________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અલુકૃત ભાવના.
૨૩ રિકાદિ સકંધરૂપ સ્વાંગ ભેષ પામી, તેને વિષે પ્રીત ન કરીએ. આપણે શુદ્ધરૂપે પ્રીત કીજે તે એ ભાવના સંસાર મટે. (૩)
દૂહા-હવે કર્મચેતના કર્મફતચેતના એ બે જ્ઞાન ચેતનાએ જાણી તે માટે ત્રીજા જ્ઞાને રમના (!) તેણે જ્ઞાનચેતનાએ તે સંસારભાવના ઉપરી સંસારભાવનાબલે દ્રવ્યસંસાર, ભાવસંસારથકી આત્મા રહિત જાણીએ તેનું કારણ એકેક ભાવના રૂપ શુદ્ધપગ શુદ્ધ જ્ઞાનગુણોત્પત્તિરૂપ એકત્વ ભાવનામાં જ્ઞાનપર્યાય ઉપન્યો. અહીં એકેક ભાવના “મુખ્ય ’ સમયે એકેક માંહિથી અનેક ભાવને પગ ઉપજે છે. જેમ દ્રવ્યને વિષે અનેક ગુણપર્યાયાંશની સત્તા છે તેમ એક પર્યાયાંશ વિશેષ પણે દ્રવ્ય ગુણાદિકાંશ સત્તા છે; વળી પર્યાય વિષે પ્રતીપપર્યાયાંશ સત્તા છે. ચક્ત ઉત્તરાધ્યયને –
रागा अदोसो बिमा कम्मबीअं कम्मं व मोहप्प तवं वयंति। कम्भं च जाई मरणस्स मूलं दुःखं च जाई परणं वयंति ॥१॥
એમ કએં પર્યાયસત્તા પર્યાયે દ્રવ્ય સતા પર્યાયેં સત્તા–એ રીતે પરંપરાભાવ જાણવો. હવે એકત્વભાવના સમકિતી જાવ એમ ભાવે છે જે અહી જીવ! આત્મા અન્ય દ્રવ્યપુદગલાદિ તત્પત્તિ તસ્ય ગુણપર્યાયાદિ સંસાર વિક૯૫ તેથી રહિત તૂ એવી તાહરી એક દશા દેખીને એકત્વ ભાવનાએ કરી અપા–આત્માને જાણી લે, શુદ્ધ નિશ્ચયનમેં એટલે વિકલ્પ તે અનેકપણું અશુદ્ધ પર્યાય તે વ્યવહાર નય, અને નિવિકલા તે એકપણું તે નિશ્ચય નય. તેથી શુદ્ધ એકત્વપણું વિચાર અને “નાના ” કહેતાં અનેક ભેદ નયાંશપર્યાયવિકલ્પન–સ્વપન. દ્રવ્યાદિકની ભેદભાવવિચારણા તે શું ?—જે આ નર, આ નારકી, આ દેવ, આ તિર્યંચ, આ એકેદ્રિય, આ બેંદ્રિય, એમ માર્ગણા તથા ગુણથાણાદિ ભેદ એ સર્વ વિકલ્પના કહીએ. તે તું પરની જાણજે, એટલે આત્માને જે ભેદ કહેવાય તે જે ઉપચારે પર સંગોત્પન્ન તે માટે પરવિકલ્પ જાણી એક દશા ચિંતવીએ. ૪
“લત” કહેતાં બોલતાં થકાં, તથા “ડોલત” કહેતાં ગમનાગમન કરતાં, શયન રૂપ ક્રિયા કરતાં થકાં ધીરતા રૂપે ચેષ્ટાએ મૌનપણ રૂપ કિયાએ, જાગ્રતપણા રૂપ ચેષ્ટા કરતાં-ઇત્યાદિક વિપાકેદયજનિત અનેકપણું દેખી તુઝર્ષે અનેકત્વપણું ન માનીશ, તે માનીએ શું? તે કહે છે. વિકલ્પમાંહિ નિવિકલ્પપણું જાણી નિર્વિકલપેપગભાવનાએ આત્મામાં આપણે સ્વભાવે એક જાણીએ. “જિતિતિ ” કહેતાં જ્યાંત્યાં સંચેલ્થ નથાં સવિક૯૫ના દ્રવ્ય વિષે અનેકવપણાની ભ્રાંતિ ન કરીશ. 8
For Private And Personal Use Only
