________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૭૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. કાર તમે જોઈ શકશે. ચિત્તથી પ્રકાશને આ ચમકાર પ્રત્યક્ષ રીતે જોઈ શકાય છે. એ ચમકાર જોવામાં ચક્ષુની સહાયની અપેક્ષા રહેતી નથી. ઘોર અંધારી રાત્રિએ છેક અંધારાવાળા ઓરડામાં પણ આ પ્રયોગ થાય તો પણ ચમકાર અવશ્ય દેખી શકાય છે. આંખે પાટા બાંધ્યા હોય કે આંખો બંધ કરી હોય તે પણ પ્રકાશને ચમકાર નિરખી શકાય છે.”
નિદ્રા-ભ્રમણની આવેશયુક્ત સ્થિતિમાં ચક્ષુથી જોઈ શકાતું નથી. આમ છતાં એ સ્થિતિમાં પણ ઘણુયે અત્યંત મુશ્કેલ અને સાહસિક કાર્યો થઈ જાય છે. દૂરસ્થ અને અદ્રશ્ય વસ્તુઓનાં નિરીક્ષણથી દૃષ્ટિની અન્ય શક્તિનું અસ્તિત્વ નિશ્ચયપૂર્વક સિદ્ધ થાય છે.
દૃષ્ટિની અન્ય શક્તિનાં અસ્તિત્વને સ્વીકાર કરતાં, ચક્ષુ, મસ્તિષ્ક આદિ ઉપરાંત આ અન્ય દૃષ્ટિ-શક્તિથી પણ દૃષ્ટિનું કાર્ય થાય છે એ સહજ સમજી શકાય છે. ચક્ષુ આદિ ઇન્દ્રિયે વિવિધ આંદોલનના માર્ગ માટે એક પ્રકારનાં સાધનરૂપ છે. ચેતના, ઈચ્છા કે બુદ્ધિની નિષ્પતિ ચક્ષુ આદિથી શક્ય નથી. ચિત્તની સંલગ્નતા હોય તો જ ચક્ષુથી નિરીક્ષણ કાર્ય થઈ શકે છે. ચિત્તની સંલગ્નતા વિના ચક્ષુથી કોઈ વસ્તુ દષ્ટિગમ્ય થઈ શકતી નથી. ચિત્તની સંલગ્નતા વિના આમ સર્વ ઇન્દ્રિયે સાવ નિરર્થક થઈ પડે છે.
આત્માની જ્ઞાનશકિત ઈક્રિયામાં નથી. એ શક્તિ આત્મામાં જ રહેલી છે. આથી શરીરને વિનાશ થતાં આત્માની આ શક્તિનું અસ્તિત્વ કાયમ જ રહે છે. આત્માની જ્ઞાનશકિત પરિસ્થિતિને અનુરૂપ રહે છે. વિચારણા અને તકે એ પણ આત્માની કાર્યશક્તિઓ છે. વિચારણા, તર્ક અને જ્ઞાન એ ત્રણ શકિતએની દૃષ્ટિએ વિચાર કરતાં આત્માનું અમરત્વ સ્પષ્ટ થાય છે. એ ત્રણે શક્તિઓ કઈ શરીરના વિનાશ બાદ આત્માનું અસ્તિત્વ કાયમ રહે છે તેની પ્રતીતિરૂપ છે.
(ચાલુ)
For Private And Personal Use Only
