Atmanand Prakash Pustak 032 Ank 10

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 7

સત્યાનનું રહસ્ય.
૨૫
પરિસ્થિતિ અને વિકાસ ઉપર નિર્ભર રહેલ છે. બાળકનું નિરીક્ષણ કરનારને તે રૂદન આદિથી પોતાનું દુ:ખ કેવી રીતે વ્યકત કરે છે તેનું વિચારયુકત નિદર્શન થાય છે, પણ બાળકનું રૂદન, બાળકની સુધા વિગેરે ના વિકાસની પરિણામજન્ય સ્થિતિઓ નથી. ચેતના એ વિકાસનું પરિણામ હોવાનું મંતવ્ય સર્વથા અસત્ય છે. અચેતન વસ્તુને દુઃખ શકય હોય તો ચેતના કાઈ વિકાસનું પરિણામ છે એમ કહી શકાય. ભૌતિક પદાર્થો માટે રૂદન આદિ જેમ શકય નથી તે જ પ્રમાણે ચેતના કોઈ વિકાસનું શક્ય પરિણામ નથી એ સર્વથા સુસિદ્ધ છે.
વ્યક્તિત્વ અને તેનાં અધિકરણ વચ્ચે મહાન ભેદ છે એ ખાસ સમજવા જેવું છે. વ્યક્તિત્વ એ વિચારો વિગેરે ઉપર નિર્ભર છે. વ્યક્તિત્વનું અધિકરણ એક પ્રકારની જીવન -સત્તા છે. એ સત્તાનો આવિર્ભાવ હરહંમેશ નથી થતો.
આમાનું અસ્તિત્વ અને અમરત્વ આધ્યાત્મિક અનવેષણ (શોધખોળ) થી સિદ્ધ થયેલ છે. આત્મા અને ચિત્ત સંબંધી પુષ્કળ સાહિત્ય પ્રકાશમાં આવ્યું છે. આત્મા અને ચિત્તનાં વિધિસ્વરૂપની અનેક રીતે પરીક્ષા થઈ છે. એ પરીક્ષાથી કુદરતનાં અનેક ગૂઢ સત્યનું જનતાને આશ્ચર્યકારી જ્ઞાન પ્રાપ્ત થયું છે. આત્માના અસ્તિત્વનું પુરાતન મંતવ્ય દર બન્યું છે. વિચારસંક્રમણ, અતીન્દ્રિય દર્શન આદિથી એક વખતની અશક્ય ગણાતી વસ્તુઓ અને ઘટનાઓ શક્ય બનેલ છે. આત્મા સંપૂર્ણ સ્વાધીન અને શરીરથી પર હોવાનું યથાર્થ રીતે સિદ્ધ થયેલ છે. આત્મ કય અને ભૌતિક દ્રવ્યની ભિન્નતા યથાર્થ રીતે સાબીત થઈ ચૂકી છે. આમિક અન્યપણને પરિણામે, ભૂતકાલીન જીવન (પૂર્વ જન્મ) નું સંસ્મરણ પણ કેટલાંક દ્રષ્ટાન્તોમાં થઈ શકયું છે. અધિક શું ?
આત્મા ભાતિક કાવ્યમાંથી ઉત્પન્ન નથી થયો એ આપણે જોયું. આત્માની નૈસર્ગિક શકિતઓનું જ્ઞાન પ્રબોધનથી સારી રીતે થાય છે. પ્રબોધન ભાવથી પૂર્વ જન્મનું સંસ્મરણ જાણે-અજાણ્યે થ! રોકે છે. પ્રબોધન વિના પણ પૂર્વ જન્મનું સંરક્ષણ થાય છે એમ પણ બને છે. પૂર્વ જન્મના સમરગના અનેક દ્રષ્ટાન્તો મળી રહે છે. આમાંનાં કેટલાંક કટ્ટાનો ઉલ્લેખનીય છે. મેડમ હલીન સ્મીથનું હિન્દી રાજકુમારી અને કાસી રાણી મેરી એન્ટાઇનેટ તરીકે પુર્વજવન ( પૂર્વજન્મમાં અસ્તિત્વ ) એ પૂર્વજન્મનાં સ્મરણનું એક જવલંત છાત્ત છેમજકુર સન્નારીના પૂર્વ જન્મ સ્મરણ વિષે ખાસ ઉલ્લેખ કરતા મી. માયસે મૃત્યુ બાદ મનુષ્યનાં અસ્તિત્વ વિષયક પોતાનાં એક પુસ્તકમાં પૂર્વજન્મનાં સંસ્મરણનાં બીજાં કેટલાંક કષ્ટાન્તો આપ્યાં છે. એ દ્રષ્ટાતો અને એ સંબંધી મી. માયસની સમીતા નીચે પ્રમાણે છે: