________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
ન
-
-
-
-
૨૭૫
A
..
મહાત્માઓ આવે છે. અંતમાં માતા-પિતા અને વડિલ વર્ગનું સ્થાન છે. એ સર્વ પ્રત્યે બોલવા-ચાલવામાં, તેઓની આજ્ઞા બજાવવામાં, તેઓનું બહુમાન કરવામાં અને કોઈપણ રીતે તેઓને અનુચિત ન લાગે તેવું આચરણ આદરવામાં, સ્વજીવન નમ્રતાભર્યું બનાવવામાં વિનય તપને સમાવેશ થાય છે. વિનય સાથે તેણે ધર્મ સાથે એમ કહેવું જરા પણ ખોટું નથી. વિનનું અંતિમ ફુલ મુકિત છે.
૩. વૈયાવૃત્ય-ગુરૂ આદિકને આહારાદિક આણી આપવા તથા તેઓશ્રીની શરીર સંબંધી શુશ્રુષા કરવી અર્થાત્ ટૂંકમાં કહીએ તો સેવાધર્મનું પાલન કરવું એજ વૈયાવચ્ચ.
મેરાય પરમાનો' એ વાક્યમાં વૈયાવૃત્યને સારો ભાવ સમાઈ જાય છે. ગુરૂ આદિકમાં દેવથી માંડી સંસારમાં રહેલ માતા-પિતાદિ વડીલવર્ગને સમાવેશ થઈ જાય છે. એક સ્થળે ગુરૂના આઠ પ્રકાર પાડતાં શિક્ષણદાતા, અધ્યાપક અને જ્ઞાતિના મોટેરાઓને પણ એમાં ગણવેલાં છે. અત્યંતર તપના વિનય–વૈયાવૃત્ય આદિ પ્રકારે પર કેટલું કહેવાય ! એ અકેક ગુણમાં આત્મકલ્યાણ સાધવાની યાને આત્મસાક્ષાત્કાર કરાવવાની અચિંત્ય શકિત રહેલી છે. એ પર પુસ્તકના સંખ્યાબંધ પાનાઓ ભરાયેલા છે. એના વર્ણન કરતાં વર્તન જ વધુ શોભાસ્પદ છે. વિનયવડે ચંડાલ પાસેથી વિદ્યા ગ્રહણ કરનાર શ્રેણિક ભૂપતિનું ઉદાહરણ આપણે ક્યાં નથી જાણતા ? વૈયાવૃત્યથી ચક્રવર્તી કરતાં પણ અધિક બળ પ્રાપ્ત કરનાર બાહુબલિ તો આપણી નજર સામે જ છે. વૈયાવચ્ચ સેવાશુશ્રષા કરવાના એક નિયમમાત્રથી સાધુ નંદષેણે કે જીવન પલટો આપ્યો અને અલ્પકાળમાં આત્માને ઉત્કાતિના માર્ગે લીધે એ શું કોઈ પણ જૈન સંતાનથી અજાણ્યું છે ?
૪ સ્વાધ્યાય–ભણવું-ભણાવવું, સંદેહ દૂર કર, ભણેલું ફરી સંભારવું, અર્થ ચિંતન અને ધર્મોપદેશ કરવો તે.
૫ ધ્યાન-માઠા ધ્યાનથી પાછા હઠવું, વારંવાર ખોટી વિચારણામાં વહી જતાં મનને અટકાવી સારી વસ્તુના વિચારમાં વાળવું તે. એના ચાર પ્રકાર છે. એ સંબંધી વિવેચન હવે પછી જરા વિસ્તારથી કરીશું.
૬ કાયોત્સર્ગ–આત્મા સિવાયની દરેક ચીજ એ પરવસ્તુ છે, એને
For Private And Personal Use Only
