________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૯૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ શ્રી વીતરાગ દેવને નમસ્કાર કરીને અથ કહેતાં હવે અવધુ કહીએ આત્મા, તેહની કીતિ કહેતાં ગુણનું કહેવું, એટલે આત્માના ગુણ, અવજાત, વૃત્તાંત, ભાવનાસંબંધ લખીએ છીએ. ભાવને વિના આત્મવૃત્તાંત સંબંધ ગુણપ્રબંધ ન પામીએ, અને ભાવના વિચાર-તત્વ ચિંતવનાધ્યવસાય, શુભ લેસ્યા પરિણામ શુદ્ધોપગે જવાછવાસવ સંવર નિજા બંધ મેક્ષાદિ તત્ત્વપદાર્થ તથા દ્રવ્ય ગુણ પર્યાય સ્વપર સમયાદિ અનેક ભેદ પામીએ; તે માટે ૧૨ ભેદ ભાવના લખીએ છીએ એ સંબંધ. તત્ર પહેલી અનિત્ય ભાવના ભાવે છે. અનિત્ય ભાવનાએ નિત્યાનિત્યપણું જાણીએ. નિત્યાનિત્યપણું જાણતાં જ દ્રવ્યને વિષે દ્રવ્ય અને પર્યાય એ બે નય જાણીએ. તિહાં દ્રવ્ય વિષે નિત્યપણું, પર્યાય વિષે અનિત્યપણું,-એ બે ઉપગ થયા. - ધ્રુવ કહેતાં શાશ્વત નિત્યપણું, વસ્તુ કહીએ પદાર્થ–બહુ દ્રવ્ય વિષે, નિશ્ચલ– અચલ-નિજનિજરૂપે અશ્રુતપણું છે; સદા કહેતાં અતીત, અનાગત અને વર્તમાન વિષે, અધુવ કહેતાં પદાર્થ તેહનાં પરજાવ કહીએ પર્યાય એટલે દ્રવ્યાર્થ પર્યાયાર્થિક નયે વસ્તુ વિચાર જાણ.
સંસારમાંહિ અંધાદિકનાં જે રૂપ દેખીએ છીએ તે સર્વ પુદ્ગલ દ્રવ્યના વિભાગપર્યાય જાણવા અને એહ જ પુદગલપર્યાય ઔદારિક, વૈકિય, આહારક, મને વાફ કાયાદિ વર્ગણારૂપ સ્કંધ તે આત્મપ્રદેશે એક ક્ષેત્રાવગાહનાગે વાગ્યા-આત્મપણે માની સ્વપ્રદેશે પરિણમાવ્યા એ અશુદ્ધચેતના. તે ચેતનાના વિભાવ૫ર્યાય. વલી તેહ જ નિત્યાનિત્યપણું દ્રવ્યપર્યાય આદિ ભેદ કહે છે. ૧
અહો જીવ શુદ્ધ સત્તાવંત સ્વભાવ સુલક્ષણવંત રત્નત્રય, અનંત ચતુષ્ટય આદિ સ્વલક્ષણવંત! “તું આજ મુને પ્રતિભાસિઓ–એટલે મેં આજ સમય લબ્ધિગે સમ્યફત્વની ઉત્પત્તિ સમયે જાણ્યું; અને આ ઈદ્રિયોગ પ્રત્યક્ષ જે પરપરિણતિ પર્યાયરૂપ પરિગ્રહ, તે અહે જીવ! પરદ્રવ્ય પર્યાય જાણજે. તે ઔદારિક આદિ દેહ યુગલરૂપ પરદ્રવ્ય પર્યાયની માંહે કોઈ સત્ય બેલે તે શું જાણુંને ?-તે કહે છે. “પહિચાની ” કહેતાં ઓળખી-જાણી–દેખીને. શું દેખી? કૃત કર્મ પરિણતિને ભેદ; આત્મા સું–આત્માથી ત્યારે શુદ્ધાત્મા
પગરૂપ વેદન–જ્ઞાનસૂર્યને પ્રકાશ ઉદય કરે છે. વલી તે અંતરાત્મા સંસારમાંહિ રહે છે. તે કેમ રહે છે ? તે દષ્ટાંત દેખાડે છે. જેમ ધાઈ માતા સ્વ-પર સંતાન પાળે છે–વ પર સંતાનની ભેદબુદ્ધિ છે અને બાહા વૃત્તિ સરખું જલ્પન લાલીપાલી સુશ્રષા સ્નાન વિલેપનાદિ કરે છે, પરં અંતરંગતિ હત- આ પાપર બુદ્ધિમાં અવસાય વિષે સામાન્ય વિશેષ નિધ રા પરિણામ
For Private And Personal Use Only
