Atmanand Prakash Pustak 032 Ank 12

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 6

+નનન+
નનનન નનનનન
S
સત્ય જ્ઞાનનું રહસ્ય.
તમારા
છે. ----- પ્રકરણ બીજું
--- સુષ્ટિકર્તુત્વવાદ.
(ગતાંક પૃષ્ઠ ૨૫૦ થી શરૂ. ) આત્માનું અસ્તિત્વ તેમજ અમરત્વ ઉરચ પ્રતિનાં આધ્યાત્મિક અન્વેષણને પરિણામે સિદ્ધ થયું છે. આત્માનાં અસ્તિત્વ આદિના સંબંધમાં એટલું બધું અન્વેષણ થયું છે કે આત્માનાં અસ્તિત્વ તેમજ અમર જીવનના સંબંધમાં લેશ પણ શંકાને સ્થાન રહેતું નથી. સર એલીવર લેજ જેવા મહાન તત્વવેત્તાઓએ આત્માના સંબંધમાં એવો અનેરો પ્રકાશ પાડે છે કે જેથી તેમનું પ્રમાણભૂત મંતવ્ય જનતાને અત્યંત શ્રદ્ધાજનક થઈ પડયું છે. આત્માનાં અસ્તિત્વ આદિમાં શંકા કરનારા ઘણુ મનુષ્યને આત્માનું અસ્તિત્વ વિગેરે મહાન સત્ય રૂપ ભાસવા લાગેલ છે. આત્માનું અસ્તિત્વ અને અમરત્વ અનેક રીતે પૂરવાર થયું છે. વર્તમાન આત્મિક અન્વેષકના ભગીરથ પ્રયત્નથી આત્માના અસ્તિત્વ આદિ વિષયક સિદ્ધાન્તને અપૂર્વ સમર્થન મળ્યું છે. પૂર્વકાલીન મહર્ષિઓ વિગેરેનું આત્મા રાબંધી મંતવ્ય તે સુવિદિત છે. આમ સર્વ રીતે વિચાર કરતાં આત્માનાં અસ્તિત્વ આદિ વિષયક મંતવ્ય સત્ય અને નિશ્ચયકારી છે. આત્માના અસ્તિત્વ આદિમાં શંકાને સ્થાન ભાગ્યે જ રહે છે.
આત્મા વિશુદ્ધ દ્રવ્ય હોઈને, તેનું અસ્તિત્વ ભૌતિક શરીરથી પર દશામાં પણ શક્ય છે. આત્માનું અસ્તિત્વ છે તેથી આત્મા દ્રવ્ય છે એ નિઃશંક છે. આત્મા સેય વસ્તુ અર્થાત્ જ્ઞાનને વિષય પણ છે. આત્માને સુખ-દુઃખ આદિ ભાવે પરિણમે છે. ભાવ (લાગણી) હોય ત્યાં ભાવને ભક્તા અવશ્ય હોય એવો એક સુપ્રસિદ્ધ માનસશાસ્ત્રીને પ્રમાણભૂત મત છે. ભાવો વિગેરેનું અસ્તિત્વ અવસ્તુમાં હોઈ શકે નહિ. જ્ઞાન કે સંકલ્પ પણ અવસ્તુમાં સંભાવ્ય નથી. જ્ઞાન, સંકલ્પ આદિ આત્મ દ્રવ્યની વિવિધ દશાઓ છે.
આત્મા અમિશ્ર દ્રવ્ય છે. અમિશ્ર દ્રવ્ય હોવાથી જ આત્મા અનેક કાર્યો કરી શકે છે. આત્મા મિશ્ર દ્રવ્યરૂપે હોત તો આટલાં બધાં કાર્યો આત્માથી થઈ શકત નહિ. આથી જ સુપ્રસિદ્ધ તત્વચિંતક મી. મહેર યથાર્થ કહ્યું છે કે –