેન તથા બંધુઓ માટે આ ગ્રંથ અતિ મહત્વને અને ઉપયોગી છે. શ્રી વીશ સ્થાનક તપનું મડળ છે તેમ કે અત્યાર સુધી જાણતું પણ નહોતું, છતાં અમાએ ઘણી જ શોધખોળ કરી, પ્રાચીન ઘણી જ જૂની તાડપત્રની પ્રત ઉપરથી મોટો ખચ કરી, ફોટો લેક કરાવી તે મંડળ પણ છપાવી આ બુકમાં દાખલ કરેલ છે. આ એક અમૂલ્ય ( મંડળ ) નવીન વસ્તુ જિનાલય, ઉપાશ્રય, જ્ઞાનભંડાર, લાઈબ્રેરી અને ઘરમાં રાખી પ્રાતઃકાળમાં દર્શન કરવા લાયક ચીજ છે.
| ઊંચા કાગળ ઉપર સુંદર ગુજરાતી ટાઈપમાં છપાવી સુશોભિત બાઈડીંગથી અલકૃત કરવામાં આવેલ છે છતાં કિ મત બાર આના માત્ર રાખવા માં આવેલી છે. પરટેજ જુદું'.

Page #3

'
T10
-
શ્રી આત્માનન્દ પ્રકાશ.
============= =0- - --*- ------૪========
नमा विशुद्धधर्माय, स्वरूपपरिपूर्तये ।
नमो विकारविस्तार-गोचरातीतमूर्तये ॥ १ ॥ “ સંપૂર્ણ જ્ઞાન--અશનિ-ચારિત્રાદિ વિશુદ્ધ ધમવાળા, સ્વસ્વરૂપની પૂર્ણતાને પામેલા અને વિકારોના સમૂહનો પાર પામેલા-એવા જે કોઈ મહાત્મા હોય તેને નમસ્કાર હો.”
ઉપમિતિભવપ્રપંચ કથા. = =============== ========-wી
રૂ ૩ |
વીર નં. ૨૪ ૬૨. નેટ, ગ્રામ પં. ક.
{ ?? મો.
શાન્તિ–સ્તવન || વાલ રાધે કૃષ્ણ બેલિ મુખ સે ......] શાન્તિ શાન્તિ બેલ, મુખસે– શાન્તિ શાન્તિ બોલ, તેરા કર્મ–બંધ તોડ. શાતિ તેરા કામ ક્રોધ સહુ હરના, નિશદિન શાન્તિ શાન્તિ જપના; બાબુ હૃદય તેરા ખેલ, તેરા કર્મ–બંધ તેડ. શાન્તિ
બાબુલાલ પાનાચંદ શાહ-નડેદકર.

Page #4

સત્ય જ્ઞાનનું રહસ્ય.
(જૈન દષ્ટિએ) અ ગતાંક પૃષ્ઠ ૧૯૫ થી શરૂ કરાઇ સૃષ્ટિનાં રહસ્યનું સમાધાન માયાવાદ કે કોઈ બીજાં તત્વજ્ઞાનથી શક્યા નથી. ચેતન અને અચેતન એ સર્વથા ભિન્ન પ્રકારનાં બે પ્રધાન દ્રના પ્રારંભિક
સ્વીકારથી જ સૃષ્ટિનાં રહસ્યનું સમાધાન થઈ શકે છે. જડવાદીઓ સુષ્ટિનાં રહસ્યને અંગે માત્ર ભૌતિક દ્રવ્યનો જ સ્વીકાર કરે છે. ભોતિક દ્રવ્યમાંથી ઈચ્છા આદિની સંભાવના શકય ન હોવાથી એકલા ભોતિક દ્રવ્યના સ્વીકાર માત્રથી વિશ્વનાં રહસ્ય સંબંધી સમાધાન અશક્ય થઈ પડે છે. સર એલીવર લેજે આથી યથાર્થ જ કહ્યું છે કે –
જડવાદીઓ જેને ભૌતિક દ્રવ્યરૂપ ગણે છે તે વસ્તુતઃ ચેતનાનું એક સ્વરૂપ છે. વિચારયુક્ત ચિત્તથી ચેતનાયુક્ત દશાનું અસ્તિત્વ ભિન્ન ન હોઈ શકે. જડવાદ અને અધ્યાત્મવાદ એ બનેમાં અધ્યાત્મવાદ મને ઈષ્ટ લાગે છે.”
શ્રી નેમી-સ્તવન
| ચાલઃ દુનિયાને ઊંધા ચશમા ... ! નેમી જિદ તારી, મુરતિ મધુરી લાગે.
અભુત બિંબ તારૂં,
જીવન ઉજાલે મારું, જિનાજી નિહાળી આજે, મુરતિ મધુરી લાગે. નેમી.
પાછા તરણેથી સીધાવી,
શીવરમણ કરી જ પ્યારી, અજબ જિન નિહાળી, મુરતી મધુરી લાગે, નેમી.
અર્જ સુણોને મારી,
શિવરમણ આપો જ પ્યારી, એ જ અરજ બાબુ, મુરતિ મધુરી લાગે. નેમી.
બાબુલાલ પાનાચંદ-શાહ, વડોદકર.

Page #5

સત્ય જ્ઞાનનું રહસ્ય.
૨૭૩
વિશ્વને સ્વપ્નરૂપ માનવાથી અસ્તિત્વયુક્ત વસ્તુએ ઉપર કશીયે અસર નથી થતી. વિશ્વમાં કેનુ` કેનુ' અસ્તિત્વ છે. એ સબધમાં આપણા જે વિચારે હાય તે જ વિચારા ઉપર માયાવાદ અને અમાયાવાદ વચ્ચેના વિભેદ્ય નિર્ભર રહે છે.
ભૌતિક વિશ્વની સત્યતાનેા ઇન્કાર કર્યાંથી, ભૌતિક વિશ્વને સ’પૂર્ણ અભાવ એવે અર્થ નિષ્પન્ન થતા નથી. ભાતિક વિશ્વની સત્યતાના અસ્વીકાર માત્રથી વિશ્વ સ્વપ્નરૂપ નથી બની જતું. વસ્તુનાં પરિવર્ત્તનીય સ્વરૂપને કારણે વસ્તુઓની ક્ષણિકતા ચિત્તને ભાસે છે, આથી વિશ્વ કેટલાકને સ્વપ્નરૂપ લાગે છે. ચિરસ્થાયિતા એ જ સત્ય વસ્તુ કે સત્યતાની કસોટીરૂપ છે. આથી જ હુ સ્પેન્સરે કહ્યું છે કે
“ ચેતનાની સ્થિરતા એ સત્ય વસ્તુ છે. સ્થિરતાને કારણે સત્ય વસ્તુની અરાબર કસાટી થઈ શકે છે. સ્થિરતા એ જ સત્ય વસ્તુની કસેટીરૂપ છે. સત્ય વસ્તુ સ્થિરતાને કારણે અસત્ય વસ્તુથી વિભિન્ન બને છે. સત્ય વસ્તુ. એ કઇ વિષયાશ્રિત સત્ય નથી. સત્ય વસ્તુમાં અનિશ્ચિત સત્યની સભાવના પણ ન હાઇ શકે. સત્ય વસ્તુ સદાયે સ્વરૂપ આદિ દ્રષ્ટિએ ચિરસ્થાયી રહે છે. સત્ય વસ્તુના સબ ંધમાં તેની ચિરસ્થાયિતા વિના બીજો કશાયે આપણને નથી આવી શકતા. સ્થિરતા એ સત્ય વસ્તુની અ ંતિમ પરીક્ષા એમ આ ઉપરથી પણ નિષ્પન્ન થાય છે. સત્ય વસ્તુનું અસ્તિત્વ અજ્ઞાન સ્વરૂપમાં હોય કે જ્ઞાન સ્વરૂપમાં હોય પણ ચિરસ્થાયિતાથી એની ખરી કસોટી થઇ શકે છે. ’’
ભાવ
ઇંદ્રિયાથી દ્રશ્યમાન થતી વસ્તુઓ વગેરે પરિવર્ત્તનશીલ અને અશાશ્વત્ છે. ઇંદ્રિયાથી જ્ઞેય ભાવા અને વસ્તુઓનુ સત્ય પરસ્પર આશ્રિત છે એમ દ્રવ્યની સોંપૂર્ણ સ્થિરતાની તુલનાની દ્રષ્ટિએ કહી શકાય. આથી મને ભાવા વિગેરે બ્રહ્માત્પાદક ( માયાવી ) છે એમ ( અલંકારિક દ્રષ્ટિએ ) કહેવુ' એ સવથા યુક્ત છે.
થતી
માયાવાદી ભાવપ્રધાન વસ્તુઓને પ્રાધાન્ય આપે છે અને દ્રશ્ય સત્ય વસ્તુઓના ઇન્કાર કરે છે એ સાવ ભૂલલયુ છે. વિશ્વમાં દ્રશ્યમાન વસ્તુએ જે વસ્તુઓનુ નિરીક્ષણ કરતી ચેતનાની દ્રષ્ટિએ ભાવારૂપ છે તે એકમેકથી વિભિન્ન હાવાથી તેમની રચના કોઇ ને કોઇ દ્રવ્યમાંથી થઇ હાવી જોઇએ એમ નિષ્પન્ન થાય છે. ભાવાના સંબંધમાં પણ આ જ મતન્ય ફલિત થઇ શકે છે. અને શૂન્યમાંથી શૂન્યની જ ઉત્પત્તિ ન સસ્તંભવી શકે. આથી

Page #6

૨૭૪
શ્રી આત્માનઢ પ્રકાશ
વસ્તુ આદિની રચનામાં કારણભૂત દ્રવ્ય શાશ્વત હોવુ જોઇએ. સપૂર્ણ સ્થિરતા એ ભૌતિક દ્રવ્ય જેમાંથી વસ્તુઓ અને છે તેનું એક વિશિષ્ટ સ્વરૂપ છે એમ આ રીતે ફિલિત થાય છે. સંપૂર્ણ સ્થિરતા એ વસ્તુના પર્યાયાનુ વિશિષ્ટ સ્વરૂપ નથી. કુદરતનાં પ્રવર્ત્તમાન મળેને કારણે વસ્તુમાં જે પર્યાયે થયા કરે છે તે પર્યાયાને સપૂણ સ્થિરતા એટલે ચિરસ્થાયિતારૂપ વિશિષ્ટ સ્વરૂપ ન હોઇ શકે,
માયાવાદ વિશ્વને ભ્રમરૂપ ગણે છે છતાંયે તેના અસ્તિત્વને સ્વીકાર કરે છે–વિશ્વનું અનસ્તિત્વ જ છે એમ માયાવાદ નથી કહેતા. આથી ભૈતિક વિશ્વના સંબંધમાં બીનમાયાવાદીઓનુ' જે મંતવ્ય છે તે જ મંતવ્ય માયાવાદીઓનું પણ છે એમ કહી શકાય. વિશ્વને ભાવરૂપ ગણીએ કે વસ્તુરૂપ ગણીએ એ સવ સરખું છે. અન્વીક્ષણના તાત્કાલિક આશ્રય ભાવ હોવાથી, વિશ્વ ભાવરૂપ પણ ગણી શકાય અને વસ્તુએ રૂપ પણ ગણી શકાય, ચિત્તના વિવિધ ભાવે। માહ્ય ઉત્તેજનાને લીધે જાગૃત થાય છે. આથી ચેતનારૂપ દ્રા ઉપરાંત અન્ય કોઇ વિશ્વનું અસ્તિત્વ પણ છે એમ ફલિત થાય છે. ભાવા એટલે દ્રશ્યમાન જગત એવા અર્થ લઈએ તે ભિન્ન ભિન્ન ભાવેામાં તેમનાં તત્ત્વની દ્રષ્ટિએ વિભેદ હોય એમ જરૂર સ્વીકારવું પડે. ભાવાની પરિણતિ કોઇ દ્રવ્યથી થાય છે એમ કહેવાની શ્મા એક રીત છે, ભાવેાની પરિણતીનું કારણભૂત દ્રવ્ય તે ભૌતિક દ્રવ્ય, ભાતિક વિશ્વના નિઃસારણ વિષયક માયાવાદીઓની માન્યતા સર્વથા અસત્ય છે. એ માન્યતામાં સત્ય કેઇ કાળે સ`ભવિત નથી એ નિઃશંક છે. વિશ્વનું અસ્તિત્વ તેનાં નિરીક્ષણથી સ્વયમેવ સિદ્ધ થાય છે.
વસ્તુઓનાં નિરૂપણમાં અસત્ય અને અયોગ્ય શબ્દના પ્રયોગ કરીને માયાવાદીએ જે તે પ્રશ્નનું સમાધાન નથી કરી શકતા. માયાવાદી અસત્ય અને અયેાગ્ય શબ્દોના પ્રયાગથી પેાતાની પરિસ્થિતિ અત્યંત વિકટ બનાવે છે, ‘માયા’, ‘ભ્રમ’ વિગેરે શબ્દો એવા છે જેથી વૈજ્ઞાનિક વિચારણાના મહાન પ્રદેશમાં વિદ્યમાન તથા અગાધ જ્ઞાનથી માયાવાદી સર્વથા વિમુખ રહે છે. સત્ય અને અસત્ય વચ્ચેના ભેદ યથાર્થ રીતે ન સમજાયાથી સત્યની પ્રાપ્તિ અશકય બને છે. આત્માનું જ્ઞાન એ સર્વોચ્ચ શ્રેયનું આદિ કારણ છે એ સર્વથા સત્ય છે. આત્માના અસ્તિત્વના જ અસ્વીકાર કરનાર જડવાદીએથી સર્વોચ્ચ શ્રેયની સિદ્ધિ કદાપિ શકય નથી. આ શકાોષ અને અજ્ઞાનથી અસત્ય પરિણમે છે. સત્ય જ્ઞાન આશકા આદિથી વિમુક્ત જ હોય. અસત્ય

Page #7

રાવણ બીજૈ ),
(શ્રી. સુશીલ) જૈન સંઘની અહિંસા અને ત્યાગ-વિરાગની ભાવના સામાન્ય જનસમૂહમાં ખૂબ જાણીતી છે, પરંતુ જૈનોની એક સ્વતંત્ર સંસ્કૃતિ હતી અને એ સંસ્કૃતિએ મૌલિક સાહિત્યને જન્મ આપ્યો હતો અને એ જ સંસ્કૃતિનું દૂછ્યપાન કરી શિપે પિતાનું સૌદર્ય વિસ્તાર્યું હતું એવી એવી ઘણી બાબતે હજી અંધારામાં રહી જવા પામી છે. જૈન સંઘને વિવિધ રાજકીય તેમજ આર્થિક કદને લીધે ઘણીવાર સ્થાન પલટાં કરવાં પડયાં છે. એક વૃક્ષના થડમાંથી જેમ અનેક શાખાઓ-ડાળીઓ ફૂટે તેમ જૈનસંઘ ભારતવર્ષને જુદા જુદા દેશોમાં ફેલાયો હતો. જુદા પડવા છતાં જૈન સંઘે પિતાની સંસ્કૃતિના પ્રાણુગને કયાંય પણ ક્ષીણ થવા દીધું નથી. જ્યાં જ્યાં જૈન તપસ્વીઓ કે જેના ઉપાસક ગયા છે ત્યાં ત્યાં તેમણે પિતાવી સભ્યતાના શાંતિપૂર્વક પ્રચાર કર્યો છે. પિતાથી જુદી પડતી સભ્યતાઓને, ક્રમે ક્રમે પિતામાં પચાવી છે.
ભયંકર દુકાળને લીધે કેટલાક જૈન મુનિઓને દક્ષિણ તરફ જવાની જરૂર પડી એ પ્રકારનો અંતિહાસિક ઉલ્લેખ આપણા શાસ્ત્રોમાં છે, પણ જૈન અને અપૂર્ણ પરિભાષાથી સત્ય જ્ઞાનની પ્રાપ્તિમાં અનેક આવો ઉપસ્થિત થાય છે. જડવાદીઓ ચેતનાનાં વાસ્તવિક સ્વરૂપનાં અજ્ઞાનને લીધે સંભ્રમદશામાં નિમગ્ન રહે છે. ચેતના એ ભતિક પદાર્થની પરિણતિરૂપ છે એવી માન્યતાને લઈને તેમને ચેતનાનું સ્વરૂપ નથી સમજાતું. ચેતનાનાં સ્વરૂપનું યથાર્થ જ્ઞાન થતાં ભૌતિક દ્રવ્યનાં આવરણનું નિઃસારણ થાય છે. ચેતનાનાં યથાયોગ્ય જ્ઞાનને પરિણામે મનુષ્યની આધ્યાત્મિક ઉન્નતિ સત્વર થવા માંડે છે, આત્મજ્ઞાનનો આવિષ્કાર થાય છે અને પરમાત્મ પદનાં સમી પવની અસ્તિત્વથી આત્મ સાક્ષાત્કારની પરમ સુખમય સ્થિતિનો પ્રારંભ પણ થવા લાગે છે. આ પ્રમાણે આત્માની પરમ સુખમય દશાને શ્રીગણેશ મંડાય છે. ચાલુ.

Page #8

૨૭૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. સાધુઓએ, દક્ષિણમાં ગયા પછી ત્યાં જૈન સંસ્કૃતિને કઈ રીતે પ્રચાર કર્યો? દક્ષિણની લેકભાષાની કેવી સેવા કરી ? અને કેમે ક્રમે રાજયાશ્રય મેળવી કેટકેટલાં મંદિરો-મઠે અને વિદ્યાપીઠે નિર્માવ્યાં ? તે આપણે નથી જાણતાં. દક્ષિણમાં એવી શાખા ભલે જુદી પડી પણ એમાં જૈનત્વને જ પ્રાણવેગ વહેતે હતે એ વાત નવેસરથી કહેવાની જરૂર નથી. - તામિલ એ દક્ષિણની મુખ્ય લેકભાષાઓ પૈકીની એક મુખ્ય ભાષા છે. આ ભાષાના વિકાસને ઇતિહાસ આ લેખમાં શ્રી વસન્તકુમુર ચટ્ટોપાધ્યાય નામના એક વિદ્વાન, જૈન સાહિત્યને ઘણું સારું-ઉરચ સ્થાન આપે છે. તેઓ કહે છેઃ
“ખરીય આઠમા શતકથી બારમા શતક સુધી દક્ષિણાત્યમાં જનોને “ સવિશેષ પ્રાદુર્ભાવ દેખાય છે. જૈનોના પ્રતાપે પાંચ અથવા તામિલદેશમાં “ ચાર-ચાર સંકાઓ કરતાં પણ વધુ વખત લગી સાહિત્યસેવા ચાલુ રહી.
પ્રાચીન સમયમાં મદુરા શહેરમાં એક જૈન વિશ્વવિદ્યાલય પણ હતું. આ વિશ્વવિદ્યાલયે ઘણું તામીલ કાવ્યો અને જૈન ધર્મગ્રંથને પ્રચાર કર્યો “ હતો. જૈન તામીલ સાહિત્ય ઉપર સામાન્યપણે સંસ્કૃતને ખૂબ પ્રભાવ
પડે હતે. તો પણ એણે તામિલ સાહિત્યમાં એક વિશેષતા ઉમેરી હતી. “ નીતિ સાહિત્યમાં એ માલિતા દેખાઈ આવે છે. જે કઈ પાશ્ચાત્યપંડિત,
તામિલ સાહિત્યનો અભ્યાસ કરે છે તે કહે છે કે સંસ્કૃત કરતાં પણ “ તામિલ સાહિત્ય એ વિષયમાં વધુ સમૃદ્ધ છે.”
વાસ્તવિક રીતે તો જૈન સાહિત્ય એ કરતાં પણ વધુ પ્રાચીન હોવું જોઈએ, પરંતુ ઉપરોક્ત લેખક કહે છે તેમ આઠમા શતક પહેલાંના સાહિત્યને બરાબર પત્તો નથી લાગતો. પ્રાચીન સાહિત્ય બધું “ અગમ્ય ” નામના ષિના ખાતે જ ચડયું છે. અગત્સ્ય ઋષિના નામથી ઘણુ લેખકે એ કાવ્યસાહિત્ય જ્યાં હતાં અને તે આજે પણ મોજુદ છે.
જૈન સાહિત્ય-મહારથીઓની સેવાનો ઉલ્લેખ કરતાં એ જ પંડિત ઉમેરે છેઃ
“ તિરૂવલ્લુવરે રચેલો એક નીતિશાસ્ત્રને કિંવા પુરૂષાર્થની પ્રેરણું આપતે ગ્રંથ તામીલમાં બહુ નામાંકિત છે. એમાં ધર્મ, અર્થ, કામ એ ત્રણ પ્રકારના પુરૂષાર્થ વિષે સૂત્રાત્મક વિવેચન છે. આના કરતાં વધુ પ્રાચીન ગ્રંથ

Page #9

-
-
-
-
-
- -
-
શ્રવણ અને સંસ્મરણ. ઉપલબ્ધ નથી. જૈન ધર્મના મૂલ મંત્ર-અહિંસા ધર્મ ઉપર જ એ ગ્રંથને પાયે છે. સર્વ જી પ્રત્યે મૈત્રી ભાવના રાખવી એ ગ્રંથનું મુખ્ય સૂત્ર છે.”
દક્ષિણમાં, પાછળથી શ્રી રામાનુજાચાર્ય તથા શંકરાચાર્યનું ખૂબ જેર જામ્યું હતું. પણ આ પ્રાચીન ગ્રંથમાં એ બે પૈકી એકે આચાર્યની સીધી કે આડકતરી અસર દેખાતી નથી.
નાલડિઅર, એવી જ જાતનો એક પ્રાચીન ગ્રંથ છે. એનો અર્થ ચતુપદી જે થાય છે. એમાં પણ ધર્મ, અર્થ અને કામનો વિષય ચર્ચવામાં આ છે.
ચિંતામણીના લેખક તો નિવિવાદપણે જૈન જ હતા. એમને તામીલ કવિઓના સમ્રાટ તરિકે ઓળખાવવામાં આવે છે.
કોષ અને વ્યાકરણના વિષયમાં જૈન લેખકો પછાત નથી રહ્યા. તામીલમાં આજે પરનંતિકૃત નગ્નલ નામનું વ્યાકરણ આધારભૂત ગણાય છે. એના પેજક પણ જૈન જ હતા.
જેન યુગની પછી શેવ તથા વૈષણવયુગ આવે. જૈન-સંસ્કૃતિ, સાહિત્ય અને લોકગીત દ્વારા જનસમૂહમાં પ્રવેશ પામી ચૂકી હતી. શૈવ અને વૈષ્ણવ સાધુ-સંતે એ એ જ રાજમાર્ગ સ્વીકાર્યો. ઇતિહાસ કહે છે કે જે રીતે શ્રમ
એ લોકપ્રિયતા સંપાદન કરી હતી તે જ રીતે શૈવ તેમજ વૈષ્ણવ લેખકોએ પોતપોતાના મંતવ્યોનો પ્રચાર કર્યો. આખરે એમને પણ રાજને આશ્રય મળે. જેનો ધીમે ધીમે સાહિત્યના ક્ષેત્રમાંથી ખસતા ગયા તેમ તેમ સંઘનું પ્રભાવ-તેજ પણ ઝંખવાતું ચાલ્યું.
તામીલ સાહિત્યનો ઈતિહાસ આજે પણ એક બોધપાઠ આપે છે લેક-હૃદયમાં પ્રવેશવું હોય તે સરળ-સુગમ વાણમાં સાહિત્ય રચે અને તેને ખૂબ પ્રચાર કરો.” આજે આપણે એ માર્ગની ઉપેક્ષા કરી છે અને તેનું પરિણામ એ આવ્યું છે કે આપણે દિનપ્રતિદિન વધુ ને વધુ સંકુચિત તેમજ અનુદાર બનીએ છીએ.

Page #10

સુભાષિત પદ સંગ્રહ.
)
૧ પાંચ પ્રકારના શૌચ-પવિત્રભાવ --સત્ય, તપ, ઇન્દ્રિયનિગ્રહ, સર્વપ્રાણદયા અને જળશોચ પાંચમો કહ્યો છે.
૨ આ મારૂં અને આ પરાયું એવી ગણના મુદ્ર જીવની હોય છે. ઉદાર ચરિત્ર–આત્માઓને તો સારી આલમ કુટુંબરૂપ હોય છે.
૩ દેવાંશી કોણ હોય છે ?:–દેવપૂજા, દયા, દાન, દાક્ષિણ્ય, દક્ષતાડહાપણ અને મન-ઇન્દ્રિય ઉપર કાબૂ રાખનાર દેવાંશી કહેવાય છે.
૪ સુપાત્રે દાન, નિર્મળ શીલ, વિવિધ તપ અને શુભ ભાવના એ ચાર પ્રકારના ધર્મને મુનિજના વખાણે છે.
૫ કઈ એક ગમે તેટલું દાન દે પણ તે જીવ-દયાને ન પહોંચે.
૬ સુજ્ઞ આત્મા અપકારી ઉપર વિશેષે કરૂણ દાખવે. જેમ કોપવશ દંશ દેનારા ચંડકોશીયા ઉપર વીર પ્રભુએ દાખવી.
૭ એક દિવસનો જવર છ માસનું તેજ-બળ હરી જાય છે; પણ ક્રોધકષાય, કોડે પૂર્વનું સંચેલું સુકૃત હરી લે છે.
૮ ભૂમિગત પાછું પવિત્ર, પતિવ્રતા નારી પવિત્ર, ધર્મશીલ રાજા પવિત્ર લેખાય છે તેમ બ્રહ્મચારી સદા પવિત્ર લેખાય છે.
૯ ગુરૂમહારાજની સાક્ષીએ અંગીકાર કરેલું વ્રત પ્રાણુને પણ ભાંગવું નહીં, કેમકે વ્રતભંગ અતિદુઃખદાયક નીવડે છે. ત્યારે પ્રાણ તે જમોજન્મમાં નવા સાંપડે છે.
૧૦ દેહરૂપી કારાગ્રહમાં ચાર કષાયે ચાર ચેકીદાર સમા છે. જ્યાંસુધી તે દુઇ દો જાગતા છે ત્યાં સુધી મોક્ષ દૂર છે.
૧૧ સેંકડોમાં કોઈ શુરો જાગે, હજારોમાં કોઈક પંડિત અને લાખમાં કઈક ખરો વક્તા બને. ખરો દાતા તો એથી દુર્લભ છે.
૧૨ દીન-અનાથને ઉદ્વર્યા નહીં, સાધર્મજનની સાચી-સેવા-ભક્તિ કરી નહીં અને વીતરાગ પરમાત્માને નિજ હૃદયમાં ધાર્યા નહીં તે સારો જન્મ એળે ગુમાવ્યો જાણ.
૧૩ સંત-સાધુ ઉત્તમ પાત્રરૂપ, વ્રતધારી સુશ્રાવકજને મધ્યમ પાત્રરૂપ અને વિરતિ ( વ્રત નિયમ ) વગરના સમ્યગદષ્ટિ જનેને જઘન્ય પાત્રરૂપ જાણી તેમને યથાગ્ય આદર કરે કહ્યો છે. સુષુ કિ બહુના ?
સ. ક. વિ. ઈતિશમ.

Page #11

All!In-ell io all coll ectfl li. [ TWI cel an ill ID cell Smith ( શ્રી આત્મારામજી મહારાજની
કેટલીક વિશિષ્ટતાઓ
જૈન સમાજનાં વ્યાપેલા ઘોર તિમિરને નિવારવા માટે આજથી એક સૈકા પૂર્વે આત્મારામરૂપ ભાનુનો ઉદય પંજાબની પુણ્યભૂમિમાં થયો હતો કે જેની જન્મ-શતાદિ ગત ચૈત્ર માસમાં ખૂબ ઉત્સાહપૂર્વક તેમના પટ્ટધર આચાર્યદેવશ્રી વિજયવલ્લભસૂરિજીના શુભ પ્રયાસથી ઉજવાઈ ગઈ છે. એ પુણ્ય પુરૂષે પિતાના સાઠ વર્ષના જીવનકાલમાં જૈન શાસનને માટે ઘણું ઘણું કર્યું છે, તેથી જ આપણે તેમને આજે પ્રેમથી સંભારીએ છીએ.
તે મહાપુરૂષના સ્વર્ગવાસને પણ ૪૦ વર્ષ પૂર્ણ થયા છે. (વિક્રમ સંવત ૧૯૫૨ ના જયેષ્ઠ શુદિ ૮ ના રોજ તેમનો સ્વર્ગવાસ પંજાબના ગુજરાંવાલા શહેરમાં થયેલ છે. ) આ અંક જ્યારે વાંચક બધુઓના હાથમાં આવશે ત્યારે તો આપણે તે મહાપુરૂષની વગ ગમન તીથિની ઉજવણીના સમાચાર વાંચતા હોઈશું. આ પ્રસંગે સ્વ. ગુરૂદેવના જીવનની કેટલીક વિશિષ્ટતાઓ આ લેખમાં વર્ણવીશ તો તે અસ્થાને તો નથી જ એમ માનું છું.
તેમના દેહાવસાન પછી આજે ૪૦ વર્ષે તેમની જે મહદ્ કિંમત આપણે આંકીએ છીએ તેટલી કિંમત તેમની હાજરીમાં નહોતી અંકાઈ એમ કહેવામાં કંઈ અતિશક્તિ જણાતી નથી.
મહા અધ્યાત્મી યોગીરાજ શ્રીમાન આનંદઘનજી મહારાજ શું કે મહા પંડિત શ્રીમદ્ યશોવિજય ઉપાધ્યાય શું ? શ્રીમદ્ આત્મારામજી મહારાજ શું કે અન્ય મહાપુરૂષ ? તેમની હાજરીમાં ભાગ્યે જ તેમની કિંમત અંકાય છે. પ્રાચે પ્રત્યેક સમાજ મહાપુરૂષનું મૂલ્ય આંકવામાં પચાસ વર્ષ પાછળ જ હોય છે અર્થાત તેમની ગેરહાજરીમાં જ તેમના આત્માનું યથાર્થ દર્શન પ્રજા કરી શકે છે. શ્રીમદ્ આત્મારામજી મહારાજ માટે પણ લગભગ એવી જ સ્થિતિ પ્રવર્તતી હતી. તેમણે તે દીઘદૃષ્ટિ વાપરીને જૈન દર્શનના બીજ તે કાળે યુરોપની ભૂમિમાં વાવવામાં તેઓશ્રીએ ઉજવળ ભાવીના દર્શન કર્યા હતા. અને એથી પ્રેરાઈને જ તેમણે સ્વ. ગાંધીને ત્યાં મોકલવામાં અગ્રભાગ લીધો હતું. પરંતુ વર્તમાનમાં સુધારાના શિખરે બિરાજેલ મુંબઈ જેવા શહેરના

Page #12

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ જૈનોએ મહારાજશ્રીના તે કાર્યન-દરિયાપાર શ્રીયુત ગાંધીને મોકલવાના કાર્યન–સખત વિરોધ કર્યો હતો. તેમનો માર્ગ કુલ-બીછાવેલ ન હતો પણ આવા પ્રકારના કંકર અને કંટકથી આચ્છાદિત માર્ગ હતું તેમ છતાં અપ્રતિમ પ્રભાથી, ક્ષાત્રોચિત તેજસ્વીપણુથી અને શાસનસેવાની ધગશથી તેમણે તેમની જીવનયાત્રાના સાઠ વર્ષોમાં ઘણું કરી નાખ્યું એમ બેધડક કહી શકાય તેમ છે. તેમાં મુખ્યત્વે તેમના અક્ષરદેહરૂપ તેમના વિદ્વત્તાભર્યા મોટા મેટા ગ્રંથે સૌથી પહેલી તકે આપણી નજરે ચડે છે. તે સિવાય તેમના સુપ્રયાસના પરિપકવ ફલરૂપ પંજાબ જેવી અણખેડાયેલ ભૂમિમાં દેવવિમાન જેવા મંદિરો પણ આપણી દૃષ્ટિને આકર્ષે છે. તેમનું અગાધ પાંડિત્ય છતાં તેમની સરલતા તે અતિ મુગ્ધ કરે તેવી છે. તેમના હાથે લખાયેલા નમ્રતાથી નીતરતા પત્રો અને તેમના કૃત સ્તવને એ વાતની સાક્ષી પૂરે છે. તેમનું વ્યક્તિત્વ પણ આંજી નાખે તેવું તેજસ્વી હતું. ગમે તે ઉગ્ર વિરોધી પણ તેમની પાસે આવતા શાંત થઇને જ પાછા જતો. આ તેમના હૃદયમાં વર્તતી અપૂર્વ શક્તિને જ પ્રભાવ હતો. તેમની અજબ લાક્ષણિકતા તો અનેક પ્રસંગમાં મૂર્ત સ્વરૂપ પામતી જોઈ શકાય છે.
શતાબ્દિના કાર્યને અંગે શ્રીમાન વિજયવલ્લભસૂરિજી મહારાજની સાથે લગભગ ચાર માસ પર્યત રહેવાનું સૌભાગ્ય પ્રાપ્ત થયેલ ત્યારે સ્વ-ગુરૂદેવની મહત્ત્વતા દર્શાવતો એક ખાસ પ્રસંગ શ્રીમાન વિજયવલ્લભસૂરિજી મહારાજના મુખેથી સાંભળે તે અત્રે જણાવું છું. તે ઉપરથી સ્વગુરૂદેવ શરીર પાસેથી કેવું અપ્રમત્ત કામ લેતા હશે એને સહજ ખ્યાલ આવી શકશે.
શતાબ્દિ પ્રસંગની આમંત્રણ પત્રિકામાં ચાલુ પ્રસિદ્ધ થતી કુમકુમ પત્રિકાઓ કરતાં એક વિશિષ્ટતા હતી, અને તે એ કે શ્રી આત્મારામજી મહારાજના કેટલાક જીવનપ્રસંગો ઉપરથી ચિત્રકાર પાસે તે વિષયના રેખાચિત્રો દોરાવી, તે ઉપરથી બ્લેકસ બનાવરાવી કંકોત્રીની આસપાસ બ્લોકોને મૂક્યા હતા. તેમાં એક સ્થાને એવું ચિત્ર મૂકાયેલું કે શ્રીમદ્ આમારામજી મહારાજ બેઠા છે અને તેમના મોઢા આગળ એક નાનું ટેબલ પડ્યું છે, તેના પર પાનાઓ મૂકી શ્રી આત્મારામજી મહારાજ લખી રહ્યા છે.
સદ્દગત તે સમયના એક સમર્થ લેખક હતા. અને અનેક સફળ ગ્રંથના તેઓ નિર્માતા હતા એટલે ચિત્રકાર બધુએ તે પિતાની દૃષ્ટિએ કલ્પના બરાબર કરી હતી, પરંતુ તે કલપના આધુનિક દૃષ્ટિબિન્દુને ખ્યા

Page #13

શ્રી આત્મારામજી મહારાજની કેટલીક વિશિષ્ટતાઓ.
૧
ડામા
લમાં રાખીને કરાયેલી હોઇને તેમની આગળ સ્કુલ મૂકયુ હતું. આ વિષે વાત નીકળતાં શ્રીમદ્ વિજયવલ્લભસૂરિજી કે જેઓ સ્વ॰ ગુરૂદેવના અતિ નિકટ પરિચયમાં વસ્યા છે તેમણે જણાવ્યું કે આ માખત જો પૂછ્યું હત તે આ ચિત્ર મૂકવાનું ન બનત; કેમકે સ્વર્ગવાસી મહારાજ સાહેબ લખતી વખતે ટેબલ તે શુ પરંતુ કાઇ પણ વસ્તુના સહારા ( આશા ) લેતા ન હતા. મે આશ્ચર્ય પૂર્વક પૂછ્યું કે-તે તેઓશ્રી કઇ રીતે લખતા હતા એ આપ જણાવશે ? તેએ સાહેબે પ્રત્યુત્તરમાં કહ્યું કે મહારાજ સાહેબ હાથમાં પુડું રાખતા અને તેના ઉપર કાગળ રાખી તેઓ લખતા હતા. આમાં જાણવા જેવી વિશિષ્ટતા એ છે કે ડાબા હાથની સ્થિરતા એટલી બધી કે હાથને કે હાથમાં રાખેલ પુડાં કોઇ વસ્તુને-સ્ટુલના કે પગના ઢીંચણુનાસહારા લેવા પડતા ન હતે. હાથ એમ ને એમ અધર સ્થિર રહે અને તેના ઉપરના કાગળમાં અક્ષરો સુસ્પષ્ટ મેતી જેવા નીકળતા જ જાય. જરાયે ધ્રુજારી-કપ કે અક્ષરાની અવ્યવસ્થાનું નામ જ નહીં. મેં' પોતે ( શ્રીમાન્ વિજયવલ્લભસૂરિજીએ )એ પ્રમાણે લખવા બહુ પ્રયાસ કરી જોયે; પણ તે પ્રમાણે લખવાનુ નથી બની શકયું.
આચાર્ય ભગવંત શ્રી વિજયવલ્લભસૂરિજી મહારાજ પાસેથી શ્રીમદ્ આત્મારામજી મહારાજની લખવાની પદ્ધતિ વિષેની આ વાત સાંભળીને હું અને અન્ય સાંભળનારાઓ ક્ષણભર આશ્ચર્ય મુગ્ધ બની ગયા. એવી રીતે લખવું અને તે પણ બહુ સારી રીતે લખવું, મોટા મોટા વિદ્વત્તાભર્યાં ગ્રંથા એ શૈલીએ લખવા એ કાર્ય કેટલુ બધુ મુશ્કેલ છે એને ખ્યાલ વાંચકે જ કરી લ્યે.
આત્મારામજી મહારાજમાં આવી તા કેટલીએ વિશિષ્ટતાઓ હતી. અપ્રમાદિપણે વર્તવુ એ તેા એમનું ખાસ ધ્યેય હતુ. હુ ન ભુલતા હોઉં તા એક વખત શ્રીમાન વિજયવલ્લભસૂરિજી મહારાજ પાસેથી સાંભળ્યુ હતુ કે મહારાજ સાહેબ ( શ્રી આત્મારામજી મહારાજ ) કદી પણ પાછળ કાઇ વસ્તુને દીવાલ કે પાટીયાને આશ્રય લઈને બેઠા નથી; પણ જ્યારે બેસે ત્યારે પાછળ કંઇપણ-લી તનું કે પાટીયાનુ એડી ગળુ ન હેાય તે રીતે જ બેસતા હતા.
ખરેખર આવા પુરૂષાથી જ પૃથ્વી રત્નગર્ભા વદુરના વસુંધરા કહેવાય છે તે યુક્ત જ છે. નમસ્કાર હા એ શાસનપ્રભાવક વીરનરને અસ્તુ ! ૐ શાન્તિ, રાજપાળ મગનલાલ વ્હારા.

Page #14

KA-~
જિજજ ૪૪૪૪૪૪૪૪૪૪૪૪
મા ૨ વા ડ યા ત્રા
મારવાડના જૈનોનું સામાજિક જીવન SAMA, લેમુનિ શ્રી ન્યાયવિજયજી ---
मरुदेशे पंचरत्नानि कांटा भाठा च पर्वताः ।
चतुर्थी राजदंडः पंचमं वस्त्रलुंचनम् ।। મદેશમાં વિહાર કરનાર પાદવિહારી સાધુઓને અત્યારે પણ કાંટા, કાંકરા અને રેતન કટ અનુભવ થાય છે અને અવારનવાર પહાડો પણ વટાવવા પડે છે. આ જ વીસમી સદીમાં પણ ત્યાં એકલા-ચેકીદાર સિવાયન જવાય એ ઓછા આશ્ચર્યની વાત છે? સાથે ભલેને મિયાણાને એક છોકરો જ હોય પણ એની ચુકી સિવાય ન જવાય એ ચેકસ. સાથે અમને એમ પણ લાગ્યું કે અહીંની જનતા વધુ પડતી બીકણ હશે.
યાત્રા તે તીર્થોની અને તીર્થભૂમિઓની જ હોય, છતાંય મરૂદેશની જનતાને પણ થોડો ખ્યાલ કરાવી દઉં જેથી ગુજરાતના માનવીઓ જાણે તે ખરા કે અમારા સ્વધર્મીઓ કેવી સ્થિતિમાં છે. આમાં ઉદ્દેશ કેઈનીયે ટીકા કરવાને નથી.
મરૂદેશ એટલે અજ્ઞાનાંધકારને ખજાનો. આ છેલ્લા દશકામાં આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરિજી, આચાર્ય શ્રી વિજયશાન્તિસૂરિજી અને ઉપાધ્યાયજી શ્રી લલિતવિજયજી, વિદ્વાન સાહિત્યપ્રેમી મુનિરાજ શ્રી કલ્યાણવિજયજી, મુનિરાજ કમલવિજયજી આદિના પ્રયત્નથી જૈન ગુરૂકુલ, વિદ્યાલય એવં પાઠશાળા, બેડીંગ કે છાત્રાલય ચાલે છે અને જૈન સમાજમાં શિક્ષાની દીક્ષા અપાઈ રહી છે એ ખુશી થવા જેવું છે, પરંતુ હજી શિક્ષણની ઘણી આવશ્યકતા છે. બહુ જ ડાં માબાપ પોતાના બાળકોને શિક્ષણની જરૂર સમજે છે, બાકી તો છે ડું લખવા-વાંચવાનું, અને ડું મહાજની આવડયું એટલે તે બસ ઘણું ભર્યું ગયા એમ મનાય છે. જ્યાં પુરૂષવર્ગની આ દશા છે ત્યાં સ્ત્રીઓ માટે તો પૂછવું જ શું ? જનાનાકુ-લડકીકુ પઢકે કયા કરના હૈ ? આ વિચારણું ઘર કરીને બેઠી હોય ત્યાં શું થાય ? હાં કોઈ પરિશ્રમી સાધ્વીજી મહારાજે વિચરે છે અને બાળકીઓને ભણાવે છે પણ તેય લખતાં-વાંચતા નહિ; મુખ જબાની જ ભણવે છે.

Page #15

મારવાડ યાત્રા.
૨૮૩ ધાર્મિક શિક્ષણ પણ મરૂદેશમાં બહુ જ અલ્પ પ્રમાણમાં જોવાય છે. ગુજરાતમાં જ્યાં સ્થાન સ્થાન પર પાઠશાળાઓ, રાત્રિ જૈનશાળા ચાલે છે ત્યાં આખા મારવાડમાં બે પાંચ રાત્રિ જૈનશાળાઓ સારી રીતે ચાલતી હોય તોયે બસ છે. આ ધાર્મિક શિક્ષણ અને સંસ્કારના અભાવે જ મરૂદેશમાં અનેક બદીઓ-કુરિવાજો નજરે પડે છે. સદાચાર અને સારા સંસ્કારને અભાવ નજરે પડે છે. મારવાડમાં જૈન સાધુઓનો વિહાર નથી થતો એમ નથી, ભલે અલ૫ પ્રમાણમાં થાય છે પરન્તુ સાધુઓ વિચરે છે જરૂર; કિન્તુ હજીયે મરૂદેશમાં અસદાચારની બદબે જે ભરી છે એ બહુ જ શરમજનક અને દુઃખદાયક છે.
આ સાથે જ બાળલગ્ન, વૃદ્ધલગ્ન, કન્યાવિક્રય અને વરવિક્રયની ભયંકર પ્રથા ખુબ જ પ્રચલિત છે. મારવાડના જૈન સમાજના ઉદ્ધાર માટે સૌથી પ્રથમ આ કુરિવાજોને વિનાશ એ જ જરૂરી પગલું છે. ત્યાર પછી શિક્ષણ, ઉપદેશ કે વ્યાખ્યાનોની અસર થશે. આ કાય આ પ્રદેશમાં વિચરતા મુનિમહાત્માઓ ઉપાડી લે તો લાંબા સમયે જરૂર સુધારો થાય ખરો. મુનિરાજના વિહારના પ્રતાપે ગુજરાત સુધર્યું, મારવાડ પણ સુધરે જ એમાં આશ્ચર્યા કાંઈ નથી. યદિ ધર્મ ભાવના, સાચું ધાર્મિક જ્ઞાન અને ધાર્મિક સંસ્કાર આ પ્રદેશમાં આવે તે આ કુરિવાજે રહે ખરા ? આ પ્રદેશમાં ત્યાગ ભાવના બહુ જ અલ્પ જોવાય છે. સાઠ સાઠ ને સીત્તેર વર્ષના બુઢા મહાનુભવે પણ ચતુર્થ વ્રત ઉચ્ચારતાં અચકાય છે; પછી યુવાનોની તો વાત જ કયાંથી થાય? આજે ગુજરાતના સેંકડો સાધુ જૈન ધર્મની સેવા કરી રહ્યા છે. જ્યારે મરૂદેશીય સાધુઓ કેટલા છે તે તપાસે. અમને એક પૂજ્ય આચાર્ય મહારાજે કહેલું કે “મરૂદેશમાંથી સાધુ બહુ જ ઘેડ થાય છે અને થાય છે તેમાં બહુ બુદ્ધિ કે વિચારશક્તિ ભાગ્યેજ જવાય છે.” આ વાત ઘણે અંશે સાચી લાગે છે. બેશક, તેમનામાં કોઈ કઈ સારા તપસ્વી, ત્યાગી કે સેવાભાવી થઈ શકે છે. બાકી કેટલાક તે દેશજન્ય સંસ્કારોથી એટલા રૂઢ હોય છે કે આ દેશમાં જ એ સાધુઓનું નભી શકે. અમને અનુભવમાં એમ પણ લાગ્યું કે સીધા-સાદા સાધુઓની આ લેકોને પીછાણ જ નથી. લઠમાર, આડંબરી, મંત્ર, તંત્ર કે ચમત્કાર જાણનાર, ભાવ બતાવનાર કે ખુશામદીઓને આ લેક જેટલા માને છે, પૂજે છે કે સત્કારે છે એટલા સીધા-સાદા સાધુઓને નથી માનતા.
આ સાથે આહારવિહારમાં પણ ભારે વિચિત્રતા છે. બટાટા ( આલુ) તથા ડુંગળી આ પ્રદેશમાં ખૂબ જ ખવાય છે. અરે ! આઠમ ને ચોદશ જેવા

Page #16

૨૦૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
પવિત્ર દિવસે ડુંગળી અને બટાટાની સુકવણી ખવાય છે. આમાં ગેાડવાડ હજી સુધરેલ પ્રાંત છે. ત્યાં આપણા જૈનોમાં આ પ્રથા અલ્પ પ્રમાણમાં છે પરન્તુ સ્થાનકમાર્ગિમાં તે વિના અપવાદે આ પ્રથા ચાલે છે. ડુંગળી જેવી અલક્ષ્ય અને દુર્ગંધ મારતી ચીજ આટલી કેમ વપરાય છે એ સમજાતુ નથી. ખરેડી છેડયું કે બધે આ પ્રથા નજરે પડે છે. આ પ્રદેશમાં સ્થાનકમાર્ગી સાધુએ ડુંગળી, બટાટા, લસન આદિ બધાં કન્દમૂળ ખાય છે. તેએ છડેચાક-ભરખ્યાખ્યાનામાં કહે છે કે કન્દમૂળ ખાવાના કોઇ મૂલ જૈનશાસનમાં નિષેધ નથી. યદ્ધિ નિષેધ હોય તે પણ સાધુએને પાત્રે પડયુ પ્રચખાણ છે. કલ્પે છે. બીજી વનસ્પતિઓને ત્યાગ કરાવશે પણ ડુંગળીબટાટાના ત્યાગ ભાગ્યે જ કરાવશે. જૈનમદિરમાં જિનેશ્વરદેવને વંદના કરવાની બધા આપશે પરન્તુ મિથ્યાત્વી દેવા, દેવીઓ, ભૈરવ, ભવાની, મેલડી, હનુમાન, કાલી, દરગાહપીર અને પીપળા, ખીજડો પૂજવાની બાધા નહિ આપે. શુ ધર્મને નામે તુત ચાલ્યું છે ? એક દૃષ્ટાન્ત આપું.
મારવાડમાં બડી ગામ બહુ પ્રસિદ્ધ છે. સ્થાનકવાસીમાંથી બાવીસ ટોળા અને તેરાપંથ અહીંથી જુદા પડ્યા. બન્ને સોંપ્રદાયવાળા મગડીને પેાતાના ભેદ્યોની ઉત્પત્તિનું સ્થળ માને છે. અહીં લગભગ ત્રણસે ઘર આસવાલ જૈનનાં છે. માત્ર પચાસેક ઘર છેાડીને બાકી બધાય બાવીસ ટોળા ( ઢુંઢક મતના ) અને તેરાપથના અનુયાયી છે. એ સંપ્રદાયના સાધુઓએ વિલેાકનાથ જિનવરે દ્રદેવનાં દર્શન, પૂજન, વદનની બાધા બધાને આપેલી છે. હવે આપણી જ ધર્મશાળામાં એક પીપળનું ઝાડ છે. એ બધાય રાપથી અને સ્થાનકમાગી એની સ્ત્રીએ પીપળાની પૂજા કરે છે. એકેક લોટો પાણી ઢાળે છે, કંકુનાં ટીલાં કરે છે, સુતરનાં દેરા બાંધે છે. પીપળાની છાલના ટુકડો ઉખાડે છે, ફૂલ ચઢાવે છે, આમાં પાપ નહિ હોય? હિંસા નહિ થતી હોય ? આમાં આશ્રવ, સવર કે નિર્જરા હશે ? સ્થાનકવાસી સાધુએ યિદ જિનવરદેવના પૂજનમાં, વંદનમાં, દર્શનમાં પાપ, હિંસા, અધર્મ માની ત્રા કનાથનાં વંદન, પૂજન અને દર્શન અટકાવતા હોય તે આ એકાંત પાપરૂપ મિથ્યાત્વનાં પૂજન કેમ નથી અટકાવતા ? તેમજ સમ્યક્ત્વ ઉચ્ચરાવતા આ બધાની છૂટ શા માટે રખાવે છે ? શાસ્ત્રમાં છૂટ છે ખરી ?
આ સિવાય હૈાળીના રાજા ઈલાજીનું નથી કરતે ? એટલે સુધી આ મતમાં જિનમંદિરમાં ન જાય પરંતુ મંદિરની
પૂજન કયા સ્થાનકવાસી તેરાપંથી અજ્ઞાન પ્રવતે છે કે મંદિરમાંસામે કે તેની પાછળ ગમે તે

Page #17

મારવાડ યાત્રા
૨૮૫
મિથ્યાત્વદેવ હાય, ઇલાજી હાય કે પીપળા હાય તેની પૂજા,'માનતા, અર્ચના ચાલુ જ હોય ? મૂર્તિ પૂજક જેનેમાં આ પ્રથા સવધા નથી એમ નથી. પરન્તુ સ્થાનકમાર્ગીએ અને તેરાપંથીઓ કરતાં સ્મૃતિ પૂજક જેનામાં મિથ્યાત્વી દેવ-દેવી અને મિથ્યાત્વી પર્વની ઉપાસના જરૂર થાડી અલ્પ છે એમાં સ ંદેહ નથી. એટલે સ્થાનકવાસી સાધુઆએ જેને ને જિનવરેન્દ્રદેવ છેડાવ્યા, સમિકી દેવાની ઉપાસના છેડાવી અને મિથ્યાત્વી દેવાના ઉપાસકેા બનાવ્યા છે; તેનુ ભયંકર પાપ જ્ડાયુ છે. અરે એટલુ જ નહિ. કઇક જિનમદિરાને બંધ કરાવ્યા છે. જ્યારે મિથ્યાત્વ વધાર્યું છે હવે તેમના સ્થાનકમાર્ગી સપ્રદાયના શ્રાવકેાના ભાગ્યમાં જિનવરેન્દ્રની પૂર્જા છૂટી જવાથી ઉપરક્ત પૂજા જ બાકી રહી હશે એમ લાગે છે!
હમણાં એક રમુજી પણ મેધપ્રદ કિસ્સા બન્યા છે. જૈન સમાજને જાણવા ખાતર એ રજુ કરૂ છુ. એક તેરાપથી સાધુએ ( મૃદ તેના વર્તમાન અધિપતિ કાલુરામજીએ ૪) એક મંદિરમાર્ગીની પુત્રીને તેરાપંથને સમકિત પરાણે ઉચ્ચરાવ્યું. મંદિરમાં વદન, દુશન-પૂજન બંધ કરાવ્યાં અને પોતાનાં દર્શન કર્યા સિવાય ખાવું નહિ એવાં પચ્ચખાણ આપ્યાં. ઘેાડા સમય પછી પૂજજીએ વિહાર કર્યો. બાધા લેનાર માઇએ બચકું બાંધી પૂજી સાથે જ પ્રયાણ આદર્યું. એકાદ બે મુકામ તે ખાઇ તેની સાસુ આદિ ગયાં પછી ઘરવાળા કહે હવે ઘેર ચાલેા. પેલી બાઇ કહે હવે ઘેર કેવુ જવાનુ હાય ? તમે બધાંયે ભેગા મળી મને પરાણે બાધા અપાવી છે અને મેં લીધી છે કે પૂજ જીના દર્શન કર્યા સિવાય ખાવું નહિ. આ ફરિયાદ પૂજજી પાસે પહેાંચી. પૂજ જીએ બાઇને કહ્યું તું ઘેર જા. બાઇએ માધાની વિગત કહી. પૂજજી કહે એ ટુંક સમયની બાધા છે. બાઈ કહે મહારાજ માધા આપતી વખતે તમે કાંઇ ખુલાસા કર્યા ન હતા માટે એ નહિ ચાલે. અન્તે બાઇની બહુ ભક્તિ જોઈ, પાતાની હાથે ચિતરેલી પેાતાની છબી આપી ખાઈને કહ્યું આ છમીનાં દર્શન કરીને જમવું. ખાઈ બહુજ ચાલાક હતી, જેથી છબી પેાતાની પાસે રાખી લીધી અને પછી ધીમેથી કહ્યુંઃ મહારાજ થારે તા મેક્ષે જાણે કે નિશ્ચય હેને ? ઇસી ભત્રમે મેક્ષે જરૂર જાએગે કર્યું ? બસ, પછી શું પૂછવું ? તેણે કહ્યું જે મોક્ષે ગયેલા છે તેનાં દર્શનમાં પાપ અને જે ગતિને કાંઈ નિશ્ચય જ નથી એનાં, એની છષ્મીનાં દર્શન કરીને જમવું એમાં ધમ આ કાંને ન્યાય ? કહે છે આ પ્રકરણથી તેરાપથમાં ખુબ જ ખળભળાટ મચ્ચે, છબી પાછી માંગી પણુ સમાજના કેટલાક ભાગમાં અશ્રદ્ધા અને આશકાએ ઘર ઘાલ્યુ.

Page #18

૨૮૬
શ્રી આમાનંદ પ્રકાશ. આ બન્ને પ્રસંગે કન્દમૂળ–અભક્ષનું ભક્ષણ અને મિથ્યાત્વી દેવદેવીઓની ઉપાસના વધવામાં બે કારણે છે. સ્થાનકવાસી સમાજમાં જે સાધુઓ બને છે તે પ્રાયઃ સેંકડે નેવું ટકા અજૈન જાતિમાંથી બને છે. તેમાંય મુખ્ય માળી, કુંભાર, નાઈ, જાટ, અને તદ્દન અશિક્ષિત, અસંસ્કારી સમાજમાંથી સાધુ બને છે. હવે એ લોકો ગૃહસ્થપણમાં ડુંગળી આદિ ખુબ ખાતા હોય પછી એ પ્રથા સાધુપણામાં કેમ છુટે ? એટલે તેમણે પોતાની ઇન્દ્રિયોની લાલચ માટે કદમુળની છુટ રાખી છે. સાધુઓ ખાતા હોય તે ગૃહસ્થને કન્દમુળ ખાવામાં શું પાપ છે ? આ માન્યતા સ્થાનકવાસી જૈનોમાં પણ આવી છે. બેશક, તેમાં જેઓ પૂર્વાપરનો વિચાર કરે છે, ભવભીરૂ છે અને સત્યના અથી છે તેઓ જરૂર કન્દમૂળ છાડે છે પણ એવાની સંખ્યા બહુ જ અપ હોય છે. આ જોઈ મૂર્તિપૂજક જૈનમાં પણ કેટલાકને પાશ લાગે છે-લાગે છે. ત્યાંના જમણમાં પણ ડુંગળી કે બટાટા હોય છે. પછી અસર થાય તેમાં નવાઈ શું છે ? - એવું જ મિથ્યાત્વી દેવદેવીઓ અને પીપળા આદિની પૂજામાં છે. આ અજૈન સ્થાનકવાસી સાધુઓએ ગૃહસ્થપણામાં કદી વીતરાગ દેવની મૂર્તિનાં દર્શન કર્યા ન હોય, પીપળ અને ભૂતાદિનું પૂજન પણ કર્યું જ હોય. જિનેશ્વરનાં દર્શનની બાધા આપે પરંતુ મિથ્યાત્વીનું પૂજન ચાલુ જ રહે-રહેવા દ્ય છે, તેની બાધા ભાગ્યે જ આપે છે.
તેમાં આ પ્રથા મરૂદેશમાં વધારે છે. આજે ગુજરાત કાઠિયાવામાં આ દશા નથી. સ્થાનકવાસી સાધુઓ જૈન તીર્થોનાં દર્શને જાય છે. તેના શ્રાવક પણ જૈન તીર્થોમાં જઈ દર્શન, પૂજન કરે છે ત્યાં પ્રાય: ડુંગળી આદિ નથી ખાતા.
અસ્તુ, હવે મૂળ વિષય ઉપર જ આવું.
આ દેશમાં ગંદગી ઘણી. પહેરવાનાં મેલાં ગંદા કપડાં ઉપર સેવ, વડી, પાપડ સુકવે. કપડામાં પણ અશુચિ હોય, જુઓ હોય, આહારમાં ઘણીવાર વાળની લટો, છાણુના ટુકડા આવે, તેમ જ પાણી આદિ બહુ ગળવાની પણ જરૂર ન જુવે
આટલું વર્ણન કોઇના કે વિરોધથી કોઈનેય ઉતારી પાડવાની દૃષ્ટિએ નથી લખ્યું. માત્ર ટુંકમાં વસ્તુસ્થિતિ દર્શાવી છે. તેમાં યોગ્ય સુધારો કરી દરેક સાચા જૈન બને એ શુભ ભાવનાથી જ લખ્યું છે.
આવી જ રીતે આ પ્રદેશમાં કુસંપ, ઈર્ષ્યા અને અહંભાવ પણ પુષ્કળ

Page #19

福
પાંચ સકાર
晋中 ENLEE VE
અનુ॰ વિઠ્ઠલદાસ મૂ. શાહ.
T
( અનુસંધાન ગતાંક પૃષ્ઠ. ૨૫૯ થી ચાલુ )
સેવા.
જગતના સર્વ ચરાચર જીવા નિશ્ચયનયે-અમુક અપેક્ષાએ ભગવાનના
સ્વરૂપ છે અને હું સોના સેવક છું એ પવિત્ર અને સત્ય ભાવથી મનુષ્ય માત્રને ભગવાનની સેવા કરવાના અધિકાર અને સૌભાગ્ય પ્રાપ્ત થએલ છે. જેની પાસે જે કાંઇ સાધન હેાય છે તે દ્વારા તેણે હરવખત ભગવાનની યથાયેાગ્ય સેવા કરવી જોઇએ. એવું નથી કે સેવા કેવળ ધન અથવા તનથી જ થઈ શકે છે, સેવા કરવા માટે સેવાભાવથી ભરેલુ મન હોવુ જોઇએ. વળી મનુષ્ય પાતપેાતાની કર્મ સામગ્રીવડે ભગવાનની સેવા કરી શકે છે. કોઇ પણ મનુષ્યે એમ ન
છે. ગામેગામ ઘડાબન્દી, પાર્ટી, ઇર્ષા અને કલેશ ભર્યાં પડયાં છે. ચાર ઘરની વસ્તીમાં પણ બે બે ત્રણ ત્રણ ઘાડા-પર્ફોા છે. આમાં ખાસ કારણા કાંઇ જ નથી હાતાં, ઘણીવાર મિથ્યા અભિમાન-અહંભાવ અને અંગતમાન હાની, નાના મોટાના કારણે જ આ કલેશેા બને છે, એ લાકો સ્વાર્થી પશુ એવા જ. વ્યાપારમાં અને તેમાંયે વ્યાજમાં તે આ લેાકેા ગમ કરે છે. ઘણીવાર એટલા અન્યાય, અનીતિ અને અસત્યાચરણ કરે છે કે જેથી તેમના લીધે આખા જૈન ધર્મની નિંદા-અવહેલના યાય છે. તેમાં બધાય કાંઇ આવા નથી હાતા. કેટલાક તે બહુ જ ન્યાયી અને સત્ય ભાષી પણ હોય છે, કિન્તુ અહુધા ઉપર લખ્યું તેવા જ હાય છે. આ સિવાય સદ્ગુણા પણ હોય છે. દેશભિમાન, વેશાભિમાન વિગેરે વિગેરે,
એટલે આ દેશના ઉદ્ધાર માટે શિક્ષણ-ઉચ્ચ ધર્મ સંસ્કાર અને ધાર્મિક જ્ઞાનની પૂરેપૂરી આવશ્યકતા છે. જ્ઞાન બધા કુરીવાજોને અને બદીઓને નસાડી મૂકો અને સાચા જૂના બનાવશે.
આટલા પછી તીર્થાના વણૅન ઉપર જ આવુ
ચાલુ

Page #20

૨૮૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
માનવું કે મારામાં સેવા કરવાની શક્તિ અથવા લાયકાત નથી. જડ વૃક્ષ અથવા જ્ઞાન વગરના પશુ પણ પોતાના શરીર દ્વારા જગતની સેવા કરે છે તે પછી ચેતન અને વિવેકસંપન્ન મનુષ્ય સેવા કરી શકે એમાં શું આશ્ચર્ય ? સેવાની ભાવના હોવી જોઈએ. અમુક અપેક્ષાએ પુત્ર માતા-પિતારૂપી ભગવાનની, માતાપિતા પુત્રરૂપી ભગવાનની, શિષ્ય ગુરૂરૂપી ભગવાનની, ગુરૂ શિષ્યરૂપી ભગવા નની, પત્ની પતિરૂપી ભગવાનની, પતિ પત્નીરૂપી ભગવાનની, પ્રજા રાજારૂપી ભગવાનની, રાજા પ્રજારૂપી ભગવાનની, વેપારી ગ્રાહકરૂપી ભગવાનની, ડોકટર રાગીરૂપી ભગવાનની, વકીલ અસીલરૂપી ભગવાનની, નેકર શેઠરૂપી ભગવાનની, શેઠ નોકરરૂપી ભગવાનની, સો લોકો પોતપોતાના નિસ્વાર્થવિહિત કર્મોદ્વારા સર્વત્ર સઘળે વખત સર્વ પ્રકારની સેવા કરી શકે છે.
સાચા સેવકના હૃદયમાં કેવળ એક જ ભાવના કામ કરે છે કે હું કોઈ પણ પ્રકારે વધારેમાં વધારે અને ઉપગી સેવા કરી શકું. તેને સેવા કરવામાં એ વિલક્ષણ સંતોષ અને મહાન સુખ મળે છે કે તે સેવા છોડીને બીજી કોઈપણ વસ્તુની ઇચ્છા નથી કરતા. ઈચ્છા તો દૂર રહી, પણ અનિચ્છાથી અનાયાસે મળી જાય તે પણ તે ગ્રહણ નથી કરતો. તેની નજરમાં સાંસારિક વિનાશી વસ્તુઓની કશી કિંમત નથી હોતી. એટલું જ નહિ પણ જે દુર્લભ મુક્તિને માટે મોટા ત્યાગી તપસ્વી મહાત્માઓ હંમેશાં મહે નત કર્યા કરે છે અને કઠોર સાધનાઓ કર્યા કરે છે તેને પણ ભક્ત સેવક ભગવત્ સેવાની પાસે તુચ્છ ગણે છે. કપિલ કહે છે કે હું મારા એ સેવકોને સાલય, સાઈિ, સામીપ્ય, સારૂપ્ય અને એકત્વરૂપ મુક્તિ આપવા ઈચ્છું છું પરંતુ તે મારો સેવક મારી સેવા છોડીને તે વસ્તુ સ્વીકારવા નથી માગતે.
તેના મનમાં એક જ ભાવના ઉઠે છે કે જરૂર મારી સેવામાં કંઇક ત્રુટી હોવી જોઈએ. હું સેવાને બદલે ચાહતે હઈશ અથવા સેવાથી ગભરાતે હઈશ જેથી મુક્તિરૂપી ઐશ્વર્ય નથી પામી શક્તો. એવી અવસ્થામાં ભક્ત સેવક વધારે સંકોચાય છે અને તેનો એ સંકેચરૂપી અગ્નિ તેના સેવારૂપી સુવર્ણ ને વધારે ઉજજવળ, શુદ્ધ અને મૂલ્યવાન બનાવે છે, એટલી વાત ધ્યાનમાં રહેવી જોઈએ કે જેમ જેમ સેવાથી મળનાર ફળનો સેવક ત્યાગ કરે છે તેમ તેમ તેની સેવા વધારે ને વધારે કાન્તિવાળી થાય છે. ત્યાગ જ સેવાને જીવનાધાર છે.

Page #21

[૨૮૯
પાંચ સકાર-સેવા. જે સેવામાં ત્યાગ નથી હોતો તે સેવાનું જીવન શૂન્ય, કંગાળ છે; તે સેવા જ નથી.
સેવા કરવાની ઈચ્છા સૌ કોઈમાં હોવી જોઈએ અને પ્રત્યેક સેવા કરવાની ઈચ્છા રાખનાર પુરૂષ સ્વાર્થથી સર્વથા અલગ રહેવો જોઈએ. સેવાને જ પરમ સ્વાર્થ સમજવું જોઈએ. બીજો કોઈ પણ પ્રકારનો સ્વાર્થ સેવામાં કલંકરૂપ છે. સ્વાથી મનુષ્ય સાચી સેવા કદીપણ નથી કરી શકતા. તે તો પિતાના સ્વાર્થની સિદ્ધિ દેખતા હોય છે ત્યાં જ સેવાનો સ્વાંગ ધારણ કરે છે અને તે પણ જ્યાં સુધી સ્વાર્થસિદ્ધિની સંભાવના હોય છે ત્યાં સુધી જ. તેને સેવાની પરવા નથી હોતી, સ્વાર્થની જ હોય છે. એટલા માટે રવાથી મનુષ્ય સેવા નથી કરી શકતો.
સાચા સેવકને સેવા કરવામાં ડગલે ને પગલે આનંદ જ મળે છે. તે સમજે છે કે એનાથી મારા પ્રિયતમ આત્માને સુખ મળે છે અને પ્રિયતમના સુખને જ પોતાનું પરમ સુખ માનનાર એ પ્રેમી સેવક પ્રિયતમને સુખ આપવા ખાતર પોતાની ઉપર આવી પડનાર ભયાનકમાં ભયાનક કષ્ટની પરવા નથી કરતો ઊલટું તે તો એ વિપત્તિને સુખ માનીને તેને માથે ચડાવે છે, હૃદયમાં લગાડે છે. તેનો એ નિશ્ચય હોય છે કે જે કષ્ટ મારા પ્રિયતમના સુખનું સાધન છે તે જ વસ્તુતઃ મારે માટે સુખની સામગ્રી છે. એવી ભાવનાથી સંસારમાં જોવામાં આવે છે કે લોકો પોતાના પ્રિયતમ વિષયની ખાતર હસતે મેઢે પ્રાણના બલિદાન આપે છે. ભયંકર મૃત્યુને ભેટતી વખતે પણ તે સંતોષ અને આનંદ સાથે મરે છે અને પિતાની સાચી ભાવના અને મધુર મસ્તીની સુવાસથી બધાને મુગ્ધ કરે છે. એ પ્રિયતમ વિષય જુદી જુદી સ્થિતિ, રૂચિ અને ભાવના અનુસાર જુદે જુદે હોય છે. કોઈને એ પ્રિયતમ વિષય ભગવાન હોય છે, કેઈને ધર્મ, કોઈને દેશ, કોઈને ગરીબ જનતા અને કોઈને કોઈ વ્યક્તિ વિશેષ. એવા મૃત્યુની તે લોક ચાહના કર્યા કરે છે અને તેને જ પિતાનું સૌભાગ્ય સમજે છે. તેને પોતાના એ મનવાંછિત મતમાં એટલે આનંદ મળે છે કે જ્યાં સાધારણ લોકે મૃત્યુનું નામ સાંભળીને કંપી ઊઠે છે ત્યાં તે હર્ષથી નાચવા લાગે છે અને આનંદની અધિકતાથી તેના શરીરમાં લોહી વધવા લાગે છે. એક વાત જરૂર ધ્યાનમાં રાખવી જોઈએ કે એમાંથી કોઈ પણ નિમિત્તને લઈને જે મૃત્યુ થાય છે તે સૌથી ઉંચી, નિદેવ અને ભવિષ્યમાં કલ્યાણકારી શુભ ગતિ આપનાર

Page #22

૨૯૦
શ્રી આત્માનઢ પ્રકાશ
થાય છે. જ્યાં રાગદ્વેષ, વૈરિવરાધ તથા રાષદોષથી હૃદય ભરેલું રહે છે ત્યાં તેનુ' ફળ પણ તેવુ જ હાય છે.
જે લેાકેા મલે મેળવવાની ઇચ્છાથી સેવા કરે છે અને સેવા કરીને એને બદલેા ઇચ્છે છે તેની સેવા પણ સાચી સેવા નથી ગણાતી. એ તે મનારથ સિદ્ધિનુ એક સાધન છે. જે માણસ ઘેાડી સેવાના બદલામાં મેટું ફળ ઇચ્છે છે તે સેવાનું મહત્ત્વ ઘટાડે છે. એવી સેવા કરવી જોઇએ કે જેનાથી સેવા કરવાની શક્તિમાં ખૂખ વધારા થાય. પ્રતિક્ષણે સેવાના ફળની ઇચ્છા કરનાર્ મનુષ્ય સૈન્યની આવશ્યકતા ભૂલી જાય છે. તે પેાતાની આવશ્યકતા પૂરી કરવામાં રાકાઇ જાય છે. કેઇ વખત તે એની સેવા સેવ્યને દુઃખ અને નુકશાન ઉપજાવનારી થઈ પડે છે જેનું પરિણામ સેવા કરનારને માટે પણ ખરાબ જ હાય છે.
સેવા તે એ જ છે કે જેમાં સેન્યની નિર્દેષ ઇા અથવા રૂચિનુ અનુસરણ હાય, પેાતાની ઇચ્છાનું નહિ. માલીક એક વસ્તુ ઇચ્છે અને આપણે કંઇ બીજું કરીએ અને તેને સેવા માનીએ તે તે સેવા નથી ગણાતી. જે સેવક સ્વામીને સકેચમાં નાંખીને પેાતાનું હિત સાધવા ઇચ્છે છે તેની બુદ્ધિ અત્યંત નીચ હેાય છે. સેવકનુ કલ્યાણ તે સુખને સઘળેા લાભ છેડીને કેવળ સ્વામીની રૂચિને અનુકૂળ સેવા કરવામાં જ રહેલું છે, અને જે સેવક સ્વામીની આજ્ઞા સાંભળીને તે પ્રમાણે ન કરતાં તેને ગમે તેમ જવાબ આપે છે તે સેવકને જોઈને લજ્જા પણ શરમાઇ જાય છે.
ભરતજી સાચા સેવક હતા. તેમણે રામચંદ્રની ઇછાને માથે ચઢાવી અને વિયેાગના અસહ્ય અગ્નિમાં ચૌદ વર્ષ સુધી ખળવાનું સ્વીકારી લીધુ અને રામચંદ્રની રૂચિને અનુકૂળ વર્તન કર્યું. તેથી કરીને સેવા તે એ જ છે કે જે સ્વામીને-સેન્યને અનુકૂળ હાય, પરંતુ એને અથ એવા નથી કે રાગીની સેવા કરનાર સેવક રાગીની ભ્રાન્ત રૂચિની ખાતર કુપથ્ય આપીને તેને મારી નાખે. એ દૃષ્ટિએ સાચી સેવા એ જ છે કે જેમાં સૈન્યનુ હિત રહેલુ હાય છે અને પરિણામે તેને સુખ મળે છે, એવી સેવાથી સેવકને તે સુખ મળે જ છે. કેટલીક વખત ા સૈન્યના હિતની પ્રબળ ઈચ્છાને લઇને ખળાત્કારથી તેનાથી ઊલ્ટું આચરણ કરીને તેની સેવા કરવામાં આવે છે.
સેવક હંમેશાં સાવધાન હોય છે. તે એવું કોઇ પણ કામ નથી કરતા કે જેનાથી સેવ્યને કાંઇ નુકશાન થાય અથવા પરિણામે એને દુ:ખ થાય. સાચા

Page #23

પાંચ સકાર-સેવા. સેવકની દૃષ્ટિ પણ એવી નિર્મળ થઈ જાય છે કે તેને પરિણામનું સાચું દશ્ય ઘણે ભાગે દેખાય છે. જ્યાં રાગ, દ્વેષ, સ્વાર્થ, અભિમાન અને ફળની કામના વગેરે દેષ હોય છે ત્યાં દૃષ્ટિ સાચું નથી દેખાતી. સાચા સેવકમાં એ દોષોને અભાવ રહે છે. જેથી કરીને તેની દૃષ્ટિ અનાવૃત હોવાને લઈને યથાર્થ જોઈ શકે છે.
સા સેવક નિષ્કામ તેમજ નિરભિમાન બનીને જ સેવા કરે છે. તે જેની સેવા કરે છે તેના ઉપર પિતાને કશે અધિકાર નથી માનતે. તેની દ્વારા તેને ધન્યવાદ પ્રાપ્ત કરવાની કે કૃતજ્ઞતા મેળવવાની તેને કશી જરૂર નથી લાગતી. તે તો તેને પિતાની સેવાની વાત જાણવા પણ નથી દેતે. જે એવી સ્થિતિ નથી રહેતી અને પિતાની કરેલી સેવા પ્રકટ થઈ જાય છે તો તે વિનમ્રભાવે એમજ કહે છે કે ભગવાને તમને પ્રારબ્ધવશાત મળનાર સુખને મને નિમિત્ત બનાવ્યું એ મારા પર તેની કૃપા છે અને આપ ભગવાનની પ્રેરણાથી થએલી મારી ચેષ્ટાઓને આપની સેવા સમજ્યા અને તેને સ્વીકાર કર્યો તે માટે હું આપને આભારી છું. તે માત્ર આમ બોલે છે એમ નથી હોતું પણ એમ માનતો જ હોય છે.
- સાચે સેવક તે સેવા કરીને કદી પણ એમ નથી કહેતે કે મેં આપની કશી સેવા કરી છે, કેમકે સાચી સેવા આપણું સુખ ખાતર જ હોય છે જે સેવા કરતી વખતે જ સેવકને મળી રહે છે. તે કોઈ બીજાને ઉપકૃત કરવા માટે સેવા ધર્મને સ્વીકાર નથી કરતો. પિતાના સુખને માટે પાલન કરેલ સેવાધમ સ્વાભાવિક રીતે જ બીજાને સુખ આપનાર હોય છે. સેવા કરનાર પોતાનું કે પરાયું નથી જોતો. તે તે જીવમાત્રની સેવા કરવી તે જ પોતાનો ધર્મ છે એમ માને છે. જ્યાં સેવાની આવશ્યકતા જણાય છે ત્યાં તે પિતાની પાસે જે કાંઈ સાધન હોય છે તેની દ્વારા સેવા કરવા લાગે છે. તે એમ પણ નથી જેતે કે મારાથી શી સેવા થશે ? તેને તો પોતાની શક્તિ પ્રમાણે સેવા કરવામાં જ આનંદ થાય છે. તે હિસાબ કરવામાં પોતાનો સમય નથી ગુમાવતો, પરંતુ તે એવું પણ નથી કરતો કે પિતાની સેવા દેખાડવા માટે કઈ મોટી અથવા સારી સેવા કરનારની વચ્ચે પડીને પોતાની ક્ષુદ્ર ચેષ્ટાથી તેને હરકત પહોંચાડે છે. સહાયક થઈ શકાય તે થાય છે, બાધક તે નથી જ થત; કેમકે તેને તે સેવા કરવી છે, સેવક કહેવડાવવાને મોહ નથી. એવી સ્થિતિમાં તે જ્યાં પિતાની સેવાની આવશ્યકતા હોય છે ત્યાં જ તે લગાડે છે અને એમાં જ પિતાની સેવાની સાર્થકતા સમજે છે,

Page #24

૯૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
*
સેવા કર્યા પછી પિરણામની અનુકૂળતા-પ્રતિકૂળતા જોઇને સેવક હ– શેકમાં નથી દુખી જતેા. તે ઈચ્છે છે કે ફળ સારૂ હાય, પરંતુ તે પેાતાના હાથની વાત નથી એમ માનીને સતેષ ધરે છે. આપણે એક રાગીની સેવા કરી, તે સારે। થઈ જાય તે અત્યંત આનંદની વાત, પરંતુ આપણા અનેક પ્રયત્ન છતાં તે મરી ગયે તે તેવી સ્થિતિમાં પેાતાની સેવા ફાગઢ ગઈ એમ જાણીને ક્ષેાભ ન કરવા જોઇએ. જો કે સફળતામાં હર્ષ અને વિલતામાં વિષાદ થાય તે અજ્ઞાનને લઇને સ્વાભાવિક ગણાય છે, પરંતુ સાચી સેવામાં એવા હર્ષ–શાકને સ્થાન નથી. વસ્તુતઃ સેવકને સેવાના કાર્યમાંથી પુરસદ જ નથી મળતી કે તે અનુકૂળ-પ્રતિકૂળ પરિણામના હર્ષ-શેક કરે. એને સેવા કરવામાં જ આનદ છે અને સેવા ન કરવામાં જ શેક છે, સેવા કદીપણુ ફેાકટ નથી જતી. સેવા કરતી વખતે સાચા સેવકને આનંદ જ મળે છે, એવું પણ ન માનવુ જોઇએ કે આપણે જે મનુષ્યની સેવા કરી તે સેવાને ચેાગ્ય ન હતા, એમ માનવાથી પશ્ચાત્તાપ થાય છે જેને લઈને ઉત્સાહમાં ઉણપ આવે છે. એમજ ધારવું જોઇએ કે સૌ ભગવાનસ્વરૂપ એથી કરીને સૌ આપણી સેવાને પાત્ર છે. આપણે તે આપણી શક્તિ અનુસાર કેાઇની પણ સેવા કરવામાં આપણું અહેાભાગ્ય માનવુ જોઇએ. પરમ સેવા તે એ છે કે જેના દ્વારા મનુષ્ય વિષયાના જ નળથી છૂટીને શ્રી ભગવાન તરફ લાગી જાય છે. પહેલાં મનુષ્યે એવી સેવા કરવાને લાયક બનવું જોઇએ અને પછી પેાતાના આચરણ, સ્વભાવ, વર્તન, પ્રેમ અને ચેષ્ટાદ્વારા જગના જીવાને ભગવાન સન્મુખ કરવા જોઇએ. એટલુ યાદ રાખવુ જોઇએ કે ભગવત્પ્રાપ્તિમાં જ દુ:ખાની હુંમેશને માટે નિવૃત્તિ હાય છે અને નિત્ય નિવિકાર સનાતન પરમ સુખની પ્રાપ્તિ હેાય છે. એ જ જીવનનુ' પરમ ધ્યેય છે. એ ધ્યેયની પ્રાપ્તિમાં જે સહાયક અને છે તે જ પરમ સેવા કરે છે.
ચાલુ.

Page #25

વર્તમાન સમાચાર. શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા ભાવનગરના ૪૦ મો વાર્ષિક મહોત્સવ.
સભાની વર્ષગાંઠનો મંગળમય દિવસ જેઠ સુદ ૭ અને પ્રાતઃસ્મરણીય શ્રી વિજ્યાનંદસૂરીશ્વરજી ( આમારામજી) મહારાજની જેઠ સુદ ૮ ના રોજ સભાએ ઉજવેલ જયંતિ.
આ સભાને ચાલીશમું વર્ષ પૂરું થઈ જેઠ શુદ 9 ના રોજ એકતાલીસમું વર્ષ બેસતું હોવાથી દર વર્ષ મુજબના કાર્યક્રમ અને ધોરણ અનુસાર નીચે મુજબ ધાર્મિક કાર્યો કરવામાં આવ્યા હતા,
૧ જેઠ સુદ ૭ શનીવારના રોજ આ સભાના મકાન ( આત્માનંદ ભવન ) ને ધ્વજાતરણ વગેરેથી શણગારી સવારના આઠવાગે પ્રથમ પ્રાતઃસ્મરણીય શ્રી વિજયાનંદસૂરીશ્વરજી (આત્મારામજી) મહારાજની છબી પધરાવી સભાસદોએ પૂજન કર્યું હતું. ત્યારબાદ કલાક પછી નવ વાગે સભાના મકાનમાં પ્રભુ પધરાવી આચાર્ય શ્રીમદ્ વિજયવલ્લભસૂરિ મહારાજ શ્રી પંચતીર્થની પૂજા ભણાવવામાં આવી હતી. ત્યારબાદ વોરા હઠીસંગભાઇ ઝવેરચંદ નરથી સભાસદોનું સ્વામીવાત્સલય કરવામાં આવ્યું હતું.
તે જ દિવસે સાંજે ક. ૫-૩૦ ની દેનમાં દરવર્ષ મુજબ પ્રાતઃ સ્મરણીય આચાર્ય શ્રીમદ્ વિજયાનંદ સુરીશ્વરજી ( આત્મારામજી મહારાજશ્રી જયંતિ જેઠ સુદ ૮ રવિ વારના રોજ ઉજવવાની હોઈ શ્રી સિદ્ધાચલજી ( પાલીતાણા ) શુમારે સાઠ સભાસદ બંધુઓ ગયા હતા
૨ જેઠ સુદ ૮ રવિવારના દિવસે શ્રી સિદ્ધાચળજી ઉપર શ્રી આદીશ્વર પ્રભુના મંદિરના ચોકમાં શ્રી નવા પ્રકારી પૂજ બહુ જ આનં૬ અને ઉત્સાહપૂર્વક ભણાવવામાં આવી હતી, તથા દેવગુરૂની આંગી રચવામાં આવી હતી અને બપોરના સ્વામીવાત્સલ્ય કરવામાં આવ્યું હતું. એ રીતે દેવભક્તિ તથા ગુરૂભક્તિ કરવામાં આવી હતી,
સ્વીકાર અને સમાલોચના. ૧ શ્રી બહત જીવનપ્રભા તથા આત્મોન્નતિ વચનામૃતો:-આચાર્ય શ્રી વિજય કેશરસૂરીશ્વરનું જીવનવૃતાંત વિસ્તારપૂર્વક ઉપાધ્યાયજી હાલના આચાર્ય) શ્રી દેવવિજયજી મહા રાજે લખેલું આ બુકમાં આપવામાં આવેલ છે. આ જીવનવૃતાંત તેમના જીવનપર્યત પરિચિત ગુરૂભાઈને હાથે જ લખાયેલ હોવાથી તેમજ તે મહાપુરૂષ પણ યોગાભ્યાસી અને વિદ્વાન
થી અનુમોદનીય અને તે સ્વાભાવિક છે. પાછળ આચાર્ય મહારાજના અનુભવિત વચનામૃતો આપેલા છે જે મનનીય છે. ચરિત્ર મનનપૂર્વક વાંચવા જેવું છે. કિંમત રૂા. ૧-૮-૦
૨ પૈગદષ્ટિ રસમ્રચય ( ભાષાંતર ) મૂળ સાથે આ બુકમાં પ્રગટ થયેલ છે. લેખક મહોપાધ્યાય શ્રી દેવવિજયજી મહારાજ છે. લેખ સરલ અને સાદી ગુજરાતી ભાષામાં હોવાથી વાંચકને સહજ સમજાય તેવું છે. કિંમત રૂા. ૧-૪-૦ બંને બુકે પ્રસિદ્ધકર્તા-શ્રી વિજયકમબંશર ગ્રંથમાળા તરફથી શાહ હીરાચંદ મગનલાલ-ખંભાત.

Page #26

૨૯૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. - ૩ પૂર્વસૂરિ સંગ્રહિત મહાભારત તવસાર અને વ્યાખ્યાન વિવિધ વિષય ગ્રંથ:–સંશોધક અનુયોગાચાર્ય ૫. શ્રી પ્રીતિવિજયજી ગણિવર. પૂર્વસૂરિ સંગ્રહિત હસ્તલિખિત પ્રત ઉપરથી સંશોધન કરી પ્રગટ કરવામાં આવેલ છે. વ્યાખ્યાન કરનાર મુનિરાજ અને વક્તાઓને ખાસ ઉપયોગી આ ગ્રંથ છે. વેરાગ્યમયી આ ગ્રંથ હોવાથી પણ વાંચવા જેવો છે. પ્રકાશક શાહ ડાહ્યાભાઈ મહેકમલાલ પાંજરાપોળ-અમદાવાદ.
૪ સ્નાત્ર પૂજા:-- સંગ્રાહક શ્રી અનોપચંદજી મહારાજ શ્રી દેવચંદજીકૃત વિધિ સહિત સ્નાત્ર પૂજા આ બુકમાં છપાવવામાં આવેલ છે. ભાષા હિંદી હોવાથી મારવાડ, મેવાડ વિગેરે માટે ખાસ ઉપયોગી છે. પ્રકાશક શ્રી વિઠ્ઠ માન જ્ઞાનમંદિર ઉદેપુર. કિંમત રૂા. ૦–૧–૩
૫ શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય:-(૨૮ મો વાર્ષિક રિપોર્ટ ) પ્રસિદ્ધકર્તા સેક્રેટરીઓ:-મોતીચંદ ગિરધરલાલ કાપડિયા તથા ચંદુલાલ સારાભાઈ મોદી. વિસ્તારપૂર્વક રિપાટ આવક જાવક ખર્ચ, વિદ્યાર્થીઓની કાર્યવાહી, અભ્યાસ વિગેરે આપવામાં આવેલ છે. મુંબઇ ઇલાકામાં ઉચ્ચ કેળવણી જૈન વિદ્યાર્થીઓને લેવા માટે એક જ સંસ્થા છે અને તેનું પરિણામ સારું દેખાતું હોવા છતાં તેની સંપૂર્ણ આવશ્યકતા પૂરી થતી નથી. જૈન સમાજે તેની તમામ જરૂરીયાત પુરી પાડવાની જરૂર છે. અમે તેની ઉન્નતિ ઇચ્છીએ છીએ.
૬ આહુત જીવન જ્યોતિ ( ચાથી કિરણાવલી) સચિત્ર –પ્રોજક અને સંપાદક પ્રે. હીરાલાલ રસિકદાસ કાપડિયા એમ. એ. પ્રકાશક આખુશી જીવનલાલ પનાલાલ. કિ મત સાત આના. ઉત્તરોત્તર ચડીયાતી થતી જતી આ ચાથી કિરણાલી અમોને અભિપ્રાય માટે ભેટ મળેલ છે. તે ચલાવવાની શરૂઆત બાબુ શ્રી પનાલાલ પી. જૈન હાઈકલમાં પાળ પુસ્તક તરીકે શિખવવાની શરૂઆત થઈ ચુકી છે. આવી સીરીઝ (પાક્ય પુસ્તક માટે) શાળાઓને ઉપયોગી થાય તેની જે જરૂર હતી તે પ્રકાશક મહાશયે પોતાના ખર્ચથી વિદ્વાન સંપાદક પાસે તૈયાર કરાવી તેની શરૂઆત કરાવી તે તો આવકારદાયક છે. એક વસ્તુને મૂળથી શરૂઆત કરવી તે કઠિન કાર્ય છે, પરંતુ તે વસ્તુ અનેક બુદ્ધિગમ્ય વિચારક અને તેના નિષ્ણાતની સૂચના અભિપ્રાયાવડે તે સમાજ ઉપયોગી બને છે. એટલા માટે દરેક કિરણાલીના માટે આવેલ સુચના અભિપ્રાય પણ પ્રકટ થવાની જરૂર અમો ધારીયે છીયે. પ્રકટ થયા પછી અભિપ્રાય અપાય છે, પરંતુ પ્રકટ થતાં પહેલાં છે જે સચનાઓ સંપાદક મહારાવને મળેલ હશે તે પ્રમાણે જ ઘણે ભાગે તે તે કિરણાવલી પ્રગટ થતી હોય તે સ્વાભાવિક છે. કિંમત સાત આને કંઇ વિશેષ છે. કાગળ અને છાપકામ જોઈએ તેવું સુંદર છે.
૭ શ્રી સુરત ધરમચંદ ઉદયચંદ જૈન જીર્ણોદ્ધાર ફડ– સં. ૧૯૮૮-૮૯-૯૦-૯૧ સુધીનો રિપોર્ટ હિસાબ. પ્રકાશક શેઠ જીવણચંદ ધરમચંદ ઝવેરી. તેત્રીશ વર્ષથી આ ખાતું વ્યવસ્થિત રીતે ચાલે છે અને તેના કાર્યવાહક રિપોર્ટ પ્રકટ કરે છે જેથી ઘણી મોટી રકમનો જીર્ણોદ્ધારખાતે તેનો સદ્વ્યય થાય છે. હિસાબ પણ રીતસર છે. આ ખાતું વિશેષ પ્રમાણમાં તે રીતે સદ્વ્યય કરે તેમ ઈચ્છીએ છીએ.

Page #27

# શ્રી પાર્શ્વનાથાય નમઃ | શ્રી જૈન આમાનંદ સભા-ભાવનગરનો
રિપોર્ટ
(સં. ૧૯૯૧ ના કાર્તિક સુદ ૧ થી ૧૯૯૧ ને આસો વદિ ૦)) સુધી)
[ ૩૯મા વર્ષના | ગયા વર્ષનો આ રિપોર્ટ આપની સમક્ષ રજુ કરતાં અમને આનંદ થાય છે કે જે ગયા ફાગણ વદી ૨ મંગળવાર તા. ૧૦-૩-૧૯૩૬ ની મળેલી જનરલ મીટીંગમાં આવતા વર્ષના બઝેટ વગેરે સાથે પસાર થયેલ છે. જે મહાન પરિવર્તન કાલમાંથી અત્યારે ભારતવર્ષની પ્રવન પસાર થઈ રહી છે, થાય છે તેની થોડીઘણી અસર આપણી સમાજને (આપણને સૌને ) પણ થયા વગર રહી નથી. આમ છતાં પ્રગતિના પંથે જવાનો રસ્તો એ જ છે કે આપણી સમારે અત્યારે મુખ્યત્વે જૈન સાહિત્ય પ્રચાર ( જ્ઞાનોદ્વાર ) અને ધાર્મિક વ્યવહારિક બંને પ્રકારની કેળવણીના કાર્યો પ્રથમ હાથ ધરવા જોઈએ. આવી સંસ્થાઓનું તો મુખ્ય કર્તવય પણ તે જ હોવું જોઇએ. આ સભાએ ગુરૂભકિત સાથે ૩૮ વર્ષ માં નવાં પ્રગતિના શું શું કાર્યો કર્યા છે, તેની હકીકત આગલા રિપોર્ટોમાં જણાવેલ છે ત્યારે અહિં તો ગયા વર્ષમાં તેના ઉદેશ સાચવી કાર્ય કરતાં આ સભા કેટલી વિશેષ પ્રગતિમાન થઈ તે જ હકીકત સંક્ષિપ્તમાં આપની સમક્ષ રજુ કરીએ છીએ.
ઉદ્દેશ અને હેતુ-આ સભાનું સ્થાપન સં ૧૯૫ર ના બીજા જેઠ સુદ ૨ ના રોજ સ્વર્ગવાસી ગુફરાજ શ્રી વિજયાનંદસૂરીશ્વરજી મહારાજના નામસ્મરણાર્થે–ગુરૂભક્તિ નિમિત્તે કરવામાં આવ્યું છે.
ઉદેશ-જૈન બંધુઓ ધમ સંબંધી ઉચ્ચ જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરે તેવા ઉપાય યોજવા, ધાર્મિક અને વ્યવહારિક કેળવણીની વૃદ્ધિ માટે યથાશક્તિ પ્રયાસ કરવા, જૈન ધર્મના અત્યુપયોગી

Page #28

ગ્રંથ, આગમે, મૂળ, ટીકા, અવચૂરિ તેમજ ભાષાંતરના પ્રગટ કરી ભેટ, ઓછા મૂલે કે મુદ્દલ કિંમતે આપી જ્ઞાનનો બહોળો ફેલાવો ( સાહિત્યપ્રચાર ) કરી જેન સાહિત્યની અભિવૃદ્ધિ તથા સેવા કરવા, એક જૈન વિવિધ સાહિત્યનું જ્ઞાનમંદિર કરવા અને તેનાથી દરેકને લાભ સર્વરીતે આપવા, કી (મફત) વાંચનાલય, લાઈબ્રેરીથી જનસમાજને વાંચન પૂરું પાડવા અને અન્ય જેન લાઈબ્રેરીને યથાશક્તિ સહાય કરવા વગેરે અને એવા બીજા જેને શાસનની સેવાના દરેક કાર્યોમાં યથાશક્તિ ઉદ્યમ કરી સ્વપરજ્ઞાનવૃદ્ધિ કરવા વિગેરેથી આત્મોન્નતિ કરવાનો છે.
બંધારણ–પેટ્રન સાહેબ, પહેલા વર્ગના લાઇફ મેમ્બરે, બીજા વર્ગના લાઈફ મેમ્બરે અને વાર્ષિક મેબે ચાર પ્રકારનું છે. અને સભાસદ બંધુઓના હક, ફરજ અને સભા તરફથી મળતો આર્થિક, વ્યવહારિક, ધાર્મિક લાભ આ રીપોર્ટમાં સંક્ષિપ્તમાં આપવામાં આવેલ છે અને તેના લગતા ધારાધોરણ તેમ જ સભાની કાર્ય વ્યવસ્થા વિગેરેને લગતા ધારા, તેમ જ તેમાં જે છેલ્લી જનરલ મીટીંગમાં સુધારાવધારો થયેલ છે તે સાથે જુદી બુકમાં છપાવવામાં આવેલ છે.
જનરલ કમીટી–કુલ સભાસદો.
( તેમાં દિવસાનદિવસ થતી જતી વૃદ્ધિ. ) આ સભામાં ચાર વર્ગમાં થઈ સ. ૧૯૯૦ની આખર સુધી કુલ ૩૭૮ સભાસદો હતા. તેમાં સં. ૧૯૯૧ ના આ વદિ ૦)) સુધીમાં (પાંચ સભ્યોનો સ્વર્ગવાસ થયો, ફી નહિ આપવાથી બે સભ્યો કમી થયા અને દસ સભ્યો નવા વધ્યા જેમાં ટ્રિન સાહેબ ૨, પહેલા વર્ગના લાઈફ મેમ્બરો ૧૧૦, બીજા વર્ગના લાઇફ મેમ્બરો ૩૩૩, વાર્ષિક મેમ્બરો ૧૯, બીજા વર્ગના વાર્ષિક મેમ્બરો છે અને *ત્રીજા વર્ગના લાઇફ મેમ્બરે ૧૨) કુલ મળી ૩૮૧ સભાસદો છે. જેમાં અહિંના ૧૨૫ તેમ જ બહારગામના ૨૫ ૬ છે. જેઓ શ્રીમતે, આગેવાનો, વિદ્યાને અને સાથે કેટલાક ગામના શહેરની પાઠશાળા, કન્યાશાળા. પુસ્તકાલય, જ્ઞાનભંડાર તે ગામના શ્રી સંધ અને સશીલ બહેનો પણ છે, જે સભાની મહત્વતામાં વધારો કરે છે. આ સિવાય પેટ્રન સાહેબ અને કેટલાક નવા સભાસદો આ સાલમાં વધ્યા છે. તેની હકીકત હવે પછીના રિપાટ માં આવશે. નવા થતાં સભાસદોના નામો તે વખતે જ શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ માસિકમાં પ્રકટ કરવામાં આવે છે.
અમારે આનંદપૂર્વક જણાવવું જોઈએ અત્યાર સુધીમાં આ સભાના સભાસદોને સભા તરફથી પ્રગટ થયેલા ગ્રંથે વિવિધ સાહિત્યના પ્રથમથી જ અનેક સંખ્યામાં કુલ હજારો રૂપીયાની કિંમતના ધારા પ્રમાણે ભેટ આપવામાં આવેલ છે, જે પ્રમાણે કોઈપણું સંસ્થા આપી શકેલ નથી. સભાએ ઉદાર ભાવનાથી સભાસદોને ગ્રંથ ભટ આપવાનું આ કાર્ય રાખેલ છે તે કાર્ય કાયમ શરૂ જ છે.
કેટલાક વખતથી ત્રીજ વર્ગના લાઇફ મેમ્બર અને બીજા વર્ગના વાર્ષિક મેમ્બરોને વર્ગ સભાએ કમી કરેલ છે.

Page #29

મેનેજીગ કમીટી. (સંવત ૧૯૯૨ ના ફાગણ વદ ૨ મંગળવારના રોજ નવી નિમાયેલ છે તે.)
પ્રમુખ. શેઠ શ્રી ગુલાબચંદ આણંદજી.
ઉપપ્રમુખ. ૧ સંઘવી નાનચંદ કુંવરજી. ૨ શાહ દામોદરદાસ દયાળજી.
સેક્રેટરીએ. ૧ ગાંધી વલ્લભદાસ ત્રિભુવનદાસ. ૨. શેઠ હરજીવનદાસ દીપચંદ.
ટ્રેઝરર. શેઠ અમૃતલાલ છગનલાલ.
સભાસંદા, 1. શાહ ફ તેવચંદ ઝવેરચંદ. ૬. શાહ દીપચંદ જીવણભાઈ બી.એ.બી.એસ.સી. ૨. શાહ વિઠ્ઠલદાસ મૂળચંદ બી.એ. ૭. શેઠ નમચંદ ગિરધરભાઈ. ૩. શેઠ દેવચંદ દામજી.
૮. સંઘવી અમરચંદ ધનજીભાઈ. ૪. શાહ ગુલાબચંદ લલ્લુભાઈ ૯ શાહ નગીનદાસ ઉત્તમચંદ. ૫. શાહ જાદવજી ઝવેરભાઈ.
૧. ભાવસાર હેમચંદ ગાંડાલાલ.
કાર્યો –
લાયબ્રેરી-ફ્રી વાંચનાલય–આ વાંચનાલયમાં સાત વર્ગો નીચે પ્રમાણે છે. લખેલી પ્રતોનો ભંડાર પણ જુદો છે. ન્યૂસપેપરોમાં દનિક, અઠવાડિક, ૫ખવાડિક, માસિક, ત્રિમાસિક થઈ કુલ નંગ પ૨) સારા સારા આવે છે. જેને અને જેનેતર ભાઇઓ નિરંતર બહાળી સંખ્યામાં લાભ લે છે. કડકાવારી પ્રમાણે વાચકોની સુગમતા ખાતર તમામ બેંકોનું લીસ્ટ પ્રકટ કરવામાં આવ્યું છે. ત્યારબાદ વધેલ પુસ્તકોની પુરવણી કરવાની છે.
સંવત ૧૯૯૧ ની આખર સાલ સુધીમાં કુલ પુસ્તકા ૯૮૦૦) રૂા. ૧૩૪૮૫-૩-૦ ના થયા છે, જે કુલ પુસ્તક તેની કિંમત સાથે નીચે પ્રમાણે આપવામાં આવેલ છે. ત્યારબાદ વધેલા પુસ્તકાની હકીકત હવે પછી રિપોર્ટમાં આપવામાં આવશે.
વર્ગ ૧ લે જેન ધર્મના છાપેલા પુસ્તકે. કુલ ૨૬ ૦૫ કિ. રૂા. ૩૨૬૦-૦-૦ વર્ગ ૨ જે જૈન ધર્મના આગમે છાપેલા. કુલ ૧૪૩. કિ. રૂા. ૧૧૨૩-૫-૦

Page #30

વર્ગ ૩ જે જૈન ધર્મની હસ્તલિખિત પ્રતે કુલ ૧૫ર ૨. શુમારે પચીશ
હજાર રૂપિયાથી વધારે કિમતની. વર્ગ ૪ થે સંસ્કૃત છા પેલા ગ્રંથા કુલ ૪૦પ કિ. રૂા. ૧૨૨૩-૮- વર્ગ ૫ મો નીતિ નોવેલ વિવિધ સાહિત્ય, હિંદી વગેરે કુલ ૩૯૧૦ કિંમત.
રૂા. ૫૦૦/-૬-. વર્ગ ૬ કે અંગ્રેજી પુસ્તકો કુલ ૧૯૫ કિ. રૂા. પ૦૪–૧૧–. વર્ગ ૭ મો માસિકની ફાઇલ અને દિવાળીના ખાસ અંકે કુલ ૧૦૨૦
કિ. રૂા. ૨૩૬૯-૫-૦ સાત વર્ગમાં કુલ પુસ્તકે ૯૮ ૦૦) રૂા. ૧૩૪૮ ૫-૩-૦ કિંમતના છે. અને ત્રીજા વર્ગની લખેલી પ્રતની કિંમત શુમારે પચીશ હજાર રૂપિયા કરતાં વધારેની ગણી શકાય, તે જુદી છે.
લાઈબ્રેરીની સુવ્યવસ્થા માટે યુરોપીયન વિદ્વાને જરમન પ્રોફેસર સુબ્રીજ સાહેબ, મીસ કેઝ, શ્રી ગાયકવાડ સરકારની સેન્ટ્રલ લાઈબ્રેરીના આ. કયુરેટર સાહેબ મોતીભાઈ અમીન અને ગઈ સાલ આ સભાની વીઝીટ લેવા પધારેલ બનારસ સેન્ટ્રલ હિંદુ કોલેજના આ. પ્રીન્સીપાલ પ્રોફેસર આનંદશંકર બાપુભાઈ ધ્રુવ સાહેબ અને ભાવનગર <ટેટ કાઉન્સીલના પ્રેસીડન્ટ નામદાર પટ્ટણી સાહેબ વગેરે અનેક જાહેર પુરૂષાએ આ વયવસ્થિત લાઈબ્રેરી માટે ઉંચા અભિપ્રાય આપવા સાથે પ્રશંસા કરેલ છે. આ શહેરમાં આવી બીજી નહેર લાઈબ્રેરી એક પણ નથી. હજી વિશેષ પ્રગતિ માટે પ્રયત્નો શરૂ છે.
અન્ય જૈન લાઈબ્રેરીઓને સહાય–સ્વર્ગવાસી મુનિરાજ શ્રી લધિવિજયજી મહારાજે પોતાના પુસ્તકને સંગ્રહ આ સભાને તેને સદ્વ્યય થવા ભેટ આપ્યા હતા; જે સભાની લાઈબ્રેરીમાં તે તે 2 થી હતા, જેથી આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરિજી મહારાજની આજ્ઞા અને ઉપદેશથી પુના શ્રી આત્માનંદ જૈન લાઈબ્રેરી ( જે થોડા વખતથી સ્થાપન થયેલ છે ત્યાં સારો લાભ લેવાતો હોવાથી ) ઉપરોકત મુનિરાજના તે પુસ્તકોનો બધે સંગ્રહ તેનો સદ્વ્યય થવા પૂના આ સભા તરફથી ભેટ મોકલવામાં આવ્યો છે.
૨. સભાનું વહિવટી-નાણું પ્રકરણ્ય ખાતું -સભાને વહીવટ સહજ રીતે સમજી શકાય તે માટે જુદા જુદા તેર ખાતાએથી ચલાવવામાં આવે છે, જેથી ઉપજ ખર્ચ જાણવામાં આવી શકે. તે સરવૈયા સાથે પાણી આપવામાં આવેલ છે.
૩. જૈન સાહિત્ય પ્રકાશન ખાતું -વિવિધ જૈન સાહિત્ય અને શાનદ્ધારના પ્રચાર માટે પ્રાચીન સંસ્કૃત, માગધી, મૂળ ટીકાના ગ્રંથો તથા જૈન ઐતિહાસિક ગ્રંથો, જૈન આગમ, કર્મવિષયક ગ્રંથો, ગુજરાતી ભાષાંતરના ગ્રંથો

Page #31

વગેરેનું પ્રસિદ્ધ કરવાનું બહોળી સંખ્યામાં શરૂ રહેલ કાર્ય. આ પાંચ પ્રકારે સાહિત્ય પુસ્તક પ્રકાશને ખાતું સભા કરે છે.
૧ શ્રી આત્માનંદ જન ગ્રંથ રત્નમાળા જેમાં સંસ્કૃત, પ્રાકૃત, માગધી મૂળ ટીકાના ગ્રંથો પ્રકટ થાય છે.
૨ પ્રવર્તક શ્રી કાંતિવિજયજી જૈન ઐતિહાસિક ગ્રંથમાળા. જેમાં ઈતિહાસિક ગ્રંથોનું પ્રકાશન થાય છે.
3 શ્રી આત્મારામજી શતાબ્દિ સીરીઝ-શ્રી શતાબ્દિ મહોત્સવના સ્મરણ નિમિને જેમાં પ્રાચીન સંસ્કૃત પાકત યા ગુજરાતી ભાષાના ગ્રંથે પ્રસિદ્ધ થાય છે.
૪ સાધુ સદવી મહારાજ તથા જ્ઞાનભંડારને ખાસ ભેટ માટેનું પ્રકાશન ખાતું.
૫ સભા તરફથી પ્રકટ થના સભાની માલેકીના ગ્રંથ. તથા જૈન બંધુઓ તરફથી સીરીઝ તરીકે પ્રગટ થતાં ગ્રંથે અને આત્માનંદ પ્રકાશના ગ્રાહકોને ભેટ અપાતા ગ્રંથો. તે સર્વ પેટ્રન સાહેબો અને લાઈફ મેમ્બરોને અત્યાર સુધી ધારા પ્રમાણે બધા ગ્રંથે ભેટ આપવામાં આવ્યા છે અને અપાય છે. આ માગધી પ્રગટ થાય તો તેના અભ્યાસીને, લાઈફ મેમ્બરો મંગાવે તેને તે પણ ભેટ આપવામાં આવ્યા છે.
સભા તરફથી પ્રગટ થતા ગ્રંથો મુદલ કિમત કે ઓછી કિમતે સીરીઝના ગ્રંથો ધારા પ્રમાણે કિંમતથી અન્યને આપવામાં આવે છે.
અત્યાર સુધીમાં ઉપરોક્ત જણાવેલ ગ્રંથ સભાસદોને ભેટ આપવામાં આવેલ ગ્રંથોની તેઓ સાહેબ એક લાઈબ્રેરી કરી શકયા છે.
અત્યાર સુધીમાં મુનિ મહારાજે, જ્ઞાનભંડારો, પશ્ચિમાત્ય વિદ્વાનો અને સંસ્થાઓને કુલ મળી રૂા. ૨૦૦૮૬-૩ ૦ થે તો સભાએ (તદ્દન ફ્રી) ભેટ આપેલા તે જુદા છે. અડધી અ૮૫ કે ઓછી કિંમતે આપેલા તે જુદા છે. લાઇફ મેમ્બરોને અત્યાર સુધીમાં આપેલા ગ્રંથની પણ હજારોની સંખ્યાની મોટી રકમ છે તે જુદી છે. અમારા ધારવા પ્રમાણે હિંદુસ્તાનની કોઈપણ જૈન સંસ્થાએ આટલું અને આવું સુંદર સાહિત્યપ્રચારનું કાર્ય અને ભેટનું કાર્ય કરેલ નથી. તે થવાનું કારણ ગુરૂકૃપા હોવાથી અમોને આનંદ થાય છે. હજુ તેવું જ પ્રકાશન અને ભેટનું કાર્ય સંગ પ્રમાણે ચાલુ છે અને ચાલુ રહેશે, જેથી આ સભાની પ્રતિષ્ઠા, ગૌરવ અને જ્ઞાનભક્તિમાં પ્રશંસા સાથે વધારો થતો જાય છે. ગયા વર્ષમાં શ્રી બનારસ હિંદુ સેન્ટ્રલ કોલેજના આ પ્રીન્સીપાલ પ્રોફેસર શ્રીયુત આનંદશંકર બાપુભાઈ ધ્રુવ સાહેબ જેવા સાક્ષરો અને અને રાજયની સ્ટેટ કાઉન્સીલના પ્રેસી. સાહેબ નામદાર પ્રભાશંકરભાઈ પટ્ટણી સાહેબે સભાએ પધારી સાહિત્ય પ્રકાશન ખાતું નજરે જોઈ ઘણું ખુશ થયા હતા. અને બીજા દિવસે પ્રજાની જાહેર મીટીંગમાં સભાના પ્રકાશ થતાં પ્રાચીન સાહિત્ય માટે મહેરબાન ધ્રુવ સાહેબે મુક્તકંઠે વખાણ કર્યા હતા. અને

Page #32

બનારસ કોલેજની લાઈબ્રેરી માટે ભેટની માગણી કરતા સભાએ તેને સ્વીકાર કર્યો હતા. જેટલા જેટલા પાશ્ચિમાય વિદ્વાનો દર્શનશાસ્ત્રના અભ્યાસીઓ અત્રે આવ્યા છે તેઓ પ્રગટ થયેલ પ્રાચીન સાહિત્ય જોઈ ખુશ થયા છે. અભિપ્રાય લખી ગયા છે.
૧ શ્રી આત્માનંદ જૈન રત્નગ્રંથમાળા-સં. ૧૯૯૧ની આખર સાલ સુધીમાં પ્રાકૃત સંસ્કૃત, મૂળ, ટીકા વગેરે વિવિધ વિવિધ સાહિત્ય અને આગામોના મળી કુલ ૮૩ ગ્રંથ પ્રકટ થયા છે. નવા ગ્રંથનું કાર્ય નીચે પ્રમાણે શરૂ છે.
નવા પ્રકાશનોમાંથી વસુદેવહિંડિનો ત્રીજો ભાગ, બહત ક૯પસૂત્રનો બીજે, ત્રીજે અને ચોથો ભાગ થોડા વખતમાં પ્રગટ થશે. કર્મ ગ્રંથ પ તથા ૬૩ છપાય છે. એ અને બીજા કાર્યોની યેજના શરૂ છે. હાલ શુમારે એક લાખ લોક પ્રમાણનું કાર્ય સંશોધક..પ્રેસ કોપી અને છપાતું શરૂ છે વગેરે.
૨ પ્રવર્તક શ્રી કાંતિવિજયજી ગ્રંથમાળાના સાત ગ્રંથો પ્રકટ થઈ ગયા છે. હાલ તે કામો સંયોગવશાત મુલતવી રહેલ છે.
૩ શ્રી આત્મારામજી જન્મ શતાબ્દિ સીરીઝ ગ્રંથમાળા તરફથી નીચેના કેટલાક ગ્રંથે પ્રગટ થયા છે, કેટલાક નિર્ણયસાગર પ્રેસ-મુંબઈમાં પાય છે અને બીજા નવા ગ્રંથની યોજના શરૂ છે.
૧ શ્રી વીતરાગ મહાદેવ સ્તોત્ર મૂળ કિંમત રૂ-૨-૦ ૨ શ્રી પ્રાકૃત વ્યાકરણ અષ્ટમ અધ્યાયી સૂત્રપાઠ રૂા ૦-૪-૦ ૩ શ્રી વીતરાગ મહાદેવ સ્તોત્ર મૂળ સાથે ભાષાંતર ૩ ૦-૪-૦ ૪ શ્રી વિજયાનંદસૂરિશ્વરજી જીવનચરિત્ર રૂ. ૦-૮-૦ ૫ શ્રી નવસ્મરણાદિ સ્તોત્ર સંદેહ રૂ ૧-૪-૦ ૬ શ્રી ચારિત્ર પદ-પંચતીર્થ અને શ્રી પંચપરમેષ્ટી પૂળ રૂા ૦-ર-૦ ૭ શ્રી ત્રિષષ્ઠિ શલાકા પુરૂષ ચરિત્ર દશ પર્વો મળ મૂળ ૮ ધાતુપરાયણ ૯ વૈરાગ્યકલ્પલતા (શ્રી યશોવિજયજીત પ્રાકૃત વ્યાકરણ હૃતિ કા વૃત્તિ )
આ સીરીઝના નંબર ૪ શ્રી આત્મારામજી જીવનચરિત્ર ગ્રંથ આ સભાના દરેક સભાસદોને આચાર્યશ્રવિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજીની આજ્ઞા અને મુનિરાજ શ્રી ચરણવિજ્યજી મહારાજની શુભ ઈછાથી ભેટ આપવાનો છે અને તે પ્રમાણે હવે પછીના આ સીરીઝના છપાતા ગ્રંથો પણ આ સભાના સભ્યોને તેવીજ ઉદારતા બતાવી ભેટ આપવાની બંને મહાત્માઓને વિનંતિ કરી છીએ. આ રીતે આ સભાના સભાસદ થનાર જૈન બંધુઓ, બહેનોને આર્થિક દ્રષ્ટિએ પણ અપરિમિત લાભ છે. શ્રી આત્માનંદ જૈન ગ્રંથમાળાના ( ગુજરાતી ) વગેરે ગ્રંથો તથા જૈન બંધુઓ તરફથી ધારા પ્રમાણે પ્રગટ થતી ગ્રંથમાળા વગેરે મળી સંવત ૧૯૯૧ ની આખર સાલ સુધીમાં ૭૨ ગ્રંથો પ્રગટ થયા છે.

Page #33

હાલમાં પ્રગટ થયેલા નવા ગ્રંથ ૧. શ્રી શત્રુંજય ઉદ્ધાર યાને સમરાશાહ. કપાશી મેઘ છ ઝવેરભાઈ તરફથી આર્થિક સહાય વડે.
૨. શ્રી શત્રુંજય વર્તમાન ઉદ્ધાર અને કમશાહનું જીવનચરિત્ર. શેઠ હેમચંદ મંગળચંદની આર્થિક સહાય વડે.
૩. શ્રીપાળ રાજાનો રાસ. વાયા ધરમશી ઝવેરભાઈ ત્રાપજ (સીરીઝના ગ્રંથ તરીકે) ના આર્થિક સહાયવડે.
૪. પંચ પ્રતિક્રમણ સુત્ર અર્થ સહિત. સાત જગજીવનદાસ પુલચંદ. તેમના પીતાશ્રીના મરણાર્થે સીરીઝના ગ્રંથ તરીકે.
આ સાલ ( સંવત ૧૯૯૨ )માં પ્રકટ થયેલ ગ્રંથની સીરીઝ તરીકેની હકીકત હવે પછી જણાવવામાં આવશે.
છપાય છે. ૫ શ્રી મહાવીર ચરિત્ર ( ભાષાંતર ) શ્રી ગુરુચંદ્રસુરિકૃત શેઠ માણેકચંદ જેચંદભાઈની સીરીઝના ગ્રંથ તરીકે ( આર્થિક સહાય વડે. )
ઉપર પ્રમાણે સહાય આપનાર બંધુઓનો આભાર માનવામાં આવે છે.
જ્યારે જ્યારે ગ્રંથી પ્રસિદ્ધ થાય છે ત્યારે ત્યારે તેની જાહેર ખબર શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશમાં અપાય છે અને વધારે સંખ્યા (ચાર-પાંચ) તૈયાર થાય ત્યારે અમારા માનવંતા લાઈફ મેમ્બરોને પ્રથમ સૂચના અને પછી ભેટ મોકલવામાં આવે છે.
જેન ગૃહસ્થા તરફથી પ્રકટ થતી સીરીઝ ગ્રંથમાળા – સંવત ૧૯૯૦ સુધીમાં ૧૫ ગૃહસ્થ તથા બહેનો તરફથી સીરીઝના ધારા પ્રમાણે રકમ આવતાં જે તે ગ્રંથ પ્રકટ થયા છે તેની નોંધ અગાઉ આપવામાં આવેલ છે. નવી રકમે સીરીઝ માટેની આવેલ છે ઉપર બતાવેલ નંબર ૩-૪-૫ માં છે તે તે ઉદાર નરરત્નો તરફથી આવેલી છે, માટે તેઓને આભાર માનવામાં આવે છે.
ઉપર પ્રમાણે સીરીઝના શ્રેથે પણ વધારે પ્રમાણમાં પ્રકટ થતાં હોવાથી જૈન સાહિત્યની અભિવૃદ્ધિ સાથે આ સમામાં થતા લાઈફ મેમ્બરને પણ બહોળા પ્રમાણમાં તેટલે લાભ મળે છે, જેથી હવે પછી સસ્તા સાહિત્યને બહોળો પ્રચાર સભા કરી શકશે તે નિઃસંદેહ છે.
૪ ધાર્મિક અને વ્યવહારિક કેળવણીને ઉત્તેજન–દર વર્ષે રૂા. ૩૦૦) જૈન વિદ્યાર્થીઓને સ્કોલરશીપ તરીકે, રૂ. ૧૨૫) શ્રી ઉજમબાઈ જૈન કન્યાશાળાને મદદના મળી શુમારે સવા ચાર રૂપિયા અપાય છે. અનુકૂળતાએ વિશેષ આપવા સભાની શુભ

Page #34

.
આકાંક્ષા છે. ગામ કેકડી-મારવાડ જૈન વિદ્યાલય અને જૈન ૬૦) ની રકમ મદદ તરીકે અપાય છે. હજી પણ વિશેષ આપવા પ્રયત્ન શરૂ છે.
પાદરાાળાને બે વર્ષ થયાં શ ભડેળ કરી વિશેષ ઉત્તેજન
૫ શ્રી ઉજમમાઈ જૈન કન્યાશાળાના વહીવટ આ સભાને તેની કમીટી તરથી સુપ્રત થયેલ હાવાથી તેને વહીવટ ધાર્મિક શિક્ષણને સહાય તેમજ મદદ આપવા સાથે કરે છે.
૬ શ્રી આત્માનન્દ્વ પ્રકાશ:-માસિક તેત્રીસ વર્ષથી પ્રકટ કરવામાં આવે છે. ઉત્તમ લેખા, પુસ્તકાની સમાલાચના, વમાન સમાચાર। વગેરે આપવામાં આવે છે, અને કાઇપણ માસિક દરેક વખતે જે અત્યાર સુધી નથી આપી શકતુ તેવા સારા સારા અનેકવિધ સાહિત્યના ઉત્તમ ગ્રંથા વધારે ખર્ચ કરી માસિકની આવક કે કમાણીની દરકાર નહિ રાખી ગ્રાહકાને ભેટ દરવર્ષે અપાય છે, જેની નેધ તે તે વર્ષે આત્માનંદ પ્રકાશમાં આપવામાં આવે છે. અને માસિક મુદ્દલથી આહા લવાજમે ગ્રાહકને અપાય છે, જેથી આત્માનંદ પ્રકાશના ગ્રાહકાની સંખ્યા પણ દિવસાનુદિવસ વૃદ્ધિ થતી ય છે.
૭ સ્મારેકફા—આ સભા હસ્તક શ્રીયુત મૂળચંદ નથુભાઇ કેળવણી ઉત્તેજન સ્મારક ફંડ, તેમજ ભાજી પ્રતાપજી ગુલાબચ છ ાલરશીપ ફંડ, તથા કેળવણી મદદ કુંડ અને શ્રીયુત ખેાડીદાસ ધરમચંદ નિરાશ્રિત મદદ કુંડ ચાલે છે, જેમાં તેના ઉદ્દેરા પ્રમાણે તે તે ખાતામાં સહાયા અપાય છે.
૮ જયંતીઆ—પ્રાત:સ્મરણીય ગુરૂરાજ શ્રી વિજ્યાનંદસરધરજીની કે શુદ ૮ ના રાજ શ્રી સિદ્ધાચળજી ઉપર. તથા પૂજ્યપાદ ગુરૂ શ્રી મૂળદજી મહારાજની માગશર વદ ૬, શાંતમૂર્તિ શ્રી વિજયકમળસૂરિજીની આસા શુદ ૧૦ ના રાજ આ રાહેરમાં દેવગુરૂભ કેત-પ્રશ્ન-સ્વામીવાત્સલ્ય વગેરેથી દરવર્ષે સભા તરફથી ઉજવાય છે.
૯ સભાની વર્ષગાંઠ —દર વર્ષે શુદ્ર છ ના રાજ સભાના કાનમાં પ્રભુ પધરાવી પૂજા ભણાવવા વિગેરેથી સભાના મકાનમાં દેવગુરૂભક્તિ કરવા સાથે સ્વામીવાત્સલ્ય કરવા સાથે ઉજવવામાં આવે છે.
૧૦ જ્ઞાનભક્તિઃ—દરવર્ષે જ્ઞાનપંચમીને દિવસે જ્ઞાન પધરાવી ભક્તિ કરવામાં આવે છે. ૧૧ આનઃ-મેલાપ'––દર મેસને વર્ષે જ્ઞાનપૂજન કર્યા પછી દૂધપાક તે ખાતે આવેલ રકમના વ્યાજમાંથી સભાસદોને આપવામાં આવે છે,
૧૨ જૈનમ એને મદદ:--મદદ આપવા યોગ્ય જૈન બધુગ્માને સભાન અમુક એ તરફથી આવેલી રકમથી તેમની ઇચ્છા પ્રમાણે આર્થિક સહાય અપાય છે.

Page #35

શ્રી સભાનું વહીવટીખાતું. (સં. ૧૯૯૧ના આશો વદી ૩૦ સુધી)
૧ શ્રી સભા નિભાવ ફંડ.
૯૧૯
૧૫૫૧) બાકી દેવા
૬લા વ્યાજ ૩૦૦) લાઈફ મેમ્બરા વર્ગવાસ પામતાં
આવેલ લવાજમને હવાલે ૧૯૨૦
ખર્ચમાં તૂટતો હવાલે રૂા. ૮૦ળા ના લાઈફ મેમ્બરના ભેટના પુસ્તકો ત્રણ વર્ષના ભેગા ઉધર્યા તેથી મોટી રકમ આ ખાતામાંથી લેવી પડી. બાકી દેવા
૧૦ ૦૧ ૧૯૨૦
૨ સભાસદોની ફી ખાતું.
૨૩૪ બાકી દેવા
૭૦ વાર્ષિક મેમ્બરોની ફીના ૧૦૩યા લાઈફ મેમ્બરોની ફીના વ્યાજના ૭૪iાદ ભેટના પુસ્તકોની વધારાની
કીંમતના ૧૪૧૩ાાદ
૩૭૭ મેમ્બરોને માસિક ભેટ મોકલ્યા
તેના ખર્ચનો હવાલે ૧૨માત્ર ખર્ચખાતાને હવાલે ૮૧ લા લાઈફ મેમ્બરોને પુસ્તકો ભેટ
આપ્યા મેમ્બરોના લવાજમ ન પવાથી માંડી વાળ્યા.
બાકી દેવા ૧૪૧૩%

Page #36

૧૦
૩ પહેલા વર્ગના લાઇફ મેમ્બર ખાતું.
બાકી દેવા નવા મેમ્બરની ફીના
૧૧૦૦૨)
૧૦૯૦૧)
૧૦૧) ૧૧૦૦૨)
બાકી દેવા
૪ બીજા વર્ગના લાઈફ મેમ્બર ખાતું.
૧૧૩૫૧)
૫૦૦) ૧૧૮૫૧)
બાકી દેવા નવા મેમ્બરોની ના
૨૦૦) મેમ્બરો સ્વર્ગવાસ પામતાં સભા
નિભાવ ફંડ ખાતે હવાલે ૧૬) બાકી દેવા ૧૧૮૫૧)
૫ ત્રીજા વર્ગના લાઇફ મેબર ખાતું.
૩૦૦)
બાકી દેવા
૬ શ્રી આત્માનંદ ભવન મકાન ખાતું.
''' હ ક
મ મ મન નનનન
નનનન
૭૫૧) ભાડાના ૨૧૨૪પાત્ર બાકી લેણુ રૂા. ૨૧૯૯૬ાા
૨૦ ૬૧૦ના બાકી લેણું.
દર વી . ૬૧૧ાાદા મકાનની ઉત્તરબાજુ ભાંયતળીયે
એકઢાળીયું હતું તે કાઢી, પહેલે માળે એક રૂમ કરી, બીન માળની અગાશી સાથે જોડી દઈને આ રૂમના માથે અગાસી
કરી તેના ખર્ચના. ૭૧ના વ્યાજના ૨૧૯૯૬

Page #37

૧૧.
૭ શ્રી આત્માનંદ ભવનની ઉત્તરબાજીનું નવા મકાનનું ખાતું.
૧૧૫) ભાડાના ૩૬૬૮માં બાકી લેગ ૩૭૮ માાનના
કાળા બાકી લેણ ૧૫l! વ્યાજના ૧૫) વીમે ૨ ૬ાના મકાનમાં ભોંયતળીએ લાદી
જડાવી તથા નીચેના ઓરડામાં જળીયા વગેરે નવા મૂકાવ્યા તેના ખર્ચના.
૩૭૮૩ના
૮ શ્રી સાધારણ ખાતું.
૨૫૧દ બાકી દેવા ૭ના પુસ્તક વેચાણમાંથી 3 હાંસલ ફરા
૧૧. ૧૨૫)- ૧૯૩)
પરચુરણ ખર્ચના ખર્ચ ખાતાને હવાલે બાકી દેવા
૩૨ાાદ
૯ શ્રી સિદ્ધાચળજી ઉપર શ્રીમદ્ વિજયાનંદસૂરીશ્વરજી મહારાજની
જયંતિ (સાધારણ) ખાતું.
I
III
૧૩૦૪
૫૮૫
બાકી દેવા થાજને
ગાડીને સંભાળ રાખવાના સં, ૧૯૯૦ ની સાલના પગારના બાકી દેવા
૧૩૬૩
૧૩૫૬
૧૩૬૩

Page #38

૪૪૭)
૭૨
પાણ
૧૬૦lla
પા
૧ટા
૧૨
૧૦ શ્રી મૂળચંદભાઇ સ્મારક ફંડ ખાતુ,
બાકી દેવા રૂા. ૧૦૦૦) ના એન્ડ ટ્રસ્ટ્રીના નામે છે
તે ઉપરાંત
વ્યાજના
બાકી દેવા રૂ।. ૧૦૦૦) ના મેાન્ડ ટ્રસ્ટ્રીના નામે છે તે ઉપરાંત
વ્યાજના
૫૪૬ાની લવાજમ
૩૭૩મા મેમ્બર પી ખાતેથી
૪૪ા | મેટના જ્ઞાન ખાતેથી
૧૩૬૭
૮૫
૪૩૮)
મા
૧૧ શ્રી ખેાડીદાસભાઇ સ્મારક ફંડ.
૧૨ શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ યુ. ૩૨ નું ખાતું.
કાલરશીપના
બાકી દેવા
૧૩૬૭
૮૩૦)ા છપાઇ, કાગળ, બાઈડીંગ
૧૪પાના પોસ્ટ ખર્ચ
૧૬ શા
ભેટની મુકના
જાદા પરચુરણ લેાક, પી વગેરે ૮૯ લેખકોને લખાના
¥ll
વી. પી. પાછા પેાસ્ટ ખચના
આવ્યા તેના

Page #39

૧૩ શ્રી જ્ઞાન ખાતું.
૮ બેસતા વર્ષના જ્ઞાનપૃજનના
જો જ્ઞાનપંચમીના જ્ઞાન પ્રજનન ૨૫) વખાર ભાડાના ૨૪પા પુસ્તકો વેચાણમાંથી હાંસલ ૩ ૧૩૨)રા પરચુરણ કસર વગેરે ૧૦૧ વડોદરાવાળા શા. તારાચંદ નેમ
ચંદની વિધવા બાઈ વીજળીના
સ્ટીઓ તરફથી સ્ટ્રોડની
રૂએ આવ્યા ૨૭૨ ના વ્યાજને વધારે
૪૭છાડ્યા બાકી લેણા જ્ઞાનખાતાનો સ્ટોર
કબાટી વગેરેના ૧૧૨ વીમાનો ખર્ચ
૫૧) વખાર ભાડું ૧૮૮ાા માસિકે, વર્તમાન પેપર વગેરે
લાઈબ્રેરી માટે મંગાવ્યા તેના ૧૬૪l લાઈબ્રેરીના પુસ્તક ખરીદ કર્યા ૪૭ીની આત્માનંદ પ્રકાશ પુ. ૩૨ ની
ખાટ ભેટની બુક સહિત.
ઉજમબાઈ કન્યાશાળાને મદદ ૨૫પાક પુસ્તકે, સાધુ, સાવી જ્ઞાન ભંડાર
વગેરેને ભેટ આપ્યા ૪૭ના જાહેર ખબર ખર્ચના ૨૦ પિકીંગ તથા પરચુરણું ખર્ચ ૪૮૮રપરા
૧૨૫).
છટાદ ૪૦૯૬)
બાકી લેણા
૪૮૮૬ાાન
સં. ૧૯૧ ના આસો વદી ૦)) સુધીનું સરવૈયું.
Y
૧૬૨૫૮ાા શ્રી પુસ્તક તથા છાપવાના કાગળ
વગેરે જ્ઞાનખાતે ૮૭પલા સીરીઝના પુસ્તકો પુરાંત છે તેના
૩૧૭– શ્રી આત્માનંદ પ્ર. પુ. ૩૩ મા ખાતે ૨૩૪ છાપખાના તથા બુકસેલરો પાસે
લેણું
૧૨૮૮૯ના શ્રી જ્ઞાનખાતે પુસ્તકે બાબત ૧૬ ૦૮૪માત્ર શ્રી સરીઝ ખાતાના અનામત
૨૦૦૧) શ્રી પરચુરણ ખાતાઓ ૩૦૦૦૬) શ્રી સાધારણ, લાઈફ મેમ્બર ફી,
મકાન ફંડ વગેરે ૫૭૨૫)જા શ્રી જયંતિ ફંડ ખાતે ૩૩૯૫) શ્રી કેળવણી વગેરે સહાયક ફંડ ૬ ૩૮૬)ને શરાફી ખાતા ૧૯૬) લાઈબ્રેરીના ડીપોઝીટ
૩૯)ના શ્રી ઉબળેક દેવું ૭૬૮૧૩વા
૨૫૬૭૪ શ્રી આત્માનંદ ભવન તથા નવા
મકાન ખાતે ૨૧૫૭૨૦ શ્રી શરાફીખાતે
૧૭૦ શ્રી પરચુરણ ખાતે ૧૪૬૩ મેમ્બરના ખાતે ક ૦૧ાતા શ્રી ઉબળેક ખાતાઓ
૯૮ શ્રી પુરાંત જશે ૭૬૮૧૩૦

Page #40

ડેડસ્ટોક અને સ્ટોર.
( સંવત ૧૯૧ ના આશે વદી ૩૦ સુધીનો )
શ્રી જ્ઞાનખાતા સામાન.
શ્રી સાધારણ ખાતાને સામાન. ૧૨૦૯) લાઈબ્રેરીના પુસ્તકોના તથા પર. ૧૦૦૪) મુનિરાજના ફટાઓ ઓઈલપેઈન્ટ ચુરણ સામાન ભરવાના કટ
તથા બીજા નાના મોટા વિગેરે. નંગ ૧૭
૧૦ળા મૂળચંદ નથુભાઈનો ઓઈલ ૪૭૭) વેચાણના પુસ્તકો માટેના મોટા
પેઇન્ટ ફોટો કબાટો નંગ ૪
પૃપા પરચુરણ ફટાઓ ૧૭૧ પુસ્તકો ભરવાની પેટીઓ નંગ ૫,
૭૮૦) બાંકડાઓ, ખુરશી, ટેબલે છોડ રાખવાની પેટી ૧, પેપર
નાના-મોટા, ધડીઆળ, ગાદીરાખવાનું ખાનું, કબાટના
તકીયા, ફાનસ, જાજમ, ગાતાળીયા-લાકડાનું નકશીદાર ત્રોગડું
લીઓ, કોપીંગ પ્રેસ, પાટ, નામના વિગેરે.
બોડે, મેજ વિગેરે ૧૩૫). શ્રી ગુરૂમંદિર માટે આરસના
૧૪૭) તીજોરી, ટેબલકલોથ, વજાસિંહાસન નં. ૨
'(તાકા, કપ રકાબી વગેરે. કબાટોના તાળા નં. ૪પ ૯૭૦માં ભરેલા છાડ ( ૩ ) તથા રૂપાની ૨૧૧૪
વણી પીકુ'.
૨૯૭૮ાાદ
કુલ રૂા. પ૦૦રાપાત્ર
ઉપર પ્રમાણે સંક્ષિપ્તમાં કિંમત સાથે જણાવેલ છે, પરંતુ વિસ્તારથી તમામ વિગત સાથે સંવત ૧૯૯૧ ની ખાતાવહીના ચોપડાના કે લખાયેલ છે.

Page #41

શ્રી બૃહતક૯પસૂત્ર બીજો ભાગ,
( મૂળ, ભાષ્ય, ટીકા સહિત ). અતિમાન્ય આ છેદસૂત્રનો બીજો ભાગ પ્રાચીન ભ'ડારાની અનેકલિખિત પ્રતા સાથે રાખી અથાગ પરિશ્રમ લઈ સાક્ષરવ મુનિરાજશ્રી ચતુરવિજયજી મહારાજ તથા મુનિરાજ શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજે સંશાધન કરી તૈયાર કરેલ છે.
પ્રથમ ભાગ કરતાં બાર ફેામને વધારો થતાં ઘણાજ માટે ગ્રંથ થયેલ છે અને તે સુંદર હુ ઉંચા ટકાઉ કાગળ ઉપર, સુંદર શાસ્ત્રી અક્ષરોમાં શ્રી નિર્ણયસાગર પ્રેસમાં માટે ખર્ચ કરી છપાવેલ છે. સુશોભિત મજબુત બાઈડીંગ થયું છે. આવું પ્રાચીન સાહિત્ય સુંદર રીતે પદ્ધતિસરનું પ્રકાશન ફક્ત આ સભા જ કરે છે. જૈન જૈનેતર વિદ્વાન અને હિદની કોલેજના પ્રોફેસરો, પશ્ચિમાત્ય અનેક વિદ્વાન મુક્તક ઠે પ્રશંસા કરે છે.
| અધી કિંમતે. શ્રી આત્માનંદ જન્મ શતાબ્દિના શુભ પ્રસંગે સં, ૧૯૨ ના ચૈત્ર શુદી ૧ થી બાર માસ માટે શ્રી આત્મારામજી મહારાજકૃત નીચેના પુસ્તકો અધી કિંમતે આપવામાં આવશે ( સીલીકમાં હશે ત્યાં સુધી ).
મૂળ કિંમત. અધી કિંમત. તરવનિર્ણયપ્રાસાદ,
૧૦-૦-૦
૫-૦-૦ જૈનધર્મવિષયક પ્રશ્નોત્તર,
૦-૮-૦
૦-૪-૦ આમવલ્લભ સ્તવનાવની.
૦-૬-૦
૦-૩-૦ લખેઃ — શ્રી જૈન આત્માનંદ સલા–ભાવનગર,
શ્રી તીર્થ" કર ચરિત્ર ( ભાષાંતર ). શ્રી પૂર્વાચાર્યના મૂળ ગ્રંથનું શુદ્ધ અને સરલ ભાષાંતર
| (છપાય છે ). આ ગ્રંથ જેમાં ચાવીશ તીર્થકર ભગવાનના ઘણા સંક્ષિપ્તમાં ચરિત્ર આપવામાં આવેલ છે. આટલા દુકા, અતિ મનોહર અને બાળજીવો સરલતાથી તરતજ ગ્રહણ કરી શકે કે કંઠાગ્ર પણ કરી શકે તેવા સાદા, સરલ સુંદર ચરિત્રો આ ગ્રંથમાં છે જૈન પાઠશાળા, કન્યાશાળા, જૈન વિદ્યાલયમાં ઐતિહાસિક શિક્ષણ તરીકે ચલાવી શકાય તેવું છે, મદદની જરૂર છે. આર્થિક સહાય આપનારની ઈચ્છા મુજબ અ૫ કિમતથી કે વિના મૂલ્ય સભાના ધારા પ્રમાણે ભેટ પણ આપી શકાશે.

Page #42
Reg. No. B. 481. શ્રી આમાનદ પ્રકાશ માસિકના ગ્રાહકોને - નમ્ર સૂચના. આવતા માસમાં ભેટની બુકની હકીકત જણાવવામાં આવશે. " આ માસિકનું તેત્રીસમું વર્ષ આવતા અશાડ માસના અંક સાથે પુરૂ - થાય છે. | ગ્રાહકેને વારંવાર વી. પી. પિસ્ટના ખર્ચના બોજામાં ન ઉતરવું પડે માટે અમે એક વર્ષનું લવાજમ ગ્રાહકો પાસે લેણ રહેવા દઈ, બે વર્ષના લવાજમનું એક સાથે વી. પી. કરીએ છીએ. | સં. 1991 ના શ્રાવણથી સં. 1992 ના અશાડ સુધીના એક વર્ષના લવાજમના રૂા. 1-4-0 લેણા રહે છે, તે તથા સ. 12 ના શ્રાવણથી સં. 1993 ના અમાડ માસ સુધીના લવાજમના રૂા. 1-4-0 મળી કુલ વર્ષ બે ( આત્માનંદ પ્રકાશ પુસ્તક 33, 34 ) ના લવાજમના રૂા. 5-8-0 અને ભેટની બુકના પોસ્ટેજના રૂા. 8-3-0 મળી કુલ રૂા. 2-11-0 આપશ્રી, મનીઓર્ડ રથી એકલવી આપવા કૃપા કરશે. | આપને ગ્રાહક રહેવા ઈચ્છા ન હોય તે, ચડેલા લવાજમના રૂા. 1-4-0 મનીઓર્ડરથી મોકલીને આપની ઈરછા જણાવશે પરંતુ વી. પી. પાછું વાળી આ જ્ઞાનખાતાને નુકશાનીમાં ન ઉતારશે. આપના તરફથી કંઈપણ જવાબ નહીં આવે તો આપને ગ્રાહક તરીકે ચાલુ રહેવા સંપૂર્ણ ઈરછા છે, તેમ માની દરવર્ષ મુજબ વી. પી. કરવામાં આવશે, જે આપ સ્વીકારી લેશે. મનીઓર્ડરથી નાણા મેકલવાથી વી. પી. પટેજ ખર્ચનો આપશ્રીને બચાવ થાય છે. તે વસ્તુ ઉપર આપશ્રીનું ખાસ ધ્યાન ખેંચવામાં આવે છે. કાયમી ગ્રાહકોને વિનતિ કે દરવર્ષે લવાજમ ભરવુ ન પડે અને એકજ વખત રૂપીયા પચીશ આપવાથી જીંદગી સુધી આત્માનંદ પ્રકાશ (તેની ભેટની બુક સાથે) ભેટ મળી શકશે. કેટલાક ગ્રાહકો થયા છે જેથી તેમ થવા અન્યને વિનંતિ છે. શ્રી જૈન આત્માનદ સભા–ભાવનગર, આનંદ પ્રિન્ટિંગ પ્રેસમાં શેઠ દેવચંદ દામજીએ છાપ્યું.–ભાવનગર. For Private And Personal Use Only